InfoHub Logo

(novela)

Áıelder kolejinde oqyp júrgen sonaý kezinen bastap jurt Nobýkony talantty sanaıtyn. Erte me, kesh pe, áıteýir, túbi ádebıetke aralasatynyna eshkimniń kúmáni joq-ty. Keıbireýler tipti ol ýnıversıtette júrip-aq kólemi úsh júz betten asatyn ómirbaıandyq roman jazypty degen sóz taratty. Alaıda kolejdi bitirgen soń degenin isteı qoıý anaý aıtqan ońaı bolǵan joq, eki qyzben — Nobýko jáne áli mektep te bitirmegen sińlisi Terýkomen jesir qalǵan anasy qaıtip jaǵdaı jasaı qoısyn, budan basqa da tolyp jatqan kedergiler jetkilikti edi. Sondyqtan da jazý isin bastamas buryn ol áýeli turmysqa shyǵý jaǵdaıyn oılastyrýǵa májbúr boldy.

Onyń Súnkıtı esimdi nemere aǵasy bar edi. Ol kezderi fılologıa fakúltetiniń stýdenti bolǵanymen túbi jazýshylyqpen aınalysýdy kózdeıtin. Nobýko óziniń stýdent aǵasymen dostyq qarym – qatynasta-tuǵyn. Al endi ádebıetke degen ortaq yqylastary olardyń dostyǵyn burynǵydan beter nyǵaıta túsken-di. Tek Súnkıtı Nobýko qusap sol kezderi sánge aınalǵan tolstoıshylyqqa tabynbaıtyn edi. Ol Fransqa eliktep ájýalaı, naqyldaı sóılegendi táýir kóretin. Súnkıtıdiń ázil-ájýaǵa áýestigi keıde ne iske de baıypty qaraıtyn Nobýkonyń ashýyn keltiretin. Biraq qansha ashýlanǵanmen ol Súnkıtıdiń ájýa, aforızminde bir jaǵymdy nárse baryn sezinetin.

Sondyqtan da kolejde oqyǵan kezinde nemere aǵasymen túrli kórmeler men konsertterge jıi baratyn-dy. Kóbine-kóp ózderimen birge Nobýkonyń sińlisi Terýkony da ilestirip alatyn. Sodan únemi úıden shyqqanda da úıge jetkenshe de aýyz jappaı sóılep, ashyq-jarqyn kúlisýmen bolatyn-dy. Tek keı kezderi sińlisi Terýko áńgimeden syrt qalyp qalatyn. Biraq ol ózimen sanaspaǵanyna bálendeı qynjyla qoımaıtyn, dúken terezelerindegi kórmege qoıylǵan qolshatyrlar men jibek shálilerdi balalyq áýestikpen qyzyqtap, ózimen-ózi máz bolyp júretin. Onyń syrttap qalǵanyn baıqasymen Nobýko dereý áńgime taqyrybyn ózgertip, sińlisin sózge tartýǵa tyrysatyn. Sóıtetin de artynsha-aq áńgime qyzyǵyna túsip ketip, ózi birinshi bolyp Terýkony esten shyǵaratyn. Al Súnkıtı bolsa eshteńeni eleń qylmaı, ádettegisinshe ájýalaı, ázildeı sóılep, ersili-qarsyly qaıshylasqan adamdardyń ara-arasymen asyqpaı, adymdaı basyp kele jatady.

Nobýko men Súnkıtıdi biletinderdiń bári túbinde ekeýiniń úılenetinderine senimdi edi. Kýrstas qyzdary Nobýkoǵa qyzyǵyp, qyzǵanyp qaraıtyn. Bir qyzyǵy, ásirese Súnkıtıdi bilmeıtinderdiń qyzǵanyshy kúshtirek bolatyn. Nobýkonyń ózi birde qurbylarynyń boljamyn joqqa shyǵaryp, birde moıyndaǵan sıaqtanyp, udaıy ekiushty jaýap beretin-di. Sondyqtan da kolejdegi kýrstas qurbylary Súnkıtı ekeýin oısha qosyp, sýrettegi kúıeý men qalyńdyqqa qaraǵandaı qaraıtyn.

Alaıda kolejdi bitirgen soń Nobýko jurttyń bárin aıran-asyr qylyp, Joǵary saýda ýchılıshesin bitirgen, jýyq arada bir saýda fırmasyna qyzmetke turýǵa tıisti jas jigitke turmysqa shyqty. Toıdan keıin eki-úsh kún ǵana kidirip, kúıeýimen birge onyń jańa qyzmet orny ornalasqan Osakaǵa júrip ketti. Ony ortalyq vokzaldan shyǵaryp salýshylardyń aıtysyna qaraǵanda, Nobýko ádettegideı jaıdary jymıyp, jylap jiberýge shaq turǵan sińlisi Terýkony jubatýmen bolypty.

