InfoHub Logo

Úsh kórinisti qoıylym

Qatysýshylar:
Kirpi
Qoıan
Jylan

Birinshi kórinis

Orman ishi. Jol ústinde bos qapshyǵyn arqalap, ándetip Kirpi kele jatady.

Kirpi.
Orman, orman, ormanym,
Ań-qustarǵa panasyń.
Sensiń, meniń qorǵanym,
Qasıetti anashym.

Aınaldym, anashym,
Kıeli — panasyń.
Qushaǵyńda án salyp,
Terbeledi tal, qaıyń.

Symbatyńa tamsanyp,
Qaraı berem árdaıym.
Ańsaǵan jandaıyn
Tamsanam árdaıym.

Qyzyl-jasyl gúlderiń,
Aýań qandaı, ormanym!
Dertke shıpa túrli emiń,
Daýań qandaı, ormanym!
Aýań-aı, ormanym,
Daýań-aı, ormanym!

Osy kezde júk mashınasynyń gúrili, bepildegen úni estiledi.

Mashınasyn «shyńǵyrtqan»
Bilmeıtuǵyn múlde esin,
Sasyq sýdan syńǵytqan
Bireý bolyp júrmesin.

 «Saqtaımyn, — dep, — saqtansań»
Aıtqan eken qudaıym.
Bolmas bosqa taptalsam,
Joldan bylaı turaıyn.

Kirpi joldan shetkeri shyǵyp aıaldap turady. Osy kezde ústine kapýsta tıegen  júk mashına joldaǵy shuńqyrdy elemeı, oqys shaıqalaqtap óte shyǵady. Ústinen bir kapýsta túsip qalyp, domalaǵan kúıi Kirpiniń aldyna kelip toqtaıdy. Kirpi ony áýeli aınala ıiskep qaraıdy. Sosyn bir japyraǵyn aýzyna salyp, shaınap, dámin tatyp kóredi. «İm» dep, unatyp qalady da, arqasynan qapshyǵyn alyp, ishine salyp jatyp aıtady.

Mundaı olja tabylmas,
Búgin jedel toı qylyp,
Aǵaıyndy aýyldas,
Jibereıin toıdyryp.

Qapshyqty arqalap, júrip ketedi. Kele jatyp, álgi orman ánine qaıta basady.

Ekinshi kórinis

Kirpi aǵashtan ońashalap salǵan bir ádemi úıdiń qasyna kelgende, aldynan eki qoly erbeńdep qoıan kezdese ketedi.

Qoıan.

O, Kirpijan,
Quıyndaı
Ushyp
Qaıdan kelesiń?
Eki ezýiń jıylmaı
Nege kúle beresiń?

Kirpi.

Mol oljaǵa keneldim,
Oıda joqta men búgin.
Toıǵanyńsha beremin,
Dám tat keshke úıimnen.

Qoıan.

Shaqyrǵanda aǵaıyn,
Qalaı barmaı qalaıyn?
Úıshigimniń mańaıyn
Tazartyp bop baraıyn.

Kirpi.

Mundaı olja tabylmas,
Ulan-asyr toı qylam.
Jınap jekjat, aýyldas,
Dostardy bir toıdyram.

Qoıan.

Nıetińe jet, dosym,
Basyńnan baq ketpesin.

Kirpi.

(Arqasynan qapshyǵyn alyp jerge qoıady.)

Asyqpasań, Qoıanym,
Qaraı turshy júgime.
— Bolyp ket, — dep, — qonaǵym, —
Eskerteıin inime.

Qoıan.

Maǵan jat qoı jaman oı,
Alańǵasar ań deme.
Alańdamaı bara ǵoı,
Júgiń úshin qam jeme.

Kirpi úıine kirip ketkende, Qoıan qapshyqty salmaqtap kóredi.

Qoıan.

Jınap alǵan ne terip,
Pysyq ózi baýyrym!
Qalaı jetken kóterip,
Oljasynyń aýyryn!

İshindegi kók pe eken.
Aýzyn sheship, qarasa!..
Álde jańǵaq, et pe eken?..
Kapýsta-aý,
Tamasha!..
Qarap turmyn men naǵyp,
Qapy qalsam, ońam ba?
Apyl-ǵupyl jep alyp,
Joǵalaıyn odan da.

