InfoHub Logo

Alǵashqy tanysý eki jaqtan birdeı bolǵanymen, tanysyp alǵannan keıingini Mıman ózi ilip áketti. Tipti Mókenniń ýaqyty bolmaǵan kúnderi Mımannyń ózi-aq ýnıversıtetke júgirip kelip turatyn boldy. Árıne, ol kezde Mókenmen sabaqtas jigitterdiń birazy-aq bularǵa qyzyǵa da, qyzǵana da qaraýshy edi. Qaramaǵanda she? Keń balaq shalbaryńdy salpyldatyp, kóktemgi laıdy shalpyldatyp qyzdar ınstıtýtynyń esiginiń aldynda sólbireıip turý qandaı! Nemese qyz qasqıyp jigitter jataqhanasyna salyp jetip kelip turǵan qandaı! Árıne, qylmyń qaǵyp qyz ózi izdep tursa, jigit basyna budan artyq baqyt, budan artyq qurmet bolady dermisiz.

Bul jelpeńi joq jigitti jeliktirip izdep kelip turatyn Mıman qyzdar ınstıtýtynyń stýdenti edi.

Barǵan saıyn munda Mımannyń kelýi jıileı berdi. Eki kóshelik jerge eki kúnde zorǵa keletin qyzdyń jazǵan hattarynan qosylǵansha shydamaı bara jatqan, kúńirengen qaıǵynyń ıisi múńkip turdy. Móken Mımannan qarys jerde otyryp, qat-qat hat alyp jatty. Ólip baramyn, órtenip baramyn, aryp baramyn, azyp baramyn degen sózderdiń san alýany osy hattarda qaıyńnan aqqan shyryndaı sozylatyn. Onyń ústine Almatydaǵy Komsomol men Gogol kósheleriniń arasy da alys emes, Mıman kúnine eki, qalasa úsh ret kelip týrady. Tipti Móken joldastarymen bir jaqqa bara jatqanda da, Mıman kókparǵa tóte qosylǵan shabandozdaı ókpe tustan, kútpegen jerden sap ete túsetin boldy. Jataqhanalar men kıno-teatrlardyń arasynda talaı iz qaldy. aǵashtardyń túbinde turyp aıtqan talaı sóz qaldy, talaı kúz qaldy, talaı jaz qaldy,

Ǵashyqtyń armany, qaıǵy-qasireti bári de aıtyldy. Qyz Jibek — Tólegen, Anarhan — Hamra tektes ǵashyqtyq ańyzdary sýdaı sapyrylyp. monshaqtaı tizildi. Ǵashyqtardyń arasyn tas jarǵandaı aıyrar Bekejan, Sultanbaı sıaqty sumpaıylar da turmastaı bolyp talaı synalyp ótti. Obaly neshik, áńgime arasynda, bularǵa kóbirek kijinip, kóbirek qarǵap, taýyqsha julǵysy keletin de Mıman edi. Ǵashyqtyń kirshiksiz kóńiline qalaı qaıaý salady eken dep tańdanatyn da, tańyrqaıtyn da sol bolatyn. Budan keıin aqpeıil Móken aq jarylady.

Sóıtip júrgende Móken tórtinshi kýrsty bitirip. Shymkentke óndiristik praktıkaǵa attandy. Mıman qushaq-qushaq gúlmen ony İ-shi Almaty stansıasyna shyǵaryp saldy. Bolashaq jary eljirep turǵanda jigit te jumsaryp, aırandaı uıyp qaldy. Mıman qaıta-qaıta hat jazyp, óziniń ár qyrynan túsirgen keskinin jiberip turdy. Birde qyryn, birde qısaıa qarap túsken sýretterdiń syrtynda: «Súıseń menshe súı. Mıman» degen sózder alystaǵy ańsap júrgen jigittiń kózine ottaı basyldy.

Bir kúni Mımannan hat keldi. Súıgenim, kúıgenim degen sıaqty birsypyra kúıreýik sózder aıtylyp bolǵan soń, ol jaqynda Shyǵystyń ataqty ádebı murasy «Myń bir túnniń» birinshi tomyn oqyp shyqqanyn baıandapty: Apyr-aı. adam da osynsha arsyzdyq isteıdi eken-aý, «Myń bir túndegi» áıelderdiń pıǵyly qandaı jaman, olar maǵan tipten unamaıdy. Betsizder-aı, kúıeýlerin qalaı túlkishe aldap, tıinshe bultaqtaıdy. Júrgen-turǵandarynyń bári mekerlik pen saıqaldyq...

