Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 6 kún buryn)
Keshe túndegi tús, búgingi is
Jip-jıi kókte juldyz jymdasqandaı,
Kúlimdep, aıǵa qarap ymdasqandaı.
Qoryldap, bas jaqtaryn búrkeı túsip,
Jer júzi jatyr uıyqtap jyn basqandaı.

Tún jaqtan qolyn bulǵap Temirqazyq,
Aımaǵym qalmasyn dep joldan jazyp.
Tolyqsyp tobyn jazbaı túrlenip tur,
Nursyzy nurlysynan alyp azyq.

Sholpansyp erte týyp Esekqyrǵan*
(Sartty da soǵan senip qudaı urǵan).
«Tań jaqyn, adaspaspyz júreıik»,— dep,
Talaıdyń basy aınalyp dymy qurǵan.

Umtylyp oıǵa, qyrǵa oqtaı aǵyp,
Aı qarap ortasynda turǵan baǵyp.
Aralap aqyryndap mań-mań júzer,
El-jurtym tur degendeı álde naǵyp.

Qaraqshy jeti juldyz shettep júrip,
Qur syrttan jyltyraıdy aldap kúlip.
Tórt juldyz eki-ekiden bosaǵada
Solardy ańdyǵandaı tur úńilil.

Aıqaılap: «tań mynaý»,— dep Sholpan týyp,
Ózgeden alty Úrkerdiń túsi sýyq.
Jaýdyrlap jaryq juldyz, tus-tusynan,
Nur shashyp bir-birine turǵan jýyq.

Qoıǵandaı bir tártipte qolmen tizip,
Jaırańdap jalt-jult etip qandaı qyzyq.
Jel qýyp japa shekken sorly bulyt
Aıǵa aryz aıtpaq boldy kózin súzip:

«Ardaqty aı, aldyńa barsam,— dedi —
Ortaǵa naqaqtyqty salsam, — dedi.
Úrker men jelden kergen qorlyqty aıtyp,
Teńdikti sol arada alsam,— dedi.

Muny estip alty Úrkerdiń túsi jaman,
Shaqshıdy sol arada bulan-talan.
Bultty endi toqtatpasa aıyby ashylar,
Aldyńǵy oǵan qylǵan isi jaman.

Aqyryn manaǵy bult órleı berdi,
Qozǵaltyp qol-aıaǵyn sermeı berdi.
Aldynan ákemdetip Úrker qysyp,
Maltyǵyp júrgen saıyn terleı berdi.

Muńaıyp: «Úrker aǵa, qyspa, – dedi, –
Mem sorly aıaq-qolym qysqa, – dedi,
Biz-daǵy aı astynda júrgen jan ǵoı,
Teń qylyp ózińmenen usta»,– dedi.

Jiberdi Úrker sonda yzǵar tógip:
«Aqymaq, ket, shyq»,— dedi ursyp-segip.
Áldimen arpalysar áddi qaısy,
Qulady jymdaı bolyp jerge shógip.

Jatpady jerde tynysh taǵy da aman,
Sýytty Úrker qatty onan jaman.
Kók doly satyr-sutyr boran soǵyp,
Sary aıaz byt-shyt qyldy taram-taram.

Ár jerde ár qaısysyn bir jel qýyp,
Kóz jasy kóldeı bolyp betin jýyp.
Qys alty aı, jaz alty aı dep aıtýshy edi,
Tutas qys bolyp ketti jazy sýyp.
Endi bult jylaı berdi taýǵa baryp:
«Sýyqqa amal tap,— dep,— panańa alyp,
«Sen-daǵy jermen kórshi emes pe ediń,—
Zar jylap baýyrym dep uran salyp.

Talasqan aspanmenen zańǵar taýsyń,
Kóz jasy zattasyńnyń saǵan jaýsyn.
Úrker qysyp, jel qýǵan biz sorlynyń
Ardaqty aı aldyna jetkiz daýsyn!»

Muny estip er jerdegi bıik taýlar
Kez jasy bulaq bolyp atqyp saýlar.
Tútinin shyǵarýǵa sharasy joq,
İshinde zilzalanyń* oty qaýlar.

Taýlardyń bireýi aıtty: «Mynaý aqyl,
Jylysyp bir orynǵa qelsek jaqyn.
Jıylyp tamam taýlar basty qosyp,
Bir aqyl aıtqanymyz bolar maqul»,

Oral men Sibir taýy: — Jarar,— dedi,
Bir paıda tamsa munan tamar,— dedi.
Mindetti moıyndaǵy atqaralyq,
Bermese aı aldynda qalar,— dedi.
«Aıdyń nury álemge tegis» deıtin,
Meırimin momyndarǵa salar,— dedi.

Sol jerde Samar sýy saryldady,
Kekıip keıin shapshyp aryndady.
Taý qozǵalar qıamet bolǵan joq dep,
Aptyǵyp atyp uryp daryldady.

Aıtty: «Qozǵal, qıamet kúni bolsyn,
Ǵarasat maıdan degen úni bolsyn.
Áıteýir bulttyń qolyn bir jetkizem,
Meıili oǵan deıin tońsa tońsyn.

Kim otyr sózderińdi qulaqqa asyp,
Qur beker maqtanbashy laqap shashyp.
Teńizdi órteımin dep sary shybshyq,
Jurt jıylǵan kezinde ketken qashyp».

Bas taý aıtty: «Kekshıme, Samar sýy,
Onshama kekshıetin neniń býy.
Qıamet munan artyq qandaı bolar,
Mıdan ótip barady bulttyń shýy.

Jamylyp kúnbatystyń qara bultyn,
Kórmeısin kúnshyǵystyń jara bultyn.
Soqyrdyń suraǵany kózi emes pe,
Qalaısha bultıady maǵan urtyń?!

Qol shapty myna sezge tamam aǵash,
Qol shapqan ólde aǵash, álde alash.
Igilik retteldi dep turǵanda,
Bir batyr taǵy shyqty jap-jalańash.

Ol batyr tikenekti tastaq tóbe,
Keldi de shabalandy jerdi tebe,
Keldeneńnen jabysty taýǵa baryp,
Ylastap, yrabaısyz qusyq tege.

Apyrmaı, mynaý qalaı batyr edi,
Ázelden batyrlyqqa jaqyn edi.
Samardyń salqyn sarań sýyn iship,
Órshelenip, óshigip entigedi.

İshkenmen tastań tóbe shópti bolmas,
Qur sıda tikenekke baqyt qonbas.
Jeke órlep taýy bir saı, tasy bir saı
Túbinde bul qalypta eshkim ońbas».

Degendeı jerdiń júzin munar basty,
Bult kelip kúńgirttenip tókti jasty.
Sengen qoıym sender ǵoı, qaraǵym, dep,
Qosh aıtqandaı bolysty, amandasty.

Qyraýytyp aǵash, shópter silkip basyn,
Alańdap aıyra almady dos pen qasyn.
Sol kezde Úrker kelip kózge elestep,
Oıansam aǵyp qapty kózden jasym.

Osylaı men ornymnan turdym shoshyp,
Úrker taǵy a... osyp-osyp.
Árkimder tileginshe jorı bersin,
Sekildi edi osylaı kórgen josyq.

* Esekqyrǵan — juldyzdyń aty.
* Zilzala (arabsha) — jer silkiný.


You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama