InfoHub Logo

Adam basqa adamdarmen qarym-qatynasqa túsý barysynda nemese ózin ózi taný ústinde sezimderi men is-áreketterin jáne minez-qulqy men aqyl oıyn ıgere alýy kerek, ıaǵnı tıimdi paıdalanýdy júzege asyrýy kerek. Sondyqtan, qazirgi kezde jeke adamnyń jan dúnıesi men onyń rýhanı bolmysyn taný qoǵamdyq qajettilikterdiń birine aınalyp otyr. Al bul tanymnyń shyńynda psıhologıa atty ǵylym turǵanyn biz anyq bilemiz. Básekege qabiletti, damyǵan XXI ǵasyrda psıhologıany bilý zaman talaby. Psıhologıany biletin adam ómirin óz qalaǵanyndaı jarqyn etýge jáne barlyq arman-maqsattaryn júzege asyrýǵa múmkindigi zor, sonymen qatar ózin kez-kelgen ortada erkin kórsete alady. Sol sebepti, ómirimizdiń barlyq tarmaqtarynda psıhologıanyń róli zor deý qate aıtqanymyz emes.

Ulttyq bilimniń qara shańyraǵy Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde oqý kez kelgen jas býynnyń armany. Ýnıversıtet qabyrǵasynda adam ómirine qajet, ǵylymdar júıesiniń bastaýynda oryn alǵan psıhologıa páni negizgi jáne mindetti pánderdiń qatarynda oqytylady. Psıhologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, profesor Nazırash Súleımenqyzynyń dárisinen «Basqarý psıhologıasy» páninen úırengenderimizdi, qazirgi kúnde, óz jumysymyzda qoldanyp bastadyq. Sonyń ishinde biz, 1-kýrs magıstranttary «Basqarý psıhologıasy» pánin qyzyǵýshylyqpen, yntamen oqımyz. Sebebi, bul pánniń bizge bereri mol ekenin túsindik.

«Basqarý psıhologıasy» pánin oqý barysynda qazaq jáne orys zertteýshilireniń kóptegen eńbekterimen tanystyq, jáne de sol eńbekterdi oqý arqyly ózimizge kóptegen paıdaly málimetterdi ala bildik. Ár ǵalymnyń aıtqan tujyrymdamasymen tanysa otyryp, ony basqa ǵalymdardyń eńbekterimen salystyra, saralaı qarastyrdyq. Mysaly, E.K. Qalymbetovanyń «Basqarý psıhologıasy», T.S. Kabachenkonyń «Psıhologıa ýpravlenıa», L.A. Vaınshteınniń «Psıhologıa ýpravlenıa ı osnovy lıderstva» atty oqýlyqtaryn oqý arqyly, kóptegen paıdaly aqparat kózin ala aldyq.

Ǵalym profesor N.S. Ahtaevanyń «Basqarý psıhologıasy» eńbeginiń bizge berer aqparatynyń tıimdiligi óte joǵary boldy. Sonyń ishinde eńbektiń «Ózindik menejment: minez-qulyqtyq is-áreket jáne emosıalyq jaı-kúıdi basqarý» atty sońǵy bólimi ózime erekshe áser etti. Kez-kelgen ortada ózimizdi ustaı alý, emosıamyzdy basqarý alý, jasaǵan is-áreketimizge jaýap bere alý úlken jaýapkershilikti, mańyzdy is. Al ǵalym eńbeginiń bul bóliminde ózin-ózi ıgere alýdy jan-jaqty taldap, joldaryn qarapaıym túrde, túrli keńesterdi, mysaldardy kórsetý arqyly anyqtap bergen. Ǵalym bylaı deıdi: «Ómirdegi eń mańyzdy nárse – belgili bir aqyl-oıdy damyta alý qabileti, qorshaǵan álemge degen oń kózqaras tanyta alý». Ǵalym osy tujyrymdamasyna saı eńbekte «Tek búgin» degen kúndelikti oryndalýy tıis baǵdarlamany usynady: Men búgin baqytty bolamyn.

