InfoHub Logo

Stýdent: Isabekova Gýlnar Nýraddınovna
Ǵylymı jetekshi:Saım L.N
Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasy
Qyzylorda medısınalyq joǵarǵy koleji

Kilt sózder: Asqazan aýrýy, asqazan oıyq jarasy, meıirgerik kútim, qaýip faktorlar, jumys sapasy, ómir sapasy, pasıent kózqarasy, epıdemıologıasy, hırýrgıa

Taqyryptyń ózektiligi. Asqazan oıyq jarasy problemasynyń ózektiligi onyń jumys isteıtin halyqtyń eńbekke jaramsyzdyǵynyń negizgi sebebi bolyp tabylatyndyǵymen anyqtalady. As qorytý organdarynyń aýrýlary eresekter men balalardyń somatıkalyq aýrýlary qurylymynda alǵashqy oryndardyń birin alady. Eń kóp taraǵandary-oıyq jara aýrýy.

Aýrý kóbinese belsendi, eńbekke qabiletti jastaǵy adamdarǵa áser etedi, bul problemalardyń áleýmettik mańyzdylyǵyn anyqtaıdy, al asqynýlar uzaq merzimdi múgedektikke jáne erte múgedektikke ákeledi nemese tipti ólimge ákelýi múmkin.

Munyń sebepteri teris emosıalar, uzaqqa sozylǵan psıhıkalyq stress, as qorytý gormondaryn óndirýdiń buzylýy bolýy múmkin. Durys emes ómir salty aýrýdyń paıda bolýyna yqpal etedi, eń aldymen dıetany buzý, ashshy, dóreki taǵamdardy shamadan tys tutyný, temeki shegý, alkogóldi teris paıdalaný. Jaranyń damýyna mıkroorganızm-helıkobakter qatysady.

Damyǵan elderde NR juqtyrý kórsetkishi balalarda shamamen 16,5% - dy, jasóspirimderde 20% - dy quraıdy, biraq jasy ulǵaıǵan saıyn jylyna orta eseppen 1% - ǵa artyp, egde jastaǵy turǵyndarda 50-60% - ǵa jetedi.

Asqazan oıyq jarasy-bul Amerıka Qurama Shtattarynda jyl saıyn 6 mıllıonnan astam adamǵa áser etetin, densaýlyq saqtaý júıesine aıtarlyqtaı aýrýlar men úlken ekonomıkalyq shyǵyndar týdyratyn keń taralǵan aýrý. Helicobacter pylori ınfeksıasy oıyq jara aýrýy men onyń asqyný qaýpin edáýir arttyrady. Oıyq jara aýrýy jylyna 6700 adamnyń óliminiń negizgi sebebi boldy, bul mıllıon tiri halyqqa shaqqanda 28 ólim deńgeıine sáıkes keledi .

 Kogorttyq taldaý barlyq Eýropa elderinde, Japonıada jáne AQSH-ta asqazan jarasynyń ýaqytsha ózgerýi týý qaýpiniń ózgerýimen baılanysty adamdarǵa tán-kogort túrinde bolatyndyǵyn kórsetedi. 19 ǵasyrdyń sońǵy 30 jylynda týylǵan urpaqtar asqazan jarasynyń paıda bolý qaýpin kórsetti jáne ony ómir boıy alyp júrdi. DDSU-nyń 2018 jyly jarıalaǵan sońǵy málimetterine sáıkes, Úndistanda oıyq jara aýrýy 55,560 adamǵa nemese jalpy ólimniń 0,63% - yna jetti. Jasy boıynsha túzetilgen ólim deńgeıi 100 000 adamǵa shaqqanda 5,58 quraıdy, bul Úndistandy álemde 60-shy orynǵa qoıady.