Nobýkonyń qurbylary túkke túsinbeı tań-tamasha qalysty. Bul tańdanysqa qýanyshqa uqsaǵan bir tosyndaý sezim kelip qosyldy, tipti qyzǵanysh ta joq emes-ti, biraq bul qyzǵanyshtyń máni áýelgiden ózgeshe edi. Bireýler búl Nobýkonyń erkinen tys, anasynyń qalaýymen bolǵan nárse desti... Endi bireýler Nobýkonyń ózin kinálap, turaqsyz dep sókti. Biraq barlyǵy da bularynyń qur ánsheıin boljal ekenin biletin. Onyń Súnkıtıge turmysqa shyqpaýynyń sebebi nede? Nobýko ketkennen keıin de olar birshama ýaqyt ár kezdesken saıyn osy suraqty talqyǵa salýlaryn qoımady. Al shamamen eki aıdan soń Nobýko jaıy múldem umytyldy. Nobýko jazýǵa tıisti romandar jaıyndaǵy alyp-qashpa sózder de umyt boldy.

Nobýko bul kezde Osakanyń bir shetinde otbasynyń baqytyn tilep, yń-shyńsyz turmys qareketin qylyp júrgen-di. Úıleri shýdan shalǵaı ońasha jerde, qaraǵaı ishinde turǵan edi. Shaıyr ıisi, kúnniń tamyljyǵan shýaǵy kúıeýi joq kezde de tóbesinde úıshigi bar jańa úıdi kóńildi kúıge bólep turatyn. Osyndaı mamyrajaı keshqurymǵy bir sátteri Nobýko keıde muńdana oılanyp qalatyn, ondaıda jumys ústeliniń sýyrmasyn ashyp, ishinen kúlgin tústi búkteýli poshta qaǵazyn alatyn. Qaǵaz betine qalammen tómendegideı sózder map-maıda etip tizilgen edi.

"... apataıymmen sońǵy kún birge otyrǵanymdy oılasam-aq kózim jasqa tolady, mine qazir de, osyny jazyp otyryp ta, jasymdy tyıa alar emespin. Apataı! Ótinemin, ótinemin, meni keshire kórińiz!" Apasynyń jaqsylyǵyna qalaı alǵys aıtýdy, qaıtip jaýap berýdi bilmeı Terýko dal.

"Apataıym men úshin osy nekege kelisim berdi. Buny ol moıyndamasa da men jaqsy túsinemin. Bárimiz birge Teıkokýdza teatryna barǵan keshte apataıym menen Sún-sandy súıesiń be dep surady. Ol meniń Sún — sanǵa jazǵan hatymdy oqyǵan bolýy kerek. Sol hat joǵalyp ketkende apataıyma ashýlanǵanym ras-ty. (Keshirińiz, keshire kórińiz meni! Sol bir bilmestigim úshin ózimdi ishteı k,atty jazalaımyn). Ózim ashýlanyp júrgendikten sol kúni apataıymnyń qaltqysyz kóńilimen aıtqan sózi maǵan mazaq tárizdenip kórindi. Men odan saıyn ashýlanyp, jóndep jaýap bermeı qoıdym, búl apataıymnyń esinde bolar. Biraq birer kúnnen soń kenetten apataıymnyń turmysqa shyǵatyny sheshilgende mańdaıym tasqa tıgendeı eseńgirep qaldym, dál sol kezde onyń keshirimin alý úshin ómirimdi qıýǵa ázir edim. Apataıym da Sún-sandy súıedi. (Jasyrmaı-aq qoıyńyz, men jaqsy bilemin). Eger meniń qamymdy oılamasa sózsiz oǵan turmysqa shyǵar edi. Sún-san jaıly múlde oılamaımyn dep apataıym qansha ret ant-sý ishse de, oılaıtynyn biletinmin. Aqyry ózi qalamaǵan adamǵa turmysqa shyqpaqqa sheshim qabyldady. Aıaýly apataıym! Taýyq kóterip sizge kelgenim, oǵan: "Apataıymmen qoshtas! Ol Osakaǵa ketedi" degenim esińizde me? Men tipti taýyǵym da sizden keshirim surasyn dep oılaǵan edim! Áýeli bárinen beıhabar anamyz da jylap jiberdi ǵoı.

Apataı! Erteń siz Osakaǵa attanasyz. Biraq Terýkońyzdy esh ýaqytta umyta kórmeńizshi! Terýko kúnde tańerteń taýyǵyna jem bergende apasyn esine túsirip, jylap-jylap alady..."

Osy bir beıkúná, bala hatyn oqyǵan saıyn Nobýkonyń janaryna jas úıiriledi. Ásirese vokzal basynda, bular vagonǵa kóterile bergen mezette Terýkonyń qolyna aqyryn ǵana osy hatty qystyra qoıǵany esine túskende júregi syzdap aýyrady. Bunyń kúıeýge shyǵýy shynymen-aq sińlisi oılaǵandaı qurbandyq pa edi? Osyndaı kúmándi oılar álginde ǵana tógilgen kóz jasynan keıin tipti janyn aýyrtatyn. Kóńilin sál de bolsa sergitý úshin Nobýko basqa bir jaılardy oılap, tátti muńǵa batýshy edi. Qaraǵaı basyn shalǵan kún sáýlesiniń birte-birte sarǵyshtanyp, keshki shapaqqa aınalǵanyna uzaq-uzaq qaraıtyn...

2

Toıdan keıingi úsh aıdy olar barlyq jas jubaılar qusap qýanyshty, ýaıymsyz ótkizdi.

Nobýkonyń jubaıy kóp sóılemeıtin, názik jandy adam edi. Ózi jumystan kelgesin, keshki astan keıin Nobýkomen birer saǵatty birge ótkizgendi kúndelikti ádetke aınaldyryp alǵan-dy. Toqymasyn toqyp otyryp Nobýko keıingi kezderi dúrildep turǵan romandar men dramalar jaıynda sóz qylatyn. Keıde onyń áńgimelerinen hrıstıandyq aǵymdy dáripteıtin áıelder koleji stýdentiniń dúnıetanymy sezilip qalatyn. Keshki as ústinde ishken araqtyń áserinen óńi qyzartqan kúıeýi oqylyp bitpegen keshki gazetti tizesine qoıyp, onyń aıtqanyna yqylastana qulaq túretin. Biraq eshqashan óz pikirin aıtyp, sóz qosqan emes.

Ár jeksenbi saıyn ekeýi Osaka ishine nemese qala tóńiregine kúni boıy demalýǵa shyǵatyn. Eger poıyzǵa ıá tramvaıǵa mingendeı bolsa kez kelgen jerde tamaq jep-ishýden qysylmaıtyn Kansaı jurtynyń dórekiligi Nobýkonyń kózine birden túsetin de, jýas kúıeýiniń ózin-ózi ustaı bilýine, mádenıettiligine súısinetin. Shyndyǵynda da, osy tobyr arasynan basyna qalpaq, ústine beshpent, aıaǵyna sary báteńke kıgen kúıeýiniń jyp-jınaqy denesi aıryqshalanyp, beıne átir sabynnyń jupar ıisine uqsaǵan bir jaǵymdy áser týdyratyn edi. Al endi birde jazǵy demalys kezinde bıshi qyzdardyń ónerin tamashalaýǵa barǵanda, bular kirgen shaıhanaǵa áldeqalaı kele qalǵan qyzmettesteri men kúıeýin ishteı salystyrǵan mezette keýdesinde maqtanyshqa uqsaǵan bir sezim oıanǵany bar. Biraq kúıeýi eziniń dóreki qyzmettesterine dostyq qalypta qaraıtyn sıaqty.

Sol eki aralyqta Nobýko umyt bolýǵa aınalǵan jazý isin eske túsirdi. Sóıtip, kúıeýi joqta bir saǵat, eki saǵat jazý ústeline otyratyn ádet tapty. Kúıeýi búl isi jaıly bilgende: "Nesi bar, kúnderdiń bir kúni jazýshy bolyp ketersiń", — dep kúlimsiregen de qoıǵan. Alaıda ústel basyna otyrýyn otyrǵanmen Nobýko oılaǵandaı qalamy júrip ketpedi. Ol óziniń qolyn jaǵyna tirep, beıjaı kúıde shyjyzǵan kúnniń astynda qalǵyǵan qalyń qaraǵaı ishinen estilgen shegirtkelerdiń shyrylyn tyńdap, qurdan-qur otyryp qalatynyn jıi baıqaıtyn boldy.

Bul jaǵdaı osylaı jalǵasa berer me edi, qaıter edi, eger oıda-joqta bir kúni kúıeýi jumysqa jınalyp jatyp terden dymqyldanǵan jaǵasyn aýystyrmaq bolmaǵanda. Qyrsyq shalǵanda, úıden taza jaǵa tabylmaǵany, bári jýýǵa ótkizilgen eken. Árdaıym jarqyn júretin kúıeýi qıtyǵyp qaldy. Iyq baýyn salyp jatyp, buryn-sońdy bolmaǵan minez tanytyp: "Tek roman jazýdan basqa eshteńe bilmeseń, bálendeı jaqsylyq emes", — dep shaǵa sóıledi. Nobýko tyrs etip úndemeı, júzin tómen salyp, qolyndaǵy beshpentti shańnan tazalaı berdi.

Jáne bir eki-úsh kún ótkennen soń keshki gazettegi azyq-túlik máselesine qatysty maqalalardy oqyp otyryp, kúıeýi aılyq turmys shyǵynyn azaıtý jóninde áńgime qozǵady. "Ǵumyr boıy stýdent bolyp qalmaqsyń ba?" — dedi ol kádimgideı keıip. Nobýko onyń sózine bálendeı mán bermeı, galstýkke órnek tigýmen otyrǵan. Kúıeýi biraq qazbalaýyn qoıar bolmady. "Tipti myna galstýkti-aq aıtaıyqshy, daıyn kúıde satyp alǵan áldeqaıda arzan emes pe?" — dedi ol shytynap. Nobýko taǵy da úndemeı qutyldy. Aqyry esh jaýap ala almaǵan kúıeýi tars ashýlanyp, áldebir saýda jýrnalynan bas kótermeı qoıdy. Biraq jatyn bólmeniń shamy sóngen kezde kúıeýine qyryn qarap jatqan Nobýko aqyryn ǵana: "Men endi roman jazbaımyn", — dep sybyrlady. Kúıeýi úndemedi. Sálden soń ol álgi sózin jáne bir qaıtalap, ile jylap jiberdi. Kúıeýi ony endi zilsiz sókken boldy. Osydan keıin de Nobýko birazǵa deıin óksip jatty. Sosyn kenet kúıeýiniń keýdesine kep tyǵyldy...

Ertesine ekeýi burynǵydaı jarasymdy shúıirkelesip otyrdy.

Biraq bir kúni kúıeýi tún ortasyna deıin qyzmetten qaıtpaı keshikti. Al kelgen kezinde aýzynan araq ıisi múńkip, tipti syrt kıimin sheshýge jaramaı táltirektep turdy.

Nobýko qabaǵyn túıip júrip tezdetip kúıeýin sheshindirip, kıimin aýystyrdy. Óziniń tili ıkemge áreń kelip tursa da, ol: "Búgin keshkisin, men joqta, romanyńdy óndirtip-aq jazyp tastaǵan shyǵarsyń?" — dep bir túıredi. Qaımyjyqtaı ernin qısaıtyp osy tárizdengen sózderdi áldeneshe ret aıtty. Sol túni tósekke jatqasyn Nobýko kópke deıin únsiz jas tókti. Eger osy kúıin Terýko kórse ǵoı, birge qosylyp jylar edi-aý! "Terýko! Terýko! Jalǵyz ǵana janashyrym ózińsiń...", — dep oılady Nobýko kúıeýiniń araq ıisi múńkigen deminen titirkenip jatyp, osylaısha túnimen tósekte dóńbekship, uıqy kórmeı shyqty.

Biraq ertesinde ekeýi áldeqalaı, baıqaýsyz tatýlasyp ketti.

Bundaı jaǵdaı bir emes, eki emes, áldeneshe ret qaıtalandy, sóıtip júrgende kúz de bitýge taıady. Nobýko ústel basyna otyryp, qalam ustaýdy múlde sıretti. Kúıeýi de bunyń ádebıet haqyndaǵy áńgimelerine burynǵydaı yntalana qulaq aspaıtyn boldy. Endi ekeýi keshqurym hıbatıdiń eki jaǵynda bir-birine qarsy qarap otyryp, úı tirligi, usaq-túıek sharýa qamyn sóz etip ýaqyt qysqartatyn bolǵan. Keshkilik azdap araqtan tastap alǵan kúıeýine búl áńgime asa jaǵatyn. Nobýko keıde oǵan ókingendeı shyraımen, qulazı qarap qalatyn. Biraq kúıeýi eshteńeni ańǵarmaı, jýyrda ǵana jibergen saqalynyń ushyn tistegishtep, oılanǵan keıippen: "Eń quryǵanda balamyz bolsashy", — deıtin.

Sol tusta aı saıyn shyǵatyn jýrnal betterinen nemere aǵasynyń esimi kezdesip qalatyn boldy. Kúıeýge shyqqasyn-aq Nobýko Súnkıtı týrasynda taza umytqandaı bolyp, tipti hat jazýdy da toqtatqan. Tek sińlisiniń hattarynan onyń ýnıversıtetti bitirgenin, joldastarymen birlesip jýrnal qurǵanyn biletin. Ol jaıly osydan artyq bilýge bálendeı qushtarlyǵy da bolmaǵan. Al endi jýrnal betinen onyń áńgimesin oqýy muń eken, sol baıaǵy bir kezderdegideı júregi jibip sala bergeni.

Onyń jazǵandaryn paraqtaǵanda Nobýko únemi kúlimsireýmen otyratyn boldy. Súnkıtı óziniń áńgimelerinde Mıamoto Mýsası qusap eki semserdi — ájýa men ázil-ospaqty qatar silteıdi eken. Biraq buǵan áldenege myna kóńildi ájýanyń ar jaǵynda buryn baıqalmaǵan toryǵý turǵan tárizdendi. Jáne sol úshin ózin kináli sezindi.

Endi Nobýko kúıeýine burynǵydan beter beıildene tústi. Túnge qaraı sýyp qalatyn hıbatı basynda únemi kúlimsirep, jaıdary otyratyn boldy. Opalanǵan júzi tipti jasańǵyrap ketkendeı. Toqymasymen bolyp otyryp, Tokıodaǵy toı kúnin táptishteı eske túsiretindi shyǵardy. Onyń tipti usaq-túıegine deıin qaldyrmaı, túgel este ustaýy kúıeýi úshin tosyn ári jaǵymdy jaıt edi.

"Sen tipti sony da umytpaǵanbysyń?!" — dep kóńildene ázildep qoıatyn ol ara-arasynda, ondaıda

Nobýko oǵan únsiz erkeleı, meıirlene qarap jaýap beretin. Biraq bárin osynsha ap-aıqyn esinde ustaýy keıde Nobýkonyń ózin de tańdandyratyn.

Uzamaı Nobýko kishi qyzynyń toıyna daıyndyq jasap jatqanyn habarlaǵan anasynyń hatyn aldy. Sondaı-aq hatta Súnkıtıdiń Terýkoǵa úılenýi qarsańynda Tokıonyń záýlim úıli aýdanyndaǵy bir jańa úıge kirgeni habarlanypty. Nobýko dereý anasy men sińlisine uzaq quttyqtaý hat jazdy. "Biz mynda ekeýden-ekeýmiz, qyzmetshimiz joq, sondyqtan qansha qalasam da toıǵa kele almaspyn..." Ol osylaı dep jazyp otyrǵanda qalamy qaǵaz betinde áldeneshe ret kidirdi. Ondaı kezde ol qaǵazdan basyn kóterip, tereze syrtyndaǵy qaraǵaıly toǵaıǵa telmiredi. Ársiz qysqy aspan astynda qaraǵaılar jap-jasyl bolyp aıryqshalanyp kórinedi.