1. Men búgin ózimdi qorshap turǵan ómirime moıynsunamyn. Men otbasymdy, jumysymdy qalaı bar solaı qabyldaımyn. Olardyń jaqsy jaǵyn kórýge tyrysamyn. Men búgin ózimniń densaýlyǵyma qamqor bolamyn. Men sporttyq jattyǵý jasaımyn, tánimdi kútemin, múmkindiginshe durys tamaqtanamyn. Men densaýlyǵyma zıan keltirmeýge barynsha tyrysamy. Men ómirge rıza bolýym úshin,densaýlyǵym óte myqty bolýy kerek.
2. Men búgin ózimniń aqyl-oıymdy damytýǵa kóńil bólemin. Paıdaly bir nárse oqımyn, úırenemin.
3. Búgin men janyma jaqyn unaıtyn istermen aınalysamyn. Bireýge ózi bilmeıtindeı paıdaly nárse jasaımyn. Sosyn kem degende buryn isteýge qulqym bolmaǵan eki isti atqaramyn. Men buny ózime jaı jattyǵý úshin jasaımyn.
4. Búgin men bárine meıirimdi bolamyn. Men múmkindiginshe jaqsy kórinýge tyrysamyn; maǵan úılesetin kıimdi kıemin, jumsaq, tynysh daýyspen sóılesemin, sypaıy bolamyn, maqtaýǵa jomart bolamyn. Men eshkimdi aıqaılamaýǵa, eshkimdi kinálamaýǵa jáne bireýdi basqarmaýǵa nemese bireýdi túzetpeýge tyrysamyn.
5. Men tek búginge belgilengen isterdi ǵana oryndaımyn, sebebi búkil máseleni birden sheshý múmkin emes. Men búgingi ár saǵatta jasaıtyn isterimniń josparyn quryp jazamyn. Saǵat saıyn bul josparmen júrý mindetti emes, biraq men jazamyn. Bul maǵan ózimniń asyǵystyǵymnan jáne sheshim qabyldaı almaıtyndyǵymnan arylýǵa kómektesedi.
6. Búgin men jarty saǵat jalǵyz qalyp, ózime tynysh demalýǵa ýaqyt beremin. Búgin men eshteńeden qoryqpaımyn. Men ózimdi baqytty sezinemin, ádemilikke tamsanamyn, jaqsy kórip, senemin.

Ǵalymnyń osy 6 qaǵıdattan turatyn «Tek búgin» jobasy ózin joǵaltqan, ýaıym ústinde júrgen, stresske beıim adamdarǵa jaqsy kómek bere alatyn óte keremet baǵdarlama dep bilemin. Tipti, ózin tolyqqandy jetilgenmin dep sanaıtyn adamnyń ózi kúndelikti osy is-áreketterdi jasasa damý ústine damı túser edi. Bul joba bizdi stressten saqtaýǵa, minez-qulqymyzdy basqara alýǵa, adamdarmen jaqsy qarym-qatynas ornatýǵa, eń mańyzdysy óz-ózimizdi tabýǵa kómektesedi. Sondyqtan «Basqarý psıhologıasy» pániniń bizge berer paıdasy mol dep bilemin. Qazirgi jastardyń sanasynyń saýlyǵynyń negizi osyndaı paıdaǵa jarar pánderdiń oqytylýynan bastalady.

Madalıeva Z.B. Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ, jalpy jáne qoldanbaly psıhologıa kafedrasynyń meńgerýshisi psıhologıa ǵylymdarynyń doktory, profesor

Jýbanazarova N.S. psıhologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, profesorm.a.

Baǵytova A.S. Fılologıa fakúlteti, qazaq tili men ádebıeti mamandyǵynyń 1-kýrs magıstranty

---