Qoıan qapshyqtyń aýzyn sheshedi de, kapýstaǵa bas qoıady. Bir-eki qabattan soń, qalǵanyn qoltyǵyna qysyp, taıyp turady. Kirpi úıden shyqqanda, bos jatqan qabyn kórip, eki qolyn eki jaǵyna jaıyp, turyp qalady.

Úshinshi kórinis

Kirpi arqasynda qapshyǵy, baıaǵy jolmen «Orman» ánin shyrqap kele jatady. Ony Qoıan kórip, bildirmeı sońyna ilesedi.

Qoıan (ózine-ózi).

Oljaly-aý taǵy da,
Arqasynda sol qaby.
Jaqyndaıyn janyna,
Aldaı alsam bolǵany.

Kirpi baıaǵy ádemi úıdiń qasyna toqtap, qabyn jerge qoıady. Osy kezde janyna Qoıan keledi.

Qoıan.

Kórispekpin betpe-bet,
O, Kirpijan, aman ba?

(Kirpi Qoıandy kórip, syrt aınalady.)

Áneýkúni ókpelep
Qalǵansyń-aý shamamda?
Kórmegeli kóp boldy,
Talaı óttim tusyńnan.
Eske alsam ótkendi,
Áli kúnge qysylam.

Kózimdi almaı júgińnen,
Qarap tursam,
Mańdaǵy
Bir butanyń túbinen
Túlki shyǵa qalǵany.

Qutqar deýge ún kerek,
Únim shyqpaı zaýladym.
Sol sum izdep júr me dep,
Toıyńa da barmadym.

Kirpi.

Kóńilim qalyp men múlde,
Ne boldy dep júr edim.
Ne bolmaıdy ómirde,
Umyt ony — tilegim.

Qoıan.

Qup,
Umytam barlyǵyn,
Budan ári sozbaıyn.
Jaqsy ma densaýlyǵyń,
Qalaı endi óz jaıyń?

Kirpi.

Oıda joqta búgin men
Oljaly bop kelemin.
Dostaryma
Úıimnen
Dám tatyrsam dep edim.

Asyqpasań, Qoıanym,
Qaraı turshy júgime.
— Bolasyń, — dep, — qonaǵym, —
Eskerteıin inime.

Qoıan.

Mende joq qoı jaman oı,
Qaıyrymsyz ań deme.
Alańdamaı bara ǵoı,
Júgiń úshin qam jeme.

Kirpi.

Túlki kelip taǵy bir,
Záreńdi alsa, ne etesiń?

Qoıan.

— Sýmańdamaı ári júr,
Aýlaq, — deımin, — kókeshim!

Habar berem senderge
Aıǵaıǵa bir basamyn.
Qaýip shyndap tóngende,
Amalym joq qashamyn.
Al bara ǵoı, Kirpi inim.

Kirpi.

Tez shyǵamyn.

Qoıan.

Jaraıdy.

Kirpi.

Ketpe aýzynda Túlkiniń,
Baqylap tur mańaıdy.

Kirpi ishke kirip ketisimen, Qoıan qaptyń aýzyn sheshedi.

İshine basyn suǵa berip, shalqasynan qulaıdy. Qap ishinen qyltyńdap jylannyń basy kórinedi. Kirpi úıden qaıta shyqqanda, shalqasynan sulap jatqan qoıandy, oǵan basyn shaıqap, tańdana qarap otyrǵan jylandy kóredi. Kóredi de, dereý ishke qaıta kirip, ydyspen sý alyp shyǵady.

Kirpi.

Qysyldy ma júregi,
Jatqan joq-aý bul tegin.
Emdep jazar sý ony,
Betine sý búrkeıin.

Kirpi ydysyndaǵy sýdy Qoıannyń betine quıady. Qoıan ornynan qarǵyp turyp, aldy-artyna qaramaı qasha jóneledi. Kirpi qap ishinen moınyn sozyp otyrǵan jylanǵa bir, qashyp bara jatqan Qoıanǵa bir qarap kúle bastaıdy. Kózin ýqalap, ishin basyp uzaq kúledi. Kúlip turyp jylanǵa burylady.

Júrýshi edi bósip tym,
Jaradyń sen, jylanym!
Qoıandy bir shoshyttyń,
Al bara ǵoı, shyraǵym!

Osylaı dep Kirpi jylandy qaptyń ishinen sýyra bastaıdy.

Shymyldyq

---