Statısıkalyq málimetter: Asqazannyń oıyq jarasy aýrýy Qazaqstan Respýblıkasy statısıkasy boıynsha eń kóp taralǵan aýrýlardyń biri, eger 2015 jyly qala halqy arasynda 100%-dan 71% (onyń ishinde áıelder 59,5%), al aýyl halqy arasynda 64,5 % (onyń ishinde áıelder 57,8%); 2016 jyly qala halqy arasynda 100% - dan 76% (onyń ishinde áıelder 58%), al aýyl halqy arasynda 68,7 % (onyń ishinde áıelder 62,2%); jáne 2017 jyly 100% - dan 80,6% (onyń ishinde áıelder 69,3%), al aýyl halqy arasynda 77,8% onyń ishinde áıelder 100000 turǵynǵa 63,8%. Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy demografıalyq prosester oıyq jaraly aýrýmen aýyratyn adamdar sanynyń 70 jasqa deıin ulǵaıýyn aıqyndaıdy, olar osy aýrýmen aýyratyn barlyq naýqastardyń 44,4-48,7% - yn quraıdy.

Asqazan jarasynyń problemalary as qorytý júıesiniń barlyq aýrýlarynan zardap shegetin erlerdiń 68%-y, áıelderdiń 30,9%-y múgedektiktiń negizgi sebebi bolyp tabylatyndyǵymen anyqtalady..

Zertteý dızaıny: Sapalyq zertteý, fenomenaldy; randomızırlengen maqsatty, popýlásıaǵa negizdelgen.

Zertteý ádisiniń maqsaty: Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń hırýrgıa  bólimshesinde asqazan oıyq jarasy bar pasıentterde kezdesetin emosıonaldyq erekshelikteri kezindegi meıirgerlik kútim sapasyn pasıent kózqarasy arqyly baǵalaý. Pasıentterge saýalnama júrgizý arqyly meıirgerlerdiń jumysyn baǵalaý. Bul suraqtarǵa jaýap alýǵa jáne osy másele boıynsha pasıentterdiń pikirin anyqtaý arqyly zertteý mindetterine qol jetkizýge múmkindik beredi.

Zertteý obektisi: 2020 jyly jeltoqsan aıynda Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynda zertteý jumysy júrgizildi. Osy  zertteýdi  júrgizýde saýalnama alyndy. Zertteýge jalpy 20 pasıent qatysty.

Zertteý quraly: Qyzmet alýshylarǵa saýalnama Nafıkova Aıgýl Shaýkatovnanyń «Uzaq dıspanserlik baqylaý nátıjeleri boıynsha eńbekke qabiletti jastaǵy adamdarda asqazannyń jáne on eki eli ishektiń oıyq jaraly aýrýymen aýyratyn naýqastardyń ómir súrý sapasy» maqalasyna súıene otyryp jasalyndy.

«Uzaq dıspanserlik baqylaý nátıjeleri boıynsha eńbekke qabiletti jastaǵy adamdarda asqazannyń jáne on eki eli ishektiń oıyq jaraly aýrýymen aýyratyn naýqastardyń ómir súrý sapasy» taqyrybynda zertteý 2013 jyly Ýfa qalasynda qyrkúıek aıynda 300 pasıent qatysqan. Osy zertteýdegi saýalnama suraqtarynyń úlgisi meniń zertteýimde qoldanyldy.

Saýalnama barysynda ortalyqtaǵy meıirgerlerdiń jumys sapasy qandaı ekeni anyqtaldy. Saýalnamada pasıentterge arnalǵan 19 suraqty qamtydy. Suraqtardyń árqaısysyna birneshe sáıkes jaýaptar usynyldy. Respondentterge yńǵaıly bolý jáne saýalnama nátıjelerin jaqsartý maqsatynda meıirgerler men qyzmet alýshylar úshin eki tilde - qazaq jáne orys tilderinde saýalnama daıyndaldy. Saýalnama jasyryn túrde júrgizildi. Zertteýge qatysýshylardan zertteýge ruqsat berýge jazbasha túrde kelisim alyndy.

Zertteý nátıjeleri

Respondentterdiń sıpattamasy

2020 jyldyń jeltoqsan  aıynda Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń hırýrgıa bóliminde saýalnama arqyly zertteý jumystary júrgizildi. Ortalyqtaǵy meıirgerlerdiń bilimin baǵalaýdy anyqtaý maqsatynda meıirgerler men qyzmet alýshylarǵa saýalnama júrgizdi. Zertteýge jalpy 20 pasıent qatysty.

