InfoHub Logo

(novela)

Bul oqıǵa Meıdzıdiń birinshi jylynyń on tórtinshi maıynda, ekindiniń shaǵynda, "Erteń tańerteńgilik úkimet áskeri Toeıdzan monastyrynda segıtaı áskerine qarsy soǵys ashpaq. Ýeno aımaǵyn qonys qylýshylar jedel túrde ol jerden ketýge tıis!" degen buıryq shyqqan kezde ótken edi. Sıtaı kóshesiniń ekinshi kvartalyndaǵy ýaq-túıek zattar satatyn lápkede lápke ıesi Kogaıa Masabeıa ketkennen keıingi qalǵan jalǵyz tirshilik ıesi úlken alabajaq mysyq boldy, ol shúıke qusap domalanyp, úlken qaýashaqtyń qasynda, as úıdiń buryshynda typ-tynysh jatqan-dy.

Esik-terezesi tars jabylǵan tylsym úıdiń tipti kúndiz tas qarańǵy bolary belgili. Tyrs etken dybys estilmeıdi. Qulaqqa neshe kún qatarynan jaýǵan jaýyn tysyry ǵana shalynady. Jaýyn kózge kórinbeıtin beımálim shatyrlarǵa ara-tura tópelep kep tógip beredi de, birazdasyn saıabyrsyp, saı-saıdy, kóshe-dalany qýyp ketedi. Jaýyn tyrsyly kúsheıgen kezde mysyqtyń sarǵysh jasyl kózi ulǵaıyp, uıasynan shyǵyp kete jazdaıdy. Ondaı kezde otynyń, oshaǵynyń qaıda ekeni kórinbeıtin tas qarańǵy as úıde bir sát eki sarǵysh jasyl ot jyltyldap janyp turady. Biraq jaýyn tyrsylynan basqa ózgergen eshteńeniń, esh dybystyń joǵyn baıyptaǵasyn mysyq qaıtadan kózin syǵyraıtyp, qımylsyz qalady.

Osy jaǵdaı áldeneshe qaıtalanǵasyn qalǵýǵa aınalǵan mysyq kóz ashýyn qoıdy. Biraq jaýyn birese kúsheıip, birese báseńdep áli jaýyp túr. Eki... Úsh... Jaýynmen jarysa júgirgen ýaqytta toqtaý joq, birtindep kún keshkirýge aınaldy.

Sodan saǵat tórtke taıanǵanda áldenege mysyqtyń kóńiline alań kirip, baǵjıtyp kózin ashyp aldy. Qulaǵyn tigip tyń tyńdaı qalǵandaı. Jaýyn baǵanaǵydaı emes, saıabyrsyǵan syńaıly. Kósheden júgirip ótken júkshilerdiń daýystary estildi de, artynsha ol da tyndy. Qaıtadan tylsym tynyshtyq ornady. Biraq birshamadan keıin as úıdiń ishine synalap jaryq kire bastady. Oshaq aldyna tóselgen kóne tósenish, qaqpaqsyz qumyradaǵy sýdyń jyltyly, oshaq basyndaǵy qudaıdyń músini tóbedegi terezeni tartyp ashatyn baý-jip birinen keıin biri birtindep qarańǵyda aıqyndalyp kórinýge aınaldy. Sý aǵar qubyrǵa qobaljı qaraǵan mysyq sozalańdap ornynan tura berdi.

Osy kez sý aǵar turbanyń qaqpaǵyn ashyp, joq, tek qana qaqpaq emes, sódzıdi de syrǵytyp ishke ústi basynan sý aǵyp súmeńdegen áldebir kezbe bas suqty.

Eski súlgimen shart baılap alǵan basyn as úıge suǵaryn suqqanmen ol birshama qozǵalmaı tyń tyńdady.