Keshkisin Nobýko kúıeýine Terýkonyń turmysqa shyǵatynyn aıtyp, ekeýi búl jaıly biraz áńgimelesti. Kúıeýi ádetinshe sál jymıyńqyrap, Nobýkonyń sińlisiniń sóılegenin aınytpaı salǵanyna qyzyqtaı qarap otyrdy. Al Nobýko áldenege Terýko jaıly ózine-ózi áńgimelep otyrǵandaı sezindi. "Jaraıdy, uıyqtaıtyn ýaqyt boldy!" — dedi birer saǵattan keıin kúıeýi jumsaq saqalyn sıpap, hıbatı basynan sozalańdaı tura berip. Nobýko sińlisine ne syılaryn oılastyryp, shymshýyrmen kúldi syzǵylap otyrǵan, kenet basyn kóterip: "Qyzyq, endi meniń de baýyrym bar sıaqty sezinem", — dedi. "Árıne, sińliń bolǵandyqtan baýyryń da bar bolady da", — dedi kúıeýi, biraq áldeqaıda oılana qarap qalǵan. Nobýko onyń sózine jaýap qatpady.

Terýko men Súnkıtıdiń toıy jeltoqsannyń ortasynda ótti. Sol kúni túste aspannan japalaqtap aq ulpa qar jaýdy. Tańǵy asyn jalǵyz ishken Nobýko kópke deıin tańerteńgilik jegen balyqtyń ıisinen aryla almaı qoıdy. "Múmkin, Tokıoda da qar jaýyp turǵan bolar", — dep oılady ol ala kóleńke as úı ortasyndaǵy hıbatıǵa tóne túsip. Al balyq dámi aýzynan keter bolmady.

3

Kelesi jyldyń kúzinde, qyzmet babymen issaparǵa alǵan kúıeýine ilesip, Nobýko eki jyl kórmegen Tokıonyń kóshesine aıaq basty. Biraq kúıeýiniń isi qaýyrt edi, birer kúnde bitirip úlgerýge tıisti-tin, belshesinen sharýaǵa batqan ol bunymen birge júre almaıtyn boldy, tipti enesimen amandasyp shyǵýǵa áreń dep ýaqyt tapty. Sondyqtan da sińlisi men kúıeý balasynyń jaǵdaıyn bilip, qala syrtyndaǵy jańa úılerin kórýge attanǵan Nobýko tramvaıdyń eń sońǵy aıaldamasynan túsken soń, rıkshanyń kúımesinde jalǵyzdan-jalǵyz teńselip kele jatty.

Olardyń úıleri qalanyń eń shetinde, kósheler jazyq dalaǵa tirelgen tusta eken. Biraq tóńirek toly osy sıaqtanǵan jańa úıler, tárizi, bári jalǵa berilse kerek. Qalqasy bar qaqpa, butadan jasalǵan qorshaý, kóldeneń syryqtarǵa jypyrlata ilingen kirler — barlyq jerde birdeı kórinis edi. Turǵyn úılerdiń bir-birinen aınymaýy Nobýkonyń kóńilin páseıtip tastady.

Biraq qaqpa aýzyna taqap, úı ıelerin daýystap shaqyrǵanynda aldynan nemere aǵasy Súnkıtıdiń ózi shyǵa kelgeni. İlýde bir keletin qadirmendi qonaqty kórip ol baıaǵy kúnderdegideı: "Á!" — dep kóńildene daýystady. Nobýko onyń shashynyń burynǵydaı tikireıip-tikireıip turmaǵandyǵyn birden baıqady.

— Kórispegenimizge kóp boldy-aý.

— Káne, úıge kir! Ókinishke oraı, men jalǵyzbyn!

— Terýko qaıda? Úıde joq pa?

— Bir sharýamen ketip edi. Qyzmetshi de úıde joq. Nobýko sol qysylyńqyrap, kire beriste turyp ádemi astarly paltosyn sheshti.

Súnkıtı ony bir shaǵyn bólmege kirgizdi. Bul ári qonaqjaı ári kabınet edi. Barlyq jerde úıilip kitap jatty. Sál-pál ashylyńqyraǵan sedzıdiń sańylaýynan túsken keshki shapaq betin shalǵan kúreń qyzyl sandal aǵashynan jasalǵan shaǵyn ústeldiń aınalasy shashylǵan gazet, jýrnal, qoljazbalarǵa toly edi, tipti qasyna barý múmkin emesteı. Astan-kesteń úı ishinde jas áıeldiń turatynyn aıǵaqtaǵan bir ǵana dúnıe — gokonoma ishine qoıylǵan jańa koto ǵana edi. Nobýko birazǵa deıin jan-jaǵyna tańyrqap qaraýmen boldy.

"Jalpy keletinińdi hatyńnan bilip edim, biraq búgin keledi degen oıymda joq. — Temekisin tutatyp turyp, Súnkıtı qonaǵyna aıalaı qarady. — Al endi Osakadaǵy tirshilik qalaı?"