QORYTYNDY

2020 jyldyń jeltoqsan  aıynda  Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń hırýrgıa bóliminde saýalnama arqyly zertteý jumystary júrgizildi. Ortalyqtaǵy meıirgerlerdiń bilimin baǵalap, anyqtaý maqsatynda meıirgerler men qyzmet alýshylarǵa saýalnama júrgizildi. Zertteý negizinde saýalnamaǵa 20 pasıent qatysty, zertteý retinde saýalnama alyndy. Saýalnama qorytyndysy boıynsha, meıirgerler óz jumystaryn qanshalyqty jaqsy oryndady degen suraqqa , 30 % respondentter qanaǵattanarlyq dep jaýap berdi.

Siz meıirgerlerdi shaqyrǵan kezde qanshalyqty tez keldi degen suraqqa, 30 % 10 mınýtta dep keledi jáne meıirgerler sizdiń ýaıymdaryńyz ben máselelerińizdi qalaı tyńdady degen suraqqa, 30 % respondentter qanaǵattanarlyq dep jaýap bergen.

Qoryta kele, Qyzylorda qalasy kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń hırýrgıa bólimshesinde asqazan oıyq jarasy bar pasıentterge kórsetilgen kútim sapasyn pasıent kózqarasy arqyly baǵalaý 65,4 % ekendigi anyqtaldy, al meıirgerlerdiń jumysy men bilim sapasy 80% qurady.

1. Bir aýysymǵa meıirgerlerdiń sanyn 30 % kóbeıtý

2. Túngi aýysym kezinde 1 meıirgerden 3 meıirgerge deıin kóbeıtý

3. Profılaktıkalyq sharalar maqsatynda emhanalar men aýrýhanalarda stendter, aqparattyq buryshtar jáne bılbordtardy ázirlep, shyǵarý

4. Meıirgerlerdiń bilim deńgeıin kóterý maqsatynda semınar sabaqtar jıi ótkizip turý (onyń ishinde etıka men deontologıa mysalynda)

5. Orta medısınalyq personaldyń kózqarasy boıynsha, meıirbıkelik kómek sapasyn qamtamasyz etýde qajetti resýrstarmen qamtamasyz etý, kadrlarmen qamtamasyz etýdiń tolyqtyǵy, materıaldyq-tehnıkalyq qamtamasyz etý eń aldyńǵy qatarly sharalar bolyp tabylady.

PAIDALANYLǴAN ÁDEBIETTER TİZİMİ

1. Baranovskıı A.Iý., Nazarenko L.I. Neblagoprıatnye varıanty techenıa ıazvennoı boleznı. – S.-Peterbýrg: SPB, 2006. – S. 22-68.

2. «Peptic ulcer disease» http://lib.bioinfo.pl/meid: 32219, 2010 g.

3. Croxen M.A. The Helicobacter pylori chemotaxis receptor tlpB (HP0103) is required for pH taxis and for colonization of the gastric mucosa / M.A. Croxen, G. Sisson, R. Melano, P.S. Hoffman // Journal of Bacteriology. – 2006. – Vol. 188, № 7. – P. 2656–2665.

4. Agkaseva, S.A. Sestrınskıı proses prı ıazvennoı boleznı jelýdka ı dvenadsatıperstnoı kıshkı: metodıcheskoe posobıe/S.A.Agkaseva [Elektronnyı resýrs]. URL: https://educontest.net (data obrashenıa: 27.03.2015).

5. Sandler RS, Everhart JE, Donowitz M, Adams E, Cronin K, Goodman C, The burden of selected digestive diseases in the United States. Gastroenterology. 2002;122:1500–11. DOIExternal LinkPubMedExternal Link

6. N.A.Borodın, V.I.Dolgınsev, B.K.Gıbert Iazvennaıa bolezn jelýdka ı dvenadsatıperstnoı kıshkı v Túmenskoı oblastı. Problemy sosıalnoı gıgıeny, zdravoohranenıa ı ıstorıı medısıny. – 2004. – № 6. – S. 31-36.

