InfoHub Logo

Stýdent: Bısenova Akjarkyn Jetegýlovna
Ǵylymı jetekshi: Saım L.N.
«Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynda zár shyǵarý joldarynyń nesep tas aýrýy bar pasıentterge kútim kórsetý kezindegi meıirgerlerdiń jumys sapasyn anyqtaý»
Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasy
Qyzylorda medısınalyq joǵary koleji

Kilt sózder: bilim, meıirgerler, respondentter, aýrý, taralýy, qaýip faktorlary, aýrýdyń qaıtalanýy, ýrologıalyq aýrýlar.

Taqyryptyń ózektiligi: Zár shyǵarý joldarynyń aýrýlary problemasyn zertteýdiń ózektiligi, eń aldymen olardyń joǵary jıiligimen, sońǵy jyldary ósý tendensıasymen jáne aýyr asqynýlarymen baılanysty.

Statısıkalyq málimetter: 

Amerıka Qurama Shtattarynda jáne búkil álemde kezdesetin nesep tas aýrýynyń ósýi men taralýyn ishinara rentgenografıalyq zertteýlerdi, ásirese kompúterlik tomografıany keńinen qoldaný arqyly asımptomatıkalyq emes tastardy anyqtaýdyń joǵarylaýymen túsindirýge bolady degen boljam aıtyldy . Islandıada 1985 jyldan 2008 jylǵa deıin (alǵashqy dıagnoz qoıylǵan búırek tastarynyń 5945 jaǵdaıy) zertteýshiler jyl saıynǵy nesep tas aýrýy zertteýdiń alǵashqy 5 jylyndaǵy 108-den 100000-ǵa 138-den 100000-ǵa deıin aıtarlyqtaı óskenin anyqtady. Degenmen, sımptomdyq tastardyń jyl saıynǵy sany eki jynysta da sımptomsyz tastardy anyqtaý jıiliginiń edáýir artýymen salystyrǵanda (erlerde 100000-ǵa 7-den 24-ke deıin, áıelderde p<0,001 jáne 100000-ǵa 7-den 21-ge deıin, P<0,001) salystyrǵanda aıtarlyqtaı artpaǵany anyqtaldy .

Nesep tas aýrýynyń eń kúrdeli máselesi-búırektiń Marjan tastaryn emdeý máselesi (Staghorn stones) - bul búırektiń qýys júıesiniń kóp bóligin nemese barlyǵyn alyp jatqan úlken búırek tastar. Tastar kóbinese búırek jambasyn toltyrady jáne aınaladaǵy shynyaıaqtarǵa taralady. Tolyq jáne jartylaı Marjan tastaryna arnalǵan standarttalǵan anyqtamalar joq, degenmen kópshiligi tolyq marjan tárizdi tastar búırektiń búkil qýys júıesin alady, al jartylaı marjan tárizdi tastar az kólemdi alady dep sanaıdy. Strývıtter Marjan tastarynyń kópshiligin quraıdy, degenmen bul konfıgýrasıa kez-kelgen tasty qamtýy múmkin

Álem boıynsha Nesep tas aýrýy - bul jalpy aýrý. Qazirgi ýaqytta halyqtyń 5% - y nefrolıtıazben aýyrady. Nesep tas aýrýy álemniń barlyq elderinde kezdesedi, biraq onyń edáýir taralý aımaqtary belgili, bul aýrýdyń paıda bolýyndaǵy ekzogendik faktorlardyń rólin rastaıdy. Nesep tas aýrýy  ásirese Zakavkazede, Oralda, Edil aımaǵynda, Sibirde, Arktıkada, Taıaý Shyǵysta, Úndistanda, Orta Azıada jáne Soltústik Amerıkada jıi kezdesedi.

Álemniń kóptegen elderinde, sonyń ishinde Reseıde nesep tas aýrýy barlyq ýrologıalyq aýrýlardyń 40% quraıdy. Ýrologıalyq stasıonarlarda pasıentterdiń úshten birinen kóbi nesep tas aýrýy boıynsha emdeledi. Tamaqtaný sıpatynyń ózgerýine, áleýmettik ómir súrý jaǵdaılaryna jáne adam aǵzasyna tikeleı áser etetin qolaısyz ekologıalyq faktorlardyń áseriniń artýyna baılanysty, kóptegen ǵalymdardyń pikirinshe, nesep tas aýrýy jıiligi odan ári artady.

