InfoHub Logo

Kún bolsa ystyq. Ústińizdegi kamzolyńyzdy sheship qolyńyzǵa alasyz. Terińizdi bir súrtip qoıyp, magazınge tartyp ketesiz. Ondaǵy oıyńyz, jaz kúni jaıdary, jaýramasyńyzdy bilgen soń, «jaz jazyl, qys qysyl» degendeı, bir maıka alyp kıý. Asyqqanda izdegen nárseńiz aldyńyzdan shyǵa qoıa ma, úlken magazınderden ishteńe taba almaısyz. Árıne, ondaǵy maıkalardyń jaqsy bolatynyn odaqtyń úlken qalalarynyń iri kásiporyndarynan shyǵatynyn bilip izdeısiz. Biraq ol jumysy bar adam kelgenshe «men mundalap» kóldenen tura qoıa ma, joq bolyp shyǵady.

Siz jaqsy maıkalardyń ornyn sıpalap qalǵan soń, «kórgen jerde aýyl bar», bir tabylsa osy jerden tabylýshy edi ǵoı dep tóteleı salyp. Almaty kók bazaryndaǵy kóptegen kók dúkenderge kelesiz. Bul jerde joq bolsa, sýda balyq joq shyǵar dep oılaısyz.

Asyqqan kisi dúkenniń mańdaıshasyna qarap turmaıdy. Kishkentaı dúkenniń bir jaǵyn alyp jatqan býma-býma qyzyl maıkalar kózińizge ottaı basylady. Birin satyp alyp jaıyńyzǵa jónep beresiz...

Kún bolsa ystyq. Azdan soń terleı bastaısyz. Osy jerde oıda joqta bir jumys tabyla ketedi. Etińiz dýyldap qyshyp júrip beredi. Jurt ishinde qyshyný taǵy qıyn, shydamasańyz da sıpap-sıpap qoıyp, sonymen biraz tynasyz. Átteń ońasha jer kezdesse dep kijinip te qoıasyz. Tyrnaqty tyryldata salar ma edi, shirkin! Jumys aıaqtalyp úıge kelgen soń, qyzyl maıkany jerge bir-aq urasyz. Terlep boıaýy ezilip, ústi-basyńyz qyzaryp, qyzyl shaqa bolyp shyǵa kelesiz. Erkindik ózińe tıgen soń osyp-osyp jibermeısiń be!

Tańerteń qaıta kıip alyp, júrip ketesiz. Bileýdeı-bileýdeı tigister, shoqpardaı-shoqpardaı túıinder etińizge batyp, janyńyzdy shymshylaıdy. Onymen qoısyn ba, qyzyl maıkanyn ish jaǵyndaǵy búrtik-búrtik bóritken tárizdes shýmaqtalǵan jip qyshytyp, mazańyzdy da ala beredi. Júrip kele jatqanda bul búrtiktiń jybyrlatqany, sizge ótirik, maǵan shyn, arqańyzda at shaýyp júrgendeı bolyp bilinedi.

Birneshe kúnnen soń kezek kıý úshin qyzyl maıkanyń taǵy bireýin alǵyńyz keledi. Bul joly dúkenniń mańdaıshasyna qaraı kelesiz. Qaramaǵanda she? Kóp ishinde mazalaǵany esińizden keter me, sirá! Osyndaı maıkalardy qolyńa kúbirtke túskir qaı sheber toqydy eken deısiz be?! Bul qyzyl maıkany toqyǵan oblystyq kásipshilik odaǵynyń Kishi stanısadaǵy Vatýtın atyndaǵy arteli.

Bul joly maıkanyń ár túri-aq tabylady. Kógi de, kúlgini de, sarysy da bar. Maıkanyń taǵy birin alyp kóresiz. «Aýzy kúıgen úrip isher» degendeı, bul joly aýdaryp-tóńkerin qaraısyz. Baıaǵy ózińiz kıgen qyzyl maıka. Tigisi atyzdaı, jip túıini shoqydaı. Ásirese, eki qoltyqtaǵy búkpesi ótirik aıtqan kisige qos judyryqtaı. Aınaldyryp qaraı beresiz. Osynyń ózi fabrıkadan shyqty ma eken deısiz.

Etegine bastyra tikken qaǵazy da bolady. Artıkýli 5804, preıskýranty 068, pishimi 48, sorty 1, baǵasy 9 som 50 tıyn. Bul jaǵyna kelgende kishkene oılanyńqyrap qalasyz. Álde osy artıkýl boıynsha bileýdeı tigis, shoqpardaı túıin, qyshytatyn búrshik bolsyn delingen shyǵar, kim biledi.

— Qalaı, satýshy joldas, satý josparyńyz oryndala ma?— dep suraısyz Bessonovadan.

— Oryndalǵanda qandaı, artyǵymen oryndalady. Óıtkeni turǵan oryn jaqsy, naǵyz urynys jer!

Biraq maýsymdy ýaqytta maıkanyń dúkende aılap jatqanyn ishimiz sezip turady. Biraz saýdaǵa qarap turasyz. Satýshy maıkany alýshylarǵa sozǵylap kórsetip jatady, «Qysqa bolsa uzynyn bylaı sozasyz, tar bolsa kóldeneńin bylaı sozasyz! Bizdiń maıka ıkemge kele beredi. Ádeıi kolpıtyp-solpıtyp ıkemdi jasaǵan».

— Apyraı, á, ıkemdisi-aı! Biraq qyshytqany...

«Altyndy shyqqan jerden qaz» degen ǵoı, qyzyl maıkanyń jasalyp jatqan jerin kórgińiz keledi. Artel predsedateli Ǵapar Qasymovtyń jumysy kep deıdi, birde kezdesesiz, birde kezdespeısiz. Biraq bastyqtan qur alaqan emes, tehnorýk A. Solýdılova qasyńyzda bolady. Óndiristi aralap ketesiz. Bir jerde tigin sehy bir jerde pishim sehy, taǵy taǵylar. Artel ishinen jol taýyp júre almaısyz. Kón-qoqyr, qıqym-sıqym. Tehnorýk tilinen maıyn tamyzyp sóılep keledi:

— Bizde bári jaqsy, maıkalarymyz qalaı sozǵylasańyz da ıkemge kele beredi...

Ol mynadaı nusqaýlar, ólshem, pishim bar dep bir kitapshany da kórsetti. Biraq onda bileýdeı tegis, shoqpardaı túıin bolsyn dep jazylǵanyn kere almadyq. «Qoıannyń boıyn kórip, qaljasynan túńil» degendeı, arteldegi ólsheýsiz kesilip, aıaýsyz tigilip jatqan buıymdardy kórip, kórmegenim Qyzyl maıka bolsyn deısiz. Sodan beri kók bazardyń qyzyl maıkasyn ózim de, joldastarym da kımeıtin boldyq. Aıta kórmeńiz.

1953

---