7. Maev I.V., Samsonov A.A. Iazvennaıa bolezn. – M.: Mıklosh, 2009. – 9-90 s.

8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1867922/

9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2862697/

10. https://kaznmu.kz/press/en/2013/03/18/morfologıcheskaıa-harakterıstıka-ázve/

11. https://www.worldlifeexpectancy.com/india-peptic-ulcer-disease

12. S. W. Behrman, “Management of complicated peptic ulcer disease,” Archives of Surgery, vol. 140, no. 2, pp. 201–208, 2005.View at: Publisher Site | Google Scholar

13. G. Riezzo, M. Chiloiro, and S. Montanaro, “Protective effect of amtolmetin guacyl versus placebo diclofenac and misoprostol in healthy volunteers evaluated as gastric electrical activity in alcohol-induced stomach damage,” Digestive Diseases and Sciences, vol. 46, no. 8, pp. 1797–1804, 2001.View at: Publisher Site | Google Scholar

14. E. Stermer, “Alcohol consumption and the gastrointestinal tract,” Israel Medical Association Journal, vol. 4, no. 3, pp. 200–202, 2002.View at: Google Scholar

15. B.B. Daýletbaeva, A. Amankeldiqyzy, D.B. Beskempırova, J.B. Bolaeva, A.S. Jýmanova, A.N. Kalıeva, J. Rysbaı. Kazahskıı Nasıonalnyı Medısınskıı Ýnıversıtet ımenı S.D.Asfendıarova, Kafedra ınternatýra ı rezıdentýra VOP №1 Iazvennaıa bolezn jelýdka ı dvenadsatıperstnoı kıshkı

16.https://zinref.ru/000_uchebniki/03200medecina/100_lekcii_medicina_5/425.htm

17. P. A. Fadeev - «Iazvennaıa bolezn», serıa: Ensıklopedıa medısınskıh znanıı.,2009 g.

18. Smoleva E. V. Sestrınskoe delo v terapıı. Rostov na Doný Fenıks 2006

19. Krylov, A.A. Iazvennaıa bolezn: osobennostı klınıkı, dıagnostıkı ı lechenıa v zavısımostı ot lokalızasıı ıazvy [Tekst] / A.A.Krylov // Klınıcheskaıa medısına. – 2011. - № 8. - S. 70-73.

20. Opyt povyshenıa effektıvnostı reabılıtasıı bolnyh ıazvennoı boleznú [Tekst] / P.Ia. Grıgorev ı dr. // Klınıcheskaıa medısına. -2014. - № 6. - S. 96 -102.

21. Sosnovskaıa, A.P. Ýhod za pasıentom s ıazvennoı boleznú jelýdka ı dvenadsatıperstnoı kıshkı [Elektronnyı resýrs]. URL: http://www.meduhod.ru/ (data obrashenıa: 10.04.2015).

22. Beláeva Iý.N. Sovremennye tendensıı zabolevaemostı boleznámı organov pıshevarenıa v Rossııskoı Federasıı ı na regıonalnom ýrovne [Tekst] / Iý.N.Beláeva // Materıaly 72-ı naýchno-praktıcheskoı konferensıı stýdentov ı molodyh ýchenyh s mejdýnarodnym ýchastıem: «Molodye ýchenye – zdravoohranenıý». – Saratov, Izd-vo SGMÝ. - 2011. - S.79-83

23. Vahrýshev, Ia.M. Iazvennaıa bolezn [Tekst] // Vnýtrennıe boleznı / pod red. Ia.M. Vahrýsheva. - Ijevsk: Ekspertıza, 2009. - S. 218 - 236.

24. Krylov, A.A. Iazvennaıa bolezn: osobennostı klınıkı, dıagnostıkı ı lechenıa v zavısımostı ot lokalızasıı ıazvy [Tekst] / A.A.Krylov // Klınıcheskaıa medısına. – 2011. - № 8. - S. 70-73.

25. Kamynına, N.N. Sovremennye podhody k osenke kachestva sestrınskoı pomoshı [Tekst] / N.N.Kamynına // Medısınskaıa sestra. – 2011. - № 2. – S. 22 – 28.

26. Opyt povyshenıa effektıvnostı reabılıtasıı bolnyh ıazvennoı boleznú [Tekst] / P.Ia. Grıgorev ı dr. // Klınıcheskaıa medısına. -2014. - № 6. - S. 96 -102.

---