Reseıde Reseıde ýrologıalyq aýrýlar halyqtyń jalpy aýrýynyń 10-12%-dy quraıdy jáne ómir súrý sapasynyń tómendeýiniń, múgedektiktiń jáne ólimniń sebepteriniń biri bolyp tabylady .

Bul jumysty oryndaý úshin ınstıtýtta epıdemıologıa jáne ýrologıalyq kómekti uıymdastyrý toby quryldy jáne 1990-shy jyldardyń basynda alǵashqy nusqaýlar shyqty: "medısınalyq mekemelerge halyqtyń ótinishi boıynsha ýrologıalyq aýrýdy zertteý" jáne "profılaktıkalyq tekserýlerde olardy anyqtaý arqyly RSFSR turǵyndary arasynda ýrologıalyq aýrýlardyń taralýyn zertteý". Bolashaqta aımaqtyń ýrologıalyq aýrýy, ýrologıalyq qyzmettiń qurylymy jáne onyń qajettilikteri týraly negizgi aqparat jazylǵan saýalnama jasaldy, alynǵan materıalǵa kóp ólshemdi taldaý júrgizýge múmkindik beretin avtomattandyrylǵan málimetter bazasy quryldy.

Qazaqstan Respýblıkasy. Dınamıkada 2015 jyly halyqtyń nesep tas aýyrýy 2013 jylmen salystyrǵanda 7,9% - ǵa ósti, al 2014 jylǵa qatysty 2,7% - ǵa ósti. 2015 jyly syrqattanýshylyqtyń 2014 jylmen salystyrǵanda aıtarlyqtaı ósýi Astana qalasynda – 1204 jaǵdaıdan 2420 jaǵdaıǵa deıin, Jambyl oblysynda 2013 jyly 1930 jáne 2015 jyly 2339 jaǵdaı anyqtaldy. Bul aımaqtardaǵy joǵary kórsetkishter NTA erte dıagnozymen ǵana emes, sonymen birge halyqtyń eńbek kóshi-qonymen de baılanysty. Kórsetkishterdiń tómendeýi Atyraý, Aqtóbe oblystarynda baıqaldy.

Zertteý maqsaty: Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynda zár shyǵarý joldarynyń nesep tas aýrýy bar pasıentterge kútim kórsetý kezindegi meıirgerlerdiń jumys sapasyn anyqtaý. Bul másele boıynsha medısına qyzmetkerleriniń jáne pasıentterdiń pikirin anyqtaý arqyly suraqtarǵa jaýap alýǵa jáne zertteý mindetterine qol jetkizýge múmkindik beredi.

Tásilder men materıaldar

Zertteý jumysy Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynda júrgizildi. Zertteýge barlyǵy 20 pasıent qatysty.

Zertteý túri:Sapalyq,fenomenaldy

Zertteý dızaıny:Jaǵdaıdy zertteý.Saýalnama ádisi qoldanyldy. Saýalnama ýrologıa bólimshesindegi pasıentter arasynda júrgizildi.

Zertteý obektisi: 2020 jyly jeltoqsan aıynda Qyzylorda qalasy, kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń ýrologıa bóliminde zertteý jumysy júrgizildi. Osy  zertteýdi  júrgizýde saýalnama alyndy. Zertteýge jalpy 20 pasıent qatysty.

Zertteý quraly: Saýalnama Safıa Ianmıstiń «Ýnıversıtettik aýrýhananyń ýrologıalyq bólimshesinde pasıentterdiń meıirgerlik qyzmetke qanaǵattaný deńgeıi» atty maqalasyna súıene otyryp jasaldy.