Tek úıden tyrs etken tirshilik dybysy estilmegesin ǵana baryp sýlyǵy sýsyldap aqyryndap as úıge kirdi. Mysyq qulaǵyn jymyraıtyp artqa jylystady. Biraq kezbe oǵan esh nazar aýdarmastan sódzıdi ornyna syrǵytyp qoıyp, basyndaǵy súlgini sypyrdy. Túk basqan betiniń ár-ár jerine jelim dáke japsyrypty. Áıtkenmen qanshama kir basyp, jaq júni úrpıgenimen bet-júzi anaý aıtqan kespirsiz emes — tin.

Shashyndaǵy sýdy syǵyp, betin súrtkishtep turyp, kezbe báseń daýyspen mysyqtyń atyn atap shaqyrdy.

— Mıke, Mıke!

Daýys tanys bolǵasyn mysyq jonyn kúdireıtkendi qoıdy. Biraq ornynan qozǵalmaı, álsin-álsin kelýshige saqtana syǵyraıyp qaraıdy. Bul eki arada kezbe sýlyǵyn sheship, maldasyn quryp mysyqtyń qarsy aldyna kep otyrdy, jalań aıaǵy kirden kórinbeıdi.

— Qalaı, Mıkeshka? Baıqaýymsha, munda senen basqa jan ıesi qalmaǵan sıaqty.

Solaı dep kezbe kúlip, arbıǵan qolymen mysyqtyń basynan sıpady. Mysyq naq bir yrshı jóneletindeı jıyryla qaldy. Biraq onysy jaı ses kórsetkeni eken, yrshyp túspek túgili, qaıtadan jaıǵasyp otyryp, tipti qalǵýǵa aınalǵany. Mysyqty birshama erkeletkesin kezbe kenep kımonosynyń qoltyǵynan maı jaqqandaı jyltyldaǵan pıstolet alyp, kómeski jaryqta árli-berli aýdarystyryp qaraı bastady. Iesi ketip ıen qalǵan úıde pıstolet shuqylap shuqshıǵan kezbe — syrt kózge, nesin aıtasyz, tek romandarda ǵana kezdesetin erekshe kórinis. Biraq oǵan tańsyq kórip tańdana qaraıtyn mysyq joq, meniń bilmeıtinim jerdiń astynda degendeı kózin syǵyraıtyp samarqaý otyr.

— Al erteń, Mıkeshka, dál osy jerde jańbyrsha satyrlap oq jaýmaqshy. Áldebir qańǵyǵan oqqa urynsań — múrdem ketkeniń. Sondyqtan da erteń eden astyna kir-daǵy, dúnıe kúıip ketse de tyrp etpeı kesh batqansha otyr...

Pıstoletin árli-berli aýdarystyrǵan kezbe álsin-álsin mysyqqa til qatyp qoıady.

— Biz ekeýmiz ǵoı, eski tanystarmyz. Biraq búgin birjolata qoshtasatyn shyǵarmyz. Erteń sen úshin de kesirli kún, múmkin, men de ólermin. Al endi tirlik-nesibem taýsylmaı tiri qalǵandaı bolsam, senimen birge jýyndy jalap, kóń-qoqyr qoparystyrǵandy qoıarmyn. Munym, qalaı, janyńa jaǵa ma?

Osy kezde syrttaǵy jaýyn údeı túskendeı boldy. Bult qoıýlanyp, tunjyrap kep naq úıdiń shatyrynyń tóbesine túıilip turyp aldy. Terezeden túsken bolymsyz jaryq azaıǵan ústine azaıyp bara jatty. Alaıda oǵan abyrjyǵan kezbe joq, basyn kótermesten pıstoletin tekserip bitip, bappen oqtady.

— Qalaı bolǵanda da menimen qaıtyp kórispeıtinińe qynjylasyń ǵoı, á? Áı, biraq mysyq tileý degen bar emes pe, mysyq shirkin kórgen jaqsylyǵyn tez umytady desedi ǵoı. Sondyqtan senen esh qaıyr bolmas. Biraq onyńnan maǵan kelip-keter eshteńe joq. Tek, men ketkesin...

Kezbe sózin kilt úzdi, oǵan áldebireý sý aǵar esiginiń syrtyna kelip toqtaǵandaı bop kórindi.

