InfoHub Logo

Toqtar Áýbákirov tuńǵysh qazaqstandyq jáne Keńes Odaǵynyń sońǵy ǵaryshkeri boldy.

Ushqysh-ǵaryshker 1946 jyly 27 Mamyrda temir ustasynyń otbasynda dúnıege kelgen. Iýrıı Gagarın 1961 jyly 12 sáýirde ǵaryshqa alǵash ushqanda, Toqtar 15 jasta edi. Ol ómirden ne qalaıtynyn birden túsindi. Ǵarysh Toqtardyń qurdastary úshin de armanǵa aınaldy, biraq bári birdeı ony júzege asyrýǵa dáıekti túrde kóshýge daıyn emes edi.

Toqtar zaýytqa tokar bolyp jumysqa ketti. Sonymen birge ol keshki mektepte oqyp, DOSAAF avıasıalyq ortalyǵynda parashútpen aınalysqan.

Ásker armanǵa taǵy bir qadam boldy. Toqtar kapıtan ataǵymen oralyp, Armavır joǵary áskerı avıasıalyq ushqyshtar ýchılıshesine oqýǵa túsedi. 1975 jylǵa deıin áskerı-áýe kúshteriniń saptyq bólimderinde qyzmet etti. Zapasqa shyǵyp, qaıtadan oqýǵa ketti. Aldymen synaq ushqyshtar mektebine baryp, sodan keıin Ulan-Ýde avıazavodyndaǵy jańa reaktıvti ushaqtarmen ushyp úırenedi; syrttaı Máskeý avıasıalyq ınstıtýtyn bitirdi.

Toqtar Áýbákirov MIG-23, MıG-25, MıG-27, MıG-29 jáne MıG-31 joıǵyshtarynyń túrli modıfıkasıalaryn synaqtan ótkizdi. Ol MIG-31B tejegishinde aýada erekshe janarmaı quıdy, al 1989 jyly 1 qarashada elde alǵash ret Tbılısı áýe kreıseri MıG-29K ıstrebıtelin áýege kóterdi.

1988 jyly jańa avıasıalyq tehnıkany synaý kezinde kórsetken erligi úshin ushqyshqa Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi, Lenın ordeni men "Altyn juldyz" medali tabys etildi. 1991 jyldyń kókteminde ony ǵaryshkerler jasaǵyna shaqyrdy. Toqtar Áýbákirov "Soıýz TM" kemesi men "Mır" orbıtalyq kesheninde ushýǵa daıarlyqtyń jedeldetilgen kýrsynan ótti.

1991 jyly 2 qazanda ǵaryshker Toqtar Áýbákirov "Soıýz TM-13" bortynda "Baıqońyr" ǵarysh aılaǵynan ushyryldy. Ekıpajda komandır Aleksandr Volkov jáne avstrıalyq Frans Fıbek boldy. Toqtar ǵaryshta 7 kún 22 saǵat 13 mınýt ýaqyt ótkizdi. Ǵaryshqa alǵashqy jáne jalǵyz ushýy úshin ol Qazan revolúsıasy ordenimen marapattaldy.

Ushý mansabyn aıaqtaǵannan keıin ol mańyzdy memlekettik qyzmetter atqardy. Mysaly, Qazaqstannyń Ulttyq aeroǵarysh agenttigin basqardy, Májilis depýtaty boldy jáne qoǵamdyq jumystarmen aınalysty. Qazir Toqtar otbasymen kóbirek ýaqyt ótkizýge tyrysady, taý shańǵysy men qysqy ań aýlaýdy jaqsy kóredi.

Ý. M. Djoldybaeva Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti Zeınolla Alı, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Shyǵystaný fakúltetiniń 1-kýrs stýdenti

---