InfoHub Logo

Sabaqtyq taqyryby: Kilem toqý (prezentasıasymen)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa kilem týraly tolyq maǵlumat berý, kilem toqý túrlerin, ádis – tásilderin úıretý;
Damytýshylyq: teorıalyq bilimderin saramandyq jumysta paıdalana bilý, oqýshylardy óz betinshe izdenýge daǵdylandyrý, olardyń oı-órisin damytý;
Tárbıelik: oqýshylardy osy óner túrimen qyzyqtyrý, uqyptylyqqa, eńbeksúıgishtikke, sulýlyqty qabyldaý sezimin oıatý, estetıkalyq talǵamdylyqqa tárbıeleý.

Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq-jaýap, óz betinshe saramandyq jumys.
Sabaqtyq kórnekiligi: Daıyn kilem túrleri.
Pánaralyq baılanys: syzý,beıneleý óneri, tarıh.

I. Uıymdastyrý kezeńi:
• Oqýshylarmen sálemdesemin;
• Oqýshylardy túgendeımin;
• Oqýshylardyń qural – jabdyqtaryn túgendeý;
• Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdartý.

II. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Ótken taqyrypty qaıtalaı otyryp, oqýshylarǵa taqyryp boıynsha suraqtar qoıý.

III. Jańa sabaq.
Úı jasaýy — kilem» deıdi halyq. Kilem — jaısań tósenish, ilseń sán. Osyndaı el aýzyna ilingen asyl qasıetin ol áli de saqtap kele jatqan baǵaly zat. Osyndaı qıyn da qyzyqty óner qazaqtyń topyraǵynda budan myń jyldar buryn, qarapaıym halyq ónerpazdarynyń oı qazynasynan shyǵyp, sheber qoldarymen toqylatyn.

Qazaqstan oblystarynda kezdesetin kilem túrleri de, ataýlary da kóp. Kóne zaman derekterinde de olar tap osy kúngi attarymen atalady. Mysaly, buqar kilem, jol kilem, jolań kilem, jibek kilem, masaty kilem, maqta kilem, qaly kilem, qara kilem, qulpyrma kilem, taqyr kilem, túkti kilem, aq sıraq kilem, alasha kilem, Ándijan kilemi, túrikmen kilemi sıaqty kóptegen ataýlardyń ózi-aq qazaq halqynyń kilem toqýmen erteden tanys ekenin jáne kilemniń ár jerde ár túrli mánerde jasalǵandyǵyn ańǵartady.

Kilem órmegin «aspaly órmek» nemese «kilem órmegi» dep ataıdy. Soǵan qaraı kilemniń boı jipteri de joǵarydan tómen qaraı keıde 3, keıde 4 bet bolyp tiziledi. Onyń arqaýy túıe júni aralas (keıde shýda aralas) maqtadan, jibekten ári myqty, ári jýandaý etilip ıiriledi. Boı jiptermen qatarlas turatyn túk jáne órnek jasaýshy jipter qoıdyń bıazy júninen, túıeniń júninen ózge jipterden kóri bostaý ıiriledi. Keıde bul jipter boı jipterdiń ústinde arnaýly kúzeýlerde bos turady. Ony kilem toqýshy sheber óz keregine qaraı sýyrtpaqtap otyryp arqaý men boı jipterge ilip otyryp túr jasaıdy.

Ádette túkti kilemdi 2—3 sheber qatar otyryp toqıdy. Sheber óz-ózinen tez sýyrylatyn etip domalaqtaǵan órnek jasaýshy túk jipterin sanap, onyń tutas enine jetkenshe bir-aq shalyp shyǵady da, kesermen qıyp, adarǵy taraqpen arqaýǵa bastyrta qaǵady. Osylaı bir qatardy salyp, ony órnektiń nusqasyna qaraı kesip alǵan soń taǵy da arqaýǵa bastyra adarǵy taraqtyń tisterimen nyqtaıdy. Bul arada boılardyń ersisi men qarsysy aýysyp toqylyp otyrady. Osy ádispen eni 2—3,5 m, uzyny 3,5—4 m kilemdi 2 adam bir aıdyń ishinde toqyp shyǵarady.

Kilemshe terilip toqylatyn buıymdardyń jipteri kóp tústi boıaýmen boıalady. Kilem órneginde, ásirese, qyzyl fonǵa qara, kók, sary jáne aq tústi órnekter kóbirek júrgiziledi, keıde tipti negizgi bir tústiń bir-birine jaqyn birneshe óńderi de qoldanylady. Mundaǵy kilem órnekteri ár túrli. Sol kóptegen órnek túrleriniń árqaısysynyń attaryn kilemshiler jaqsy biledi. Kilem órnekteriniń ishinde janýarlar beınesin nemese olardyń jeke múshelerin sýretteıtin oıýlar da kóp. Máselen, «qoshqar múıiz», «syńar múıiz», «ıttaban», «kóbelek» jáne t. b. Munymen birge geometrıalyq ernekter de kezdesedi (ırek, tumarsha, tórt burysh jáne t. b.).

IV Saramandyq jumys.
• Jumys kıimin kıemiz;
• Kergishti ústel betine durys ornalastyrý;
• Qaıshyny qurbyńa úshkir jaǵymen usynba;
• Aldymen kergishti aldymyzǵa alyp, negizgi jipti bos tastap, durys otyramyz;
• Toqylý ádisi kergish betinde ońnan solǵa qaraı júrgizý arqyly jáne soldan ońǵa qaraı júrgizý arqyly oryndalady;

Sabaqty qorytyndylaý
Oqýshylar búgin biz kilem týraly tolyq maǵlumat aldyq. Sonymen
• Kilem degenimiz ne?
• Kilem neshe túrge bólinedi?
• Qyzylordada qandaı kilem túri jaqsy damyǵan?
• Kilemde qandaı sýretter basym?

VI. Oqýshy bilimin baǵalaý.
Ár bir oqýshynyń jasaǵan jumysyn qabyldap, baǵa qoıyp, jiberilgen qatelerin qaıta túsindirý.
VII. Úı tapsyrmasy. Kilem týraly qosymsha derekterdi jazyp ákelý.