Taǵy da hat, taǵy da keldi. Mıman bul joly «janym» dep bastap, jalynyp, jalbarynyp aıaqtapty. «Ýádeli kúnimiz jetti, men saǵynyp, sarǵaıyp júrmin. Instıtýtty bitirgeli turmyn. Aspırantýraǵa qaldyryp edi, sen joq jerde onysy adyra qalsyn, armanym óziń...» degen sózder bar. Bul mahabbat qylyn shertken názik sózder Mókenniń kóńilin kól-darıadaı etti. Ol praktıkadan bolashaq jaryna alys bolsa da arnaıy birneshe keldi. Muny, kórgender de, estigender de «mahabbattyń oryny basqa ǵoı!» desti.

Sonymen Mımannyń ınstıtýt bitirgen keshi de boldy. Keshte keleshek joldasy retinde onyń qasynda Móken otyrdy. Talaı jaqsy lebizder estilip, lepirme sózder aıtyldy. Sodan úsh-tórt kún ótken soń Mıman sózdi ózi bastady.

— Móken, ómirdi beker ótkizbelik. Anarhan Hamrany qandaı jaqsy kórse, men seni sondaı súıemin. Erteń ZAGS-ke baraıyq.

Mókenniń kókten tilegeni jerden tabyldy. qarsy bolǵan joq. Nekeleskennen keıin «Emgek» kolhozynda, Mımannyń úıinde ekeýine arnalǵan úlken toı boldy. Buǵan kúmpıgen mantylar pisirilip, sábizdi shashpa palaýlar basyldy, qaımaq quıǵan ekken shaılar qaınatyldy. Laǵmannyń birneshe túri: da gúngýrman, dı tánmán, da shımán pisirildi. Dýtardyń syńǵyrlaǵan, tambýrdyń dańǵyrlaǵan daýsy estildi. Kósheni kúı kernep, Sánám bıi bılendi, Ilahýn áni shyrqaldy. «Sen Gýlleýlla, men Gýlláýlla, Gýlláýlla!» Aı da, shirkin!..

Mokenniń áli de bir jyl oqýy bar. Jazǵy demalysynyń azdyǵyna baılanysty joldasymen elge júrýge tilek bildirdi. Sóıtip, ıýldiń ortasynda ol kelinshegimen Sholaqqorǵan selosynda turatyn semásyna keldi. Mókenniń týǵan-týysqandary, áke-sheshesi onyń oqyǵan qyzǵa úılengenine sheksiz qýandy. Mıman óz tilegi boıynsha osyndaǵy orta mektepke muǵalim bolyp ornalasty da, Móken az kún aıaldaǵannan keıin oqýyn bitirip kelý úshin Almatyǵa júrip ketti.

Endigi hatty Móken jazatyn boldy. Biraq bir jaman jeri sol, qansha hat jazyp, qansha telegramma berse de, áıeli aýzyn býǵandaı, jaýap bermedi. Sóz joq, janpoz jigittiń jany qysyldy.

Áıelinen habar bolmaǵan soń Móken jaqyn jerdegi enesine keldi. Ol onyń qolyna bir hat ustata saldy. Onda: «jaqsylyqty jetkizýge asyǵamyn, ıanvardyń ortasynda úıge baramyn, jalǵyz emespin, ómirlik joldasym bar» dep jazylypty. Hat aıaǵyndaǵy adres te basqa. Bul habar Mókenniń tóbesinen jaı túskendeı etti. Anyǵyn bile almaǵan, aldanǵan júrek tar keýdege syımady. Múmkin kóre almaǵan bireý hatty syrtynan jazǵan shyǵar.

Keshe ǵana «Myń bir tún» áńgimeleriniń keıipkerlerin jamandap júrgen Mıman naq solardaı mekerlikpen Sadanbaı degen bireýmen kóńil qosyp, jańalap topy kıip ekinshi toıdy da jasap jiberipti. Bárinen de ótip ketkeni sol bolypty: oqýdaǵy Mókenge jiberemin dep úıinen eki myń som aqsha alyp. toıynyń aýyrtpalyǵyn kótertipti, mekteptiń muǵalimderi de biraz aqshasynan ańqıyp qalypty.

Mıman Móken Almatyǵa kete salysymen-aq teris jolǵa túsip bir kún úıde otyrmaı, «kúshik kúıeý» izdeýmen bolypty. Óıtkeni Mókenniń qart áke-sheshesi oǵan unaı qoımapty. Sóıtip «júrgenge jórgem iliner» degendeı salt basty, sabaý qamshyly, bireý tus bola ketip Almatyǵa súmeńdep erip júrip beripti. Sóıtip talaq hat almaı tartyp ketipti. Keshegi qýanysh ta, jubanysh jaıynda qala beripti. Ósken orta, tárbıelengen ınstıtýt esine qoımapty. Al, olar bul jaǵdaıdy estigende biraýyzdan: «munyń aty mekerlik» dep shý ete túsip, buǵan zań oryndary aralasýy kerek desipti. Al, qazir Mıman «kúshik kúıeýin» ertip tórkinin jaǵalap júr desedi.

1955

---