InfoHub Logo

Qaz-qalpynda

Bul dúnıede kezdeısoq, kútpegen oqıǵalar degen de kóp-aý ózi? «Álemde talaı qyzyq bar», «Qyzyqtyń kókesin túıe soıǵanda kórersiń» degen mátelderdiń teginnen-tegin shyqpaǵanyna taǵy da bir kózim jetkendeı...

...Jańa jyl qarsańynda azyn-aýlaq saýda jasaǵan bolyp, eki qolymda eki sómke, janymda jar degendegi jalǵyzym bar, úsigen saýsaqtarym ıkemge kelmeı asyǵa-aptyǵa jetkenim sol edi... Esikti ádettegi «paról» boıynsha bir-eki ret tutqasynan nuqyp jiberdim temen qaraı. Arǵy jaǵynan ses bolǵan joq. Apyr-aı, bu nesi-áı? On jasar ulymnyń úıde bolatyn reti bar edi ǵoı. Endi qońyraýdy da bir-eki ret túrtińkirep jiberýime týra keldi... Lám-mım joq! Endeshe, úıde eshkim bolmaǵany ǵoı. Syrtqy esiktiń astyńǵy kiltin salyp, buramaqshy bolyp edim, buralmady, sebebi ol kilttelmegen eken. Joǵarǵy kiltti saldym da, tizemmen qaǵyp, tońazyǵan dirildi kúıim ishke eneıin. Kirgen bette kózim as ishetin bólmede gaz plıtasy janyńda júrgen tolyqsha kelgen, ústinde júnnen toqylǵan jempiri bar, buıra bas beıtanys jigitke tústi. Ol sol gaz turǵan jerdiń aınalasynda búgejektep bir áreket jasaýda. Gazdy tutatyp jatyr ma, álde... Bir kezde ol soıylǵan túlkideı yrjıǵan qalpynda, asyly, bul teńeýim artyqtaý bolar, toıǵan qozydaı tompańdap, eki kózinde jymyń-jymyń kúlki tunyp, «zdravstvýıte» dep arsalańdap jaqyndaı berdi. Tańyrqaǵan biz eshteńege túsinbeı «mynaý ózi bizdiń úı me, álde basqa bir esikke qatelesip kirip kettik pe?!» - dep aınalaǵa qaraǵyshtaımyz. Joq, tup-týra ózimizdiń úıimiz. Kózge iliger dúnıelerdiń barlyǵy da jyly ushyrap barady. Sonda qalaı? Mynaý orys jigiti qaıdan júr? Ulym qaıda? Kúlgenine qaraǵanda, áıteýir, oqys oqıǵa bola qoımaǵany ǵoı. Jýynatyn bólmede jaryq bar ekenin kirgen bette-aq jiti ańǵaryp úlgergenmin. Myna pátshaǵardyń erkin alshań basyp, bizdiń úıde kerdeńdeýine qaraǵanda bul úıge bir qatty syılas, syrlas myrza kelgen-aý. Oıym beıtanys jigitpen sál-pál suhbat qurǵannan keıin dittegen mejesinen shyqqandaı.

 Zdravstvýı, dorogoı. Kogda ty prıehal?  dep suraqty bar bilgenimshe shala-sharpy jaýdyra keldim de, «voobshe kto ty takoı?» dedim tótesinen ázildi-shyndy.

 A ty kto?  degeni álgimniń ezýindegi kúlkisin áreń tejegendeı bolyp.

 Ia? Hozáın etoı kvartıry,  dep soqtym. Qarsylasym da miz baǵar emes. «Hozáın? O, hozáın, obed gotov» degeni. Endi mynaý qyzyqty da kútpegen kezdesýdiń syr-sıpatyn ańǵara tústim de, «zdes kto?» dep jaırańdaı saýal qoıdym, jýynatyn bólmeni nusqap. Ol alys aýdandaǵy polkovnık bajamnyń atyn aıtyp, kóńili burynǵydan da ósip barady. «Tórt aıaqtyda bota, eki aıaqtyda baja tatý» degen sózdiń rastyǵy da bar-aý deımin keıde. Jany jaı taýyp, ol da shyqty jaryqtyq. Mańǵystaýdyń nar túıeleri sekildi. Eshteme bolmaǵandaı mańǵaz, bizdiń manadan bergi «ózara túsinistikterimizden» tıtteı de habary joq, mańqıyp sálem-saýqat alysyp jatyr. Álgi elgezek orys baýyrym úlken bólmege baryp kresloǵa jaıǵasa bergen eken. «Eı, drýg, - dedim manaǵy jarasymdy da ǵajaıyp ázildi odan ári jalǵaǵym kelip, - chto sıdısh? Ný-ka gotov obed, ý mená vremenı sovsem malo» dedim bir jaǵy qaıter eken degendeı. Ol as bólmege qaraı bettep barady...

 Qoı, ol manadan beri tamaq daıyndaımyn dep sharshady. Etteriń bolsa muzdatqyshta qatyp jatyr eken,  dep bajam sóıleı berdi. Qasymdaǵy bizdiń úıdiń «myqty» kisisi bolsa, «qoı, uıat bolar» dep báıek bolyp jatyr. Ózim de qyzmet kıimimdi ústimnen sheshkenim joq. As bólmege kirdim. Álgi ázilqoı jigitim nan kesip, bizdiń úıdiń sharýasyn dúr aınaldyryp jatyr. Kelinshegim onyń qolynan pyshaqty alǵysy kelgenimen, «kese bersin» dep qoıdym men.

Bir kezde kádimgideı tym jaqsy daıyndalǵan sýp-sorpany ishe bastadyq. Dámdi-aq, «Eti qattylaý emes pe?»,  deıdi tamaq daıyndaýshy meımanym. «Qatty emes tátti, jaraısyń, jigitim!»,  dep kóterip qoıdym. Átteń, osy bir este qalarlyqtaı kútpegen kezdesýdi «atap jiberýge» úıde turǵan ashylaıtyn eshteńe bolmaı qalǵany. Áıtpese, osyndaı jarqyn, kóńildi kezdesýler úshin naq mereke qarsańynda «júz gramdy» tartyp jibergende turǵan eshteńe de joq edi. «Nıchego, taǵy birde kelersiń, Jená. Taǵy da óz úıińdeı kórip aýnap-qýnarsyń. Múmkin, tústikte pisirip qoıarsyń biz asyǵyp kelgende», dedim men oǵan. Ol sol kúni Rostov qalasyna ushyp ketti. Beıneý shaharyndaǵy óndiristik sharýalarǵa qatysy bar, basshy qyzmettegi belgili azamat eken. «Áziliń jarassa!..» degeniń osy-ay táıiri!

1991 jyl.

---