"Sún-sannyń jaǵdaıy qalaı? Baqytty ma?". Nobýka da alǵash til qatysqan sátten bastap-aq kóńilinde baıaǵy jyly sezimniń oıanǵanyn sezindi. Múldem habarlaspaı ketisken aradaǵy eki jyl bular kútkendeı yńǵaısyzdyq týdyrǵan joq.

Hıbatıǵa qoldaryn jylytyp otyryp olar or nárseni áńgimeledi. Súnkıtıdiń shyǵarmalary, ortaq tanystar jaıy, Tokıo men Osakany salystyrý. taǵysyn taǵylar. Aıtatyn áńgime kóp edi, bárin birdeı qamtý múmkin emes-ti. Biraq neni sóz etse de aldyn ala kelisip alǵandaı kúndelikti kúıki tirshilik jaıyna jolamady. Bul jaǵdaı Nobýkoǵa nemere aǵasymen sóılesip otyrǵanyn burynǵydan da aıqynyraq sezdirgendeı.

Ras, ara — tura únsizdik te ornap qalyp otyrdy. Bundaı sátterde Nobýko sol kúlimsiregen kúıi janarym tómen salyp, hıbatıdaǵy kúlge qaraıtyn. Qansha moıyndamaıyn dese de, onyń ishteı áldeneni kútetin kúmánsiz edi. Ondaıda Súnkıtı kezdeısoq ekenin, álde ádeıi sóıtetini belgisiz, dereý jańa bir áńgime bastam, onyń úmitin kúl-talqan etetin. Nobýko eriksiz Súnkı tıdiń betine qaraıtyn. Biraq ol alańsyz temekisin tartyp, emin-erkin keıipte otyratyn.

Bul aralyqta Terýko da qaıtyp oraldy. Ápkesin kórip qýanǵany sonsha, tipti qolyn sozýǵa shamasy kelmeı apalaqtap qaldy. Nobýkonyń erninde kúlki bolǵanymen kózinde jas edi. Ekeýi Súnkıtıdiń bar joǵyn umytyp, jarysa hal surasyp, jaǵdaı aıtysyp máre-sáre boldy. Qýanyshtan betiniń ushy albyraǵan Terýko óziniń taýyq ósirip júrgenin de aıtyp úlgerdi. Súnkıtı temekisin tistegen kúıi ekeýine kóńili tola qarap, kúlimsireýmen otyrdy.

Osy kezde qyzmetshi áıel de keldi. Súnkıtı ol ákelgen ashyq hat býmasyn ala salyp, ústelge otyrdy da áldene jaza bastady. Terýko úshin qyzmetshi áıeldiń de úıde bolmaǵany tosyn jaǵdaı edi. "Demek, apataıym úıde eshkim bolmaǵan ǵoı, á?"

«Iá, jalǵyz Sún-san bar eken". Nobýko osylaı jaýap berse, kóńilinde esh alań qalmaıtyndaı kórindi. Súıkıtı de sol burylmaǵan kúıi: «Kúıeýińe raqmet aıt ádemilep shaı jasap bergen de men», — dedi. Terýko ápkesine ym jasap, shaldýarlana kúlip jiberdi. Biraq kúıeýine ádeıi jaýap qatpady.

Sosyn Nobýko sińlisimen, onyń kúıeýimen birge keshki asqa otyrdy. Terýkonyń túsindirýine qaraǵanda, ústelge tartylǵan jumyrtqa óz taýyqtaryniki eken. Súnkıtı Nobýkony sharappen syılap otyryp, sosıalısik rýhtaǵy paıymdaýlar aıtýmen boldy. Sonyń biri mynandaı maǵynada edi: "Adamzattyń tirligi tek talan-taraj, tonaýdan turady. Onyń bir mysaly — myna jumyrtqa!" Solaı deýin degenmen ústel basyndaǵy úsheýdiń ishinde jumyrtqa jegendi eń táýir kóretini Súnkıtıdiń ózi-tuǵyn. Terýko sony aıtyp, balasha saqyldap kúlip ala jóneldi. Keshki as kezindegi arqyn-jarqyn áńgime ústinde Nobýko eriksiz sonaý alys qaraǵaı toǵaıynyń ishindegi shaǵyn meken-jaıdyń as úıindegi kóńilsiz keshterdi eske túsirdi.

Áńgime tipti, jemis jegennen keıin de tyıylmady. Sál qyzyńqyraǵan Súnkıtı elektr shamynyń astynda aıaǵyn aıqastyryp turyp jaıǵasyp alyp, túnniń biraz ýaǵyna deıin tosyn oı, tosyn áńgimelerin tópeletýmen boldy. Onyń sózsheńdigi Nobýkony da qyzdyrǵandaı.

Janary jaltyldap: "Sirá, men de jazýdy bastarmyn!" — dedi. Nemere aǵasy onyń sózine jaýap retinde Remı de Gýrmonnyń naqyl sózin daýystap aıtty: "Mýzalardyń bári áıel, demek, olardy tutqyndaıtyn erkekter ǵana". Nobýko men Terýko Gýrmonnyń sózine údere qarsy shyqty. "Demek, áıelden basqa eshkim mýzykant bola almaıdy degen sóz! Apolon erkek qoı!" — dedi Terýko shyn kóńilimen.