«Ýnıversıtettik aýrýhananyń ýrologıalyq bólimshesinde pasıentterdiń meıirgerlik qyzmetke qanaǵattaný deńgeıi» taqyrybynda zertteý 2014 jyly shilde aıynan qyrkúıek aıyna deıin júrgizilip, 70 pasıent qatysqan. Bu zertteý Stambýl qalasynyń ýrologıalyq klınıkaǵa jatqyzylǵan pasıentterdiń meıirgerlik qyzmetterine qanaǵattanýshylyǵyn anyqtaý maqsatynda júrgizilgen. Osy zertteýdegi saýalnama suraqtarynyń úlgisi meniń zertteýimde qoldanylady.

Saýalnama barysynda aýrýhanadaǵy «Ýrologıa» bólimshesiniń meıirgerleriniń jumys sapasynyń qandaı ekeni anyqtaldy. Saýalnamada pasıentterge arnalǵan 20 suraqtan turdy. Suraqtardyń árqaısysyna birneshe sáıkes jaýaptar usynyldy. Respondentterge yńǵaıly bolý jáne saýalnama nátıjelerin jaqsartý úshin pasıentterge qazaq tilinde saýalnama daıyndaldy. Saýalnama jasyryn túrde júrgizildi. Zertteýge qatysýshylardan zertteýge ruqsat berýge jazbasha túrde kelisim alyndy.

Qorytyndy: 2020 jyldyń jeltoqsan aıynda kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń ýrologıa bóliminde pasıentke kórsetiletin meıirgerlerdiń qyzmetin pasıentter 70%-ǵa  baǵalady.

Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń jeltoqsan aıynda «Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynda zár shyǵarý joldarynyń nesep tas aýrýy kezindegi meıirgerlerdiń jumys sapasyn  anyqtaý » atty sapalyq zertteý jumysyn júrgizdim. Zertteýge óz kelisimderi negizinde ýrologıa bólimi boıynsha 20 pasıent qatysty, zertteý nysany retinde pasıentterden saýalnama alyndy. 

Nesep tas aýrýymen aýyratyn naýqastarǵa meıirgerlik kútim jasaý, asqyný qaýpin azaıtyp qana qoımaı, olardyń aldyn alady, osylaısha qalpyna keltirý prosesin, saýyǵýyn jedeldetedi.

Bul zertteýde meıirgerlerdiń qyzmetine qanaǵattaný deńgeıi ortasha boldy. Qanaǵattaný deńgeıine bilim deńgeıi, ekonomıkalyq mártebe, áleýmettik qamsyzdandyrý jáne burynǵy kútimge qanaǵattaný sıaqty faktorlar áser etetini anyqtaldy. Pasıentterdiń qanaǵatanýyn baǵalaý nátıjesinde alynǵan aqparat Meıirger isi men medısınalyq qyzmetterdiń sapasyn jaqsartýdyń mańyzdy dáleli bola alady.

Durys uıymdastyrylǵan meıirgerlik kútim nesep tas aýrýynyń damý qaýpin azaıtady.

PAIDALANYLǴAN ÁDEBIETTERDİŃ TİZİMİ:

1. Andreev O. L. Mochekamennaıa bolezn. - M.: Naýka, 2009. - 241 s.

2. Barykına N.V. Sestrınskoe delo v hırýrgıı. - M.: Fenıks, 2014. - 179 s.

3. Belyı L.E. Pochechnaıa kolıka. - Spb., 2009. - 322 s.

4. Valágına-Malútına E.T. Mochekamennaıa bolezn cheloveka. - SPb.: Spes. lıt., 2006. - 314 s.

5. Elıseeva Iý.Iý. Spravochnık medısınskoı sestry. -M.: Eksmo, 2004. - 840s.

6. Kolpakov I.S. Mochekamennaıa bolezn: rýkovodstvo dlá vracheı. - M.: Naýka, 2014. - 397 s.

7. Kosev P.A. Teoretıcheskıe osnovy sestrınskogo dela. - M.: EKSMO - pres, 2010. - 225 s.

8. Ladygına E.A. Mochekamennaıa bolezn: rýkovodstvo dlá vracheı. -M.: Medısına,2010. - 310 s.

9. Ların T.P. Osnovy sestrınskogo dela. - Rostov-na-Doný: «Fenıks», 2012. - 480 s. 10.Mashkovskıı M.D. Mochekamennaıa bolezn cheloveka. - M.: Novaıa volna, 2010. - 422 s.

---