Pıstoletin jasyryp, qaıtadan esikke qaraýǵa kezbe kóp ýaqyt ketirgen joq. Biraq sý aǵardyń tusyna tartylǵan sódzı-daǵy sol sátinde syrǵytyldy... Kezbe qorǵanýǵa ońtaılanyp, kelýshige qasqaıyp qarap tura qaldy.

Alaıda sódzıdi syrǵytyp ishke kirgen adam kezbeni kórip qoryqqany ıá tańdanǵany belgisiz, áıteýir, daýystap jiberdi. Búl qolyna úlken qolshatyr ustaǵan, jalań aıaq jap-jas qyz edi. Alǵash ol qaıta syrtqa atyp shyǵýǵa shaq qaldy, biraq artynsha qorqynyshyn jeńip, batyldanyp, kezbeniń júzine bajaılaı kóz saldy.

Kezbe de sasyńqyraǵan sıaqty, sál alǵa umsynyńqyrap, qyzǵa tesireıipti de qalypty. Biraq ádepkideı emes, kózinde qobaljý joq. Olar osylaısha bir-birine qarasyp birshama únsiz turdy.

— Bul senbisiń, Sınko?

Áıeldiń daýsyna qaraǵanda, kóńili ornyǵyp, júregin basqan tárizdi. Kezbe de kúlimsirep, basyn shulǵydy.

— Aıyp etpeýińdi ótinem. Búgin qudaıdyń kúni quıyp túr ǵoı. Ien bolǵasyn kelip osynda bas saýǵalaǵanym. Tek sen endi urlyqty kásip etken eken dep oılap qalma.

— Záremdi ushyrdyń ǵoı, tipti. Shynynda da... Ury emespin deısiń, bolmasań bolmaı-aq qoı, biraq basa — kóktep bóten úıge kirgeniń qalaı.

Qolshatyryna turǵan sýdy silkilep qyz zildene sóıledi.

— Al endi taıyp tur. Men úıge kirem.

— Jaraıdy, ketemin, qýmasań da ketemin ǵoı. Sen nemene, bul úıden birjola kóshken joqsyń ba, áli?

— Kóshýin kóshtim ǵoı, tek... Saǵan odan kelip-keter ne bar, báribir emes pe?

— Birdeńe umyttyń ba? Kirseńshi endi kergimeı, malmandaı boldyń ǵoı, tipti.

Áli de ashýy tarqaı qoımaǵan qyz kezbeniń sózine jaýap qatpastan sý aǵardyń janyndaǵy tozyp bitken tósenishke tize búkti. Sosyn lastanǵan aıaǵyn sozyp, ojaýmen sý quıyp jýa bastady. Maldasyn quryp mańǵazdanyp otyrǵan kezbe tikenek ıegin qasyp qyzǵa tesile qarady. Murnynyń ústinde sekpili bar, qaratory, qarapaıym ǵana aýyl qyzy, ózi tipten jap-jas-aq . Kıimi de qarapaıym: arzan beldigi bar qaǵaz kımono. Biraq aǵy aq, qyzyly qyzyl bop turǵan bet-júzinde, typ-tyǵyz denesinde bir tartymdylyq, ýyljyp pisken alhory ıá almurtty kózge elestetetin bir shyraılylyq bar edi.

— Osyndaı alas-qapasta qaıtyp oralýyńa qaraǵanda qaldyrǵanyń qymbat nárse boldy ǵoı? Neni umyttyń, O-Tomı-san?

Sınko qazbalaýyn qoımady.

— Ne ekeninde sharýań qansha. Jolyńnan qalmaı jónelseńshi onanda, — dep O-Tomı shytynaı jaýap qatty.

Biraq artynsha áldene esine túskendeı Sınkoǵa jalt burylyp qarap, salmaqty syńaımen:

— Sınko, bizdiń Mıkeni kórmediń be? — dep surady.

— Mıke deımisiń? Mıke álginde ǵana osynda-tuǵyn. Qaıda kete qoıdy eken?