Osyndaı áńgimelermen ýaqyt birshamaǵa baryp, Nobýko qonaǵa qaldy.

Jatar aldynda túngi jelbegeı kıgen Súnkıtı ishki galereıanyń ysyrma qabyrǵasyn syrǵytyp ashyp, aıadaı baqqa shyqty. Sosyn kimge aıtqany belgisiz: "Beri shyqshy! Aıdyń kórkemin qarashy!" — dedi. Onyń sózine Nobýko ǵana qulaq asty, shulyǵy sheshilgen jalań aıaǵyn getasyna suqty. Jalańash baltyry shyqtyń sýyǵyn sezinip titirep sala berdi.

Aı baqtyń buryshynda, sıdıǵan hınokı aǵashynyń basynda ilinip qalypty. Nemere aǵasy aǵash túbinde, aqshyltym túngi aspanǵa qyzyqtaı qarap túr eken.

"Shóptiń qalyńy-aı!" — Kútimsiz baqty úreılene kózimen sholǵan Nobýko onyń qasyna keldi. Biraq ol aspannan kózin almaǵan kúıi: "Mine, on úshinshi tún!" — dep kúbirledi.

Únsizdik bir shamaǵa sozyldy, sosyn ol buǵan qarap: "Júr, taýyq qorany kóreıik!" — dedi. Nobýko únsiz bas ızedi. Taýyq qora baqtyń ekinshi shetinde eken. Olar ıyq túıistirip, jaılap basyp solaı bettedi. Biraq jókemen jabylǵan kúrkeniń ishinen ebeleńdegen kóleńkelerden basqa eshteńe kórinbedi. Murynǵa taýyq sańǵyryǵynyń ıisi keledi. Kúrke ishine úńilgen Súnkıtı estiler-estilmes: "Uıyqtap jatyr!" — dep sybyrlady. "Adamdar jumyrtqasyn tartyp alatyn taýyqtar...", — dep oılady eriksizden-eriksiz Nobýko shópti basyp turyp.

Olar baqtan oralǵanda Terýko kúıeýiniń ústeli basynda shamǵa oılana qarap otyr eken. Qalpaǵynda qybyrlap jasyl shybyn júrgen shamǵa...

4

Erteńine tańerteń Súnkıtı óziniń eń jaqsy beshpentin kıip, tamaqtana salysymen shyǵar esikke umtyldy. Qaıtys bolǵan bir joldasyn eske túsirý rásimine qatysýy kerek eken. "Meni kút, jaraı ma? Túske deıin qaıtsem de kelem", — dep táptishtedi Nobýkoǵa paltosyn kıip jatyp. Biraq súırikteı qolymen onyń qalpaǵyn ustap turǵan Nobýko tek únsiz ǵana kúlimsiredi.

Kúıeýin shyǵaryp salǵan soń Terýko ápkesin hıbatı basyna otyrǵyzyp, shaı ishkizip ábiger boldy. Kórshiler jaıy, tilshilerdiń kelýi, Súnkıtı ekeýi barǵan sheteldik teatr — ekeýinde áńgime áli jeterlik edi. Tipti aýyz jappaı sóılesýge bolǵandaı. Biraq Nobýko álsin-álsin óz oıymen bolyp kete berdi. Qysqa-qysqa jaýap qaıyryp, áńgimege qulyqsyzdanyp otyrǵanyn keıde ózi de baıqap sergýge tyrysyp-aq baqty. Aqyry onyń beıjaı kúıin Terýko da ańǵardy. Ol ápkesiniń júzine alańdaı qarap: "Sizge ne bolǵan?" — dep surady. Ózine ne bolǵanyn Nobýko da anyq bilmeıtin edi.

Jar saǵat ondy soqqanda Nobýko muńdy janaryn kóterip: "Al Sún-san bolsa áli joq", — dedi. Ápkesiniń sózinen keıin Terýko da saǵatqa qaraǵan, biraq bir túrli salqyn daýyspen: "Áli joq", — dep qysqa qaıyrdy. Nobýko onyń jaýabynan kúıeýiniń ystyq sezimine toıynǵan jas áıeldiń toqmeıil kóńil kúıin sezingendeı boldy. Sol-aq eken, jany burynǵydan beter qulazı tústi.

"Terý — san baqytty ǵoı..." — dep ázildedi Nobýko kımonosynyń jaǵasyna ıegin jasyryp. Biraq qansha ázildedim degenmen daýsyndaǵy qyzǵanysh saryny sezilmeı qalmady. Alaıda Terýko alańsyz keıippen kóńildene kúlip: "Kórsetermin sizge!" — dep ses kórsetken edi. İle erkelegen shyraımen: "Apataıym da baqytty ǵoı", — dedi. Bul sózder Nobýkonyń júregin tilip túskendeı boldy.

Ol qasyn sál kóterińkirep: "Solaı oılaısyń ba?" — dep qarsylyq bildirdi de, artynsha onysyna ózi ókindi. Ańyryp qalǵan Terýkonyń janary bir sátke ápkesiniń janarymen ushyrasty. Onyń da óz sózine ókinip otyrǵany óńinen bilinip turdy. Nobýko zorlana kúlimsirep: "Seniń solaı oılaǵanyńnan — aq men baqyttymyn", — dedi.

