InfoHub Logo

Taqyryby: Kúsh. Deformasıa.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa jańa fızıkalyq shama - kúsh uǵymy men onyń túrleri, deformasıa jáne kúshtiń vektorlyq shama ekenin túsindirmeli ıllústratıvti turǵydan túsindirý, tereń maǵlumat berý. Oqýshylardyń jańa «Kúsh», «Deformasıa» uǵymy týraly bilimderin jetildirý, qalyptastyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń bilim sapasyn, oılaý qabiletin, óz oılaryn sózben jetkizýge damytý.
Tárbıelilik: Oqýshylardyń kúsh, deformasıa uǵymyn kúndelikti ómirmen baılanystyra bilýine jáne ony jaqsy jaqtarynan qoldana bilýge tárbıeleý.
Tıpi: Aralas sabaq
Ádis - tásili: Túsindirmeli ıllústratıvti, demonstrasıalyq, suraq - jaýap, eseptermen jattyqtyrý.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, matematıka, eńbek, dene tárbıesi, tarıh.
Kórnekilikter: elek. oqý. Plakattar, kartochkalar, dınamometr, syzǵysh, tarazy, rezınka, shar, Isaak Nútonnyń portreti, bolat eki shar.
Barysy: 1. Uıymdastyrý
2. Sabaqtyń maqsaty men mindeti
3. Úı tapsyrmasyn tekserý
4. Jańa materıaldy túsindirý
5. Bekitý (Venn dıagramsyn paıdalaný)
6. Qorytyndylaý
7. Úıge tapsyrma
8. Baǵalaý
1. Klastyń sabaqqa qatysymyn tekserý, belgileý. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
2. - oqýshynyń oılaý belsendiligin arttyrý
- materıalǵa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý
3. Úı tapsyrmasyn tekserý.

İ. Qyzyǵýshylyqty oıatý.
(Suraqqa jaýap aýyzsha)
1. a) Bolat sharmen oıyn doby bir - birimen soqtyǵysqannan keıin qaısysy jyldam qozǵalady? Nelikten?
Jaýaby: Soqtyǵysqannan keıin oıyn doby jyldam qozǵalady. Óıtkeni, bolat sharǵa qaraǵanda onyń massasy az.(kishi)
á) Úlken jyldamdyqpen kele jatyrǵan mashınanyń aldyna nelikten júgirip shyǵýǵa bolmaıdy? Bul qandaı qubylys?
Jaýaby: Mashına úlken jyldamdyqpen kele jatyrǵanda tejeýishin bassa da, ol jyldamdyǵyn saqtap qalýǵa tyrysady. Inersıanyń saqtalý zańy.
b) Massasy 100g jáne 1kg eki dene soqtyǵysqannan keıin qaısysynyń jyldamdyǵy artady?
Jaýaby: Massasy 100g deneniń jyldamdyǵy artady.
v) Bir qalypty qozǵalyp kele jatyrǵan arbada otyrǵan bala joǵary qaraı dop laqtyrsa, balanyń laqtyrǵan doby qolyna qaıta dál túse me? Osy qubylysty túsindir.
Jaýaby: Túspeıdi. Sebebi bala arbamen birge laqtyrǵan doppen salystyrǵanda oryn aýystyrady. Bul qozǵalystyń salystyrmalylyǵy.
g) Eger eki dene soqtyǵysqannan keıin onyń bireýi - 0, 007m/s, al bireýi - 0, 5m/s jyldamdyqpen qozǵalsa, onda denelerdiń qaısysynyń massasy kishi bolady?
Jaýaby: Jyldamdyǵy 0, 5m/s deneniń massasy kishi.
d) Zattyń tyǵyzdyǵy degenimiz ne?
Jaýaby: Dene massasynyń onyń kóleminiń qatynasyna teń fızıkalyq shama.
2. Formýlany eske túsireıik!
Oqýshylarǵa sýretter kórsetiledi. Qandaı sýret kórsetilip turǵanyn tapqan oqýshy, sýretin artynda jasyryn turǵan formýlany aıtady.
3. Fızıkalyq shamalardyń ólshem birlikterin sáıkestendirińder.
Taqtaǵa magnıt arqyly formýlalarmen oryn almastyryp, ólshem birlikteri beriledi. Ólshem birlikterin óziniń janyna qoıý kerek.
4. Esepter shyǵarý(keste qaǵazdar arqyly). Keste qaǵazdary sabaq bastalmas buryn tarazynyń ústine jabyq túrde qoıylady. Ár oqýshy aldaryndaǵy tarazydan alyp berilgen esepti shyǵaryp, tablısaǵa jaýaptaryn jazady. Tablısa attary, ár qatarǵa
4. Jańa sabaq
İİ. Maǵynany taný.
«Bilegi kúshti birdi jyǵady, bilimi kúshti myńdy jyǵady», «Kóptiń kúshi - birlikte» degen ataly sózderiniń tereń maǵynasyn jetkizý úshin de kúsh uǵymy qoldanylǵan. Kúsh uǵymy ǵylymda da keńinen qoldanylady jáne ol fızıkanyń negizgi uǵymdarynyń birine jatady. Sonymen, kúsh – denelerdiń ózara árekettesýin sıpattaıtyn shama. Kúsh áreketi san mánine (modýline) ǵana emes, onyń baǵytyna da baılanysty bolady. Ózderiń de oıyn ústinde denelerge (dopqa, shaıbaǵa, t. t) áser ete otyryp, óz oılaryńdy júzege asyrý úshin, bul áreketke belgili bir baǵyt beresińder. Sonymen kúsh sandyq mánimen (modýlimen ) jáne baǵytymen sıpattalatyn fızıkalyq shama bolyp tabylady. Kúshti F árpimen belgileıdi. Dene pishiniń nemese ólshemderiniń ózgerýin deformasıa (latynsha deformasıa - búliný, buzylý) dep ataıdy. Deformasıa plasıkalyq jáne serpimdi bolyp bólinedi. Kúshtiń áreketi toqtaǵannan keıin, dene óziniń bastapqy pishini men ólshemin ózgertetin bolsa, mundaı deformasıa plasıkalyq dep atalady. kúshtiń áreketi toqtaǵannan keıin deneniń bastapqy pishini men ólshemi qaıtadan qalpyna keletin bolsa, mundaı deformasıa serpimdi dep atalady.

4. Bekitý:
İİİ. Tolǵanys.
1. Bir deneniń ekinshi denege áseri qalaı baıqalady?
2. Fızıkada kúsh degen sózdi biz qalaı túsinemiz?
3. Kúsh nemen sıpattalady?
4. Deformasıa dep neni aıtady?
5. Deneniń deformasıasy qalaı paıda bolady
6. Plasıkalyq deformasıa degen ne?

jańa sabaq uqsastyq, baılanys ótken sabaq

6. Qorytyndylaý Neni bildim?
Osy taqyrypqa óleń qurastyrý
Búgin oqyǵan taqyrybymyz - KÚSH
Shala bilsek alatynymyz - ÚSH
On oılanyp, júz tolǵanyp – PİSH
Eń keregin bestik qylyp – İSH

7. Úıge: §33, 34. oqý.
8. Baǵalaý