Kezbe tóńiregine kóz júgirtti. Sóıtse, mysyq sórege shyǵyp, kóldeneń taqtaı men tabanyń arasyna qystyrylyp kirip alypty. Sınko kórgendi O-Tomı da kórdi. Sol-aq eken, qolyndaǵy ojaýdy tastaı salyp, tósenishten atyp turdy, kezbeniń bar-joǵyn taza esinen shyǵarǵandaı. Qýana kúlimsirep sórede jatqan mysyqty shaqyra bastady.

Sınko qara kóleńkeleý qýysta jatqan mysyqqa bir, O — Tomıǵa bir qarap ań-tań.

— Mysyq? Sondaǵy umytqanyń mysyq pa?

— Mysyq bolsa qaıtedi? Odan ne ersilik kórdiń? Mıke, Mıke, kel, kele ǵoı munda.

Sınko kenet qarqyldap kúlip ala jóneldi. Jaýyn tyrsylymen jarysa shyqqan kúlkisi quıqany shymyrlatardaı qorqynyshty estildi. O-Tomı qyp-qyzyl bop, Sınkoǵa dúrse qoıa berdi.

— Kúletin nesi bar? Qojamyzdyń áıeli mysyǵyn ýaıymdap esinen tanyp otyr. Óltirip tastasa qaıtem dep kóz jasy kól Baıǵusty tipti aıap kettim, jaýynǵa qaramaı qaıta kelgenim sol..

— Jaraıdy, endi kúlmeıin, — dep onyń sózin bóldi Sınko, áli de kúlýin qoımastan. — Boldy, qoıdym, mine. Biraq óziń aqylǵa salyp oılap kórshi. Erteń ǵoı, soıqan soǵys bastalmaq. Al áldebir mysyq úshin, meıli tipti bireý emes, ekeý bolsyn, aq ter — kók terge túsý kúlkili emes pe. Ne deseń o de, biraq seniń qojań qusaǵan mıǵulany buryn-sońdy kórsem buıyrmasyn. Myna Mıkeshka úshin...

— Óshir únińdi. Qojamdy qaralaǵanyńdy tyńdap tura almaımyn.

O — Tomı doldanyp jer tepkiledi. Alaıda onyń qoqan-loqqysynan qyńatyn kezbe kórinbedi. Qyńbaq túgili, esh qysylyp-qymtyrylmastan qyzdyń boı — basyna bajaılaı kóz júgirtti. Qarasa qaraǵandaı-aq edi, qyz osy sát keremet sulý-tyn. Jaýynǵa malshynǵan kımono, myqyn belbeý qyz tánine jabysyp, onyń qol tımegen, qytyǵy ketpegen tánin tolaıym bederlegen edi. O-Tomıden kózin almaǵan kúıi Sınko kúle sóılep sózin jalǵastyrdy:

— Seni Mıkeshkany ákelýge jumsaǵan ǵoı. Solaı ma? Al qazir búkil Ýeno óńirinde ıesiz qalmaǵan úı joq, eldiń bári bas saýǵalap ketti. Demek, búl jerde qańyraǵan úıler ǵana qalqıyp túr demeseń, elsiz ıen dalamen birdeı. Jaraıdy, munda qańǵyp qasqyr kelmesin — aq delik, biraq bir bálege urynýyń ábden múmkin ǵoı. Sony oıladyń ba?

— Qajetsiz qam jep aramter bolǵansha sóreden mysyqty áperseńshi. Sodan soǵys bastalyp, dúnıe búline qoımas.

— Qyljaqty qoısańshy. Osyndaı alasapyran kezde áıeldiń jalǵyz júrýi qaı jón deısiń? Máselen, myna úıde seni men menen basqa jan joq. Al endi qaraptan-qarap turyp basyma buzyq oı kelse qaıtesiń?

Sınkonyń daýsynan ázildep turǵanyn, ıá shyn aıtyp turǵanyn ajyratý múmkin emes-ti. Alaıda O-Tomıdyń kózinen qorqynysh belgisi bilinbedi, tek beti burynǵydan beter narttana tústi.