Bir aýyq únsizdik ornady. Sekýnd sanap syrtyldaǵan jar saǵattyń astynda otyryp, olar eriksiz hıbatı ústindegi shóńkeniń búlk-búlk qaınaǵanyna qulaq tosty. "Aǵamyz sizge jaman qaraı ma?" — dep surady sálden keıin Terýko qorqaqtaı sybyrlap. Daýsynan aıanysh ańǵarylady. Dál osy sátte Nobýko úshin aıaýshylyqtan asqan jek kórinishti nárse joq edi. Ádeıi esh jaýap qatpaı, qolyna ilingen gazetti tizesine qoıyp, soǵan úńildi. Bul gazette de Osakadaǵy gazetter sıaqty kúrishtiń narqy jaıynda jazylǵan eken.

Osy kezde tym-tyrys as úı ishinde aqyryn ǵana jylaǵan daýys estildi. Nobýko basyn kóterip, hıbatıdyń ar jaǵynda jeńimen betin búrkep jylaǵan sińlisin kórdi. "Jylaǵany nesi? Qoı, jylama". Biraq Terýko ápkesiniń jubatqanyna qaramastan jylaı berdi. Keýdesinde bir qatygez qýanysh oıanǵanyn sezinip, Nobýko sińlisiniń dir-dir etken ıyǵyna qarap ún-túnsiz otyrdy. Birazdan keıin qyzmetshi estip qalmasyn degendeı Terýkoǵa qaraı eńkeıińkirep: "Eger men kináli bolsam, keshir. Maǵan Terýsannyń baqytynan qymbat eshteńe joq. Ras aıtam!

Tek Sún — san Terýkony súıse bolǵany..." Osylaı dep sóılep otyrǵanda óz sózi ózine áser etip, daýsy da jumsara tústi. Kenet Terýko jeńin túsirip, jas jýǵan júzin kóterdi. Kózinde bul kútkendeı qaıǵy da, ashý-yza da joq edi. Onyń janary qyzǵanyshtan qurǵap, jarq-jurq ot shashyp turǵan bolatyn. "Apataıym, nege... nege keshe keshkisin..." Terýko sózin aıaqtaı almaı taǵy da júzin jeńimen jaýyp, eńirep qoıa berdi...

Eki-úsh saǵattaı ótken kezde tramvaıdyń aqyrǵy aıaldamasyna jetýge asyqqan Nobýko rıkshanyń kúımesinde qaıta teńselip kele jatty. Onyń kózine kóringen bar tirshilik kórinisi kúımeniń jyltyr qaǵazben áınektelgen tort buryshty terezesymaǵyna syıyp ketken edi. Terezeden jol boıyndaǵy úıler, aǵashtardyń sarǵaıǵan butaqtary qylt-qylt kórinip, keıindep qalyp jatty. Qozǵalmaǵan tek sharby bult torlaǵan, shytynaǵan kúzgi aspan ǵana.

Nobýkonyń jany jaı edi. Biraq bul taǵdyr aldyndaǵy dármensizdigin moıyndaǵan, bárine kóngen kóńildiń jaılanýy edi. Terýkonyń ashýy qaıtqan kezde ekeýi qosyla jylasyp-syqtasyp tatýlasyp, burynǵydaı tatý-tátti apaly-sińlige aınalǵan-dy. Biraq bolǵan jaǵdaıdy umyta almaı Nobýkonyń júregi aýyrlaı tústi. Aqyry nemere aǵasynyń kelýin kúte almaı kúımege mingen kezinde de keýdesin endi sińlim ekeýmiz bir-birimizge máńgilik jatpyz degen oı muzdatyp turǵan edi.

Kenet Nobýko jalt qarady. Jyltyr qaǵaz terezeden qolyna taıaq ustap, las kóshemen adymdap bara jatqan nemere aǵasy kórindi. Ony kórip júregi dúrsildeı jóneldi. Kúımeni toqtatsa ma eken? Álde kete bergeni jón be? Júregin qolymen basyp, tóbesi jabyq kúıme ishinde eki oıly bolyp birazǵa deıin tekke daǵdaryp otyrdy. Biraq Súnkıtı ekeýiniń arasy jaqyndaı tústi. Kúnniń kúńgirt jaryǵy astynda, ár-ár jerine shalshyq sý turǵan kóshemen jaı basyp kele jatyr.

"Sún — san!" — dep daýystap jiberýge shaq qaldy. Dál osy kezde Súnkıtıdiń etene tanys tulǵasy kúımemen qatarlasty. Nobýko áli de batyldyq ete almaı otyrǵan edi. Eshteńeden habarsyz Súnkıtı óte shyqty.

Bulyńǵyr aspan, úı tóbeleri, aǵashtardyń sarǵysh butaqtary qaıtadan qylt-qylt kórine bastady.

Tóbesi kóterilgen kúıme ishinde búrise túsip, búkil bolmysymen sharasyz muńdy túısingen Nobýko: "Kúz..." — dep kúızele kúrsindi.

Aýdarǵan B.Qojabekova

---