— Nemene, nemene? Sen osy maǵan qoqan-loqqy kórsetýden saýmysyń?

Sóıdep O-Tomı Sınkoǵa qaraı ózi qadam basty.

— Qoqan-loqqy deımisiń? Tek solaı bolsa eshteme emes qoı. Qazir, qudaıǵa shúkir, buzyq adam basqa túgili baı-bekzattyń arasynda da bar. Al men qańǵyǵan kezbemin. Qorqytqandy qoıyp, shynymen kóńilime aram nıet kirse she?

Sınko sózin aıaqtap úlgermedi, basyna taıaq sart ete qaldy. Qolshatyryn basynan asyra kótergen O-Tomı onyń qarsy aldynda qıtyǵyp turdy.

— Kórsetermin saǵan qorqytqandy.

Qyz osyny aıtyp taǵy da qolshatyryn siltep qaldy, kózdegeni Sınkonyń basy edi. Sınko jalt berdi, biraq qolshatyr kóne kımono japqan ıyǵyna sart etti. Tars-turs shýdan shoshyǵan mysyq, shoıyn tabany qaǵyp jerge túsirip, bir-aq qarǵyp oshaq basyndaǵy qudaıdyń músinine baryp jabysty. Sınkonyń ústine ot basyndaǵy jańǵaq, maı sham qulasyn kep. Basyn qorǵalaǵan Sınko ornynan turǵansha O-Tomıdyń qolshatyry arqasyna áldeneshe tıdi.

— Oı, haıýan, haıýan.

O-Tomı qolshatyryn áli siltep júr. Alaıda Sınko boı — basyna tıgen taıaqqa qaramastan aqyr sońynda qolshatyrdy tartyp aldy. Qolshatyrdy shıyryp turyp laqtyryp jiberip, tistenip O — Tomıǵa tura umtyldy. Ekeýi birshama ýaqyt ensiz kóne tósenish ústinde alysty. Bul kez syrttaǵy jaýyn da údep, as úı ishindegi qarańǵylyq ta qoıýlana túsken. Bet-aýzy tyrnalyp, basyna judyryq jaýǵan Sınko qaıtse de O-Tomıdy jerge jyǵýdyń qamynda. Biraq ońaı jyǵylar qyz kórinbedi, qaıta endi qolyma tústiń-aý dep bir qýanǵan sátinde bir-aq ushyryp, sý aǵardyń janyna top etkizgeni.

— Óı, saıtan qyz.

Sódzıge arqasyn súıegen Sınko O-Tomıǵa tańyrqaı qarap otyr. Shashy qobyrap, óńi alaburtqan O-Tomı tósenish ústine turaqtapty, qolynda ustara, syńaıy belbeýine tyǵyp ustap júrgen sıaqty. Osy ashý-yza býyp býlyqqan qalpynda ol ǵajap sulý edi. Jáne bir keremeti oshaq basyndaǵy qudaı músinine qonyp alyp, jotasy kújireıip sestenip turǵan mysyqqa da uqsańqyraıtyndaı-tyn. Qyz ben kezbe tyrp etpeı biraz ańdysty. Biraq bir shamadan keıin Sınko óńin sýyta kúlimsirep, qoltyǵynan pıstoletin sýyryp aldy.

— Al endi qozǵalyp kórshi, káne.

Pıstolettiń aýzy aqyryndap O-Tomıǵa qaraı baǵyttaldy. Qyz biraq selt etpedi, sol jaratpaǵan keskinmen Sınkoǵa qarap otyra berdi. Qyzdyń esh qoryqpaǵanyn kórgen soń Sınko, áldebir oıdyń jetegimen pıstolet aýzyn mysyqtyń sarǵysh kózi jaltyldap turǵan tusqa burdy.

— Endi qalaı, O-Tomı-san? — Sınko qyzdy mazaqtaǵandaı kúle sóıledi. — Pıstolet tars etti degenshe, mysyǵyń tońqalań asady. Seniń de kıeriń sol kep. Bunym qalaı, unaı ma saǵan.

Shúrippe shyrt ete qalýǵa shaq tur.

— Sınko, — O-Tomıǵa kenet til bitti. — Keregi joq, atpa.

Sınko qyzǵa kóz qıyǵyn tastady. Alaıda pıstolet aýzy sol burynǵysha mysyqqa baǵyttaýly-tyn.

— Atpaý kerektigine kúmán joq.

— Obal ǵoı. Mıkeni aıaı kórshi.

Álgindegideı emes, O-Tomıdyń kespiri kelispeı qalypty — erni sál túrilińkirep, dir-dir etedi. Oǵan kelemejdeı, kúmándana qaraǵan qalpy Sınko pıstoletin tómen túsirdi. Sol sátinde-aq O-Tomıdyń óńine qan júgirip, jeńileıe dem aldy.

— Mysyǵyńa tımeıin. Biraq óteýine... — Sınko nyǵarlaı sóıledi: — Óteýine seni qushamyn.

O — Tomı júzin buryp áketti. Beıne onyń keýdesinde ashý-yza, jıirkenish, muń syndy kereǵar sezimder bir mezgilde qabattasa kelip qalyp, qaısysyna baǵynaryn bilmeı daǵdarǵan sekildi. Qyz júzindegi qyryq qubylysty qadaǵalaı júrip Sınko as úımen jalǵasa salynǵan jalǵas bólmeni bólip turǵan sódzıdi syrǵytyp ashty. Ol jaq tipten qarańǵy edi. Sóıtse-daǵy úı ıesi kóshkende qajetsinbeı qaldyryp ketken shkaf, nán hıbatıdi kórýge bolatyndaı. Sınko O-Tomıdyń terden dymdanǵan jaǵasyna tesile qarady. Onyń bul qarasyn O-Tomı de túısinip, jylan kórgendeı jıyrylyp jelkesinde turǵan Sınkoǵa burylyp qarady. Júzine qaıtadan qan júgirip, óńi kirip qalypty. Biraq Sınko qaıtsem eken degendeı sál daǵdaryp turdy — turdy da, kenet qaıtadan mysyqqa myltyq kezendi.

— Keregi joq! Keregi joq dedim ǵoı!

O — Tomı kezbeniń qolynan ustaı qoıam dep ustarasyn túsirip aldy.

— Keregi joq deseń ana bólmege bar.

— Qandaı jıirkenishti edi! — dep titirkene kúbirledi O — Tomı. Biraq artynsha ornynan turyp, taǵdyrdyń jazýyna ne shara degendeı moıyn usynǵan keıippen as úımen jalǵas bólmege bettedi. Sınko onyń osynsha tez kóne salǵanyna tańdanyp turyp qaldy. Syrttaǵy jaýyn azdap saıabyrlaǵandaı. Syńaıy, sál seıilgen bulttyń sańylaý-sańylaýynan syǵalaǵan kúnniń keshki shapaǵy qarańǵy as úıge de synalap kirgen sıaqty, as úı ishi ala kóleńkelenip qalypty. Ac úıdiń ortasynda turǵan Sınko kórshi bólmege qulaq túredi. Mine, qyz belbeýin sheshti. Endi mine, qamys boıraǵa jatty. Sosyn bólme ishi tym-tyrys tyna qaldy.

Sál-pál kibirtikteńkirep turyp-turyp Sınko qara kóleńke bólmege aıaq basty. Bólmeniń qaq ortasynda betin qos qoldap jaýyp O — Tomı jatty... Sınko oǵan syrǵyta bir qaraı sap, qaıta as úıge qashty. Onyń júzine ıá ashý ekeni, ıá uıat ekeni belgisiz, áıteýir, bir tap basyp túsindirýge kelmeıtin qyzyq qubylys qonaqtapty. Ol kóne tósenishke taban basyp, qyz jatqan bólmege tý syrtyn berip turǵan qalpy kúızele kúldi.

— Men jaı ázildep edim, O – Tomı — san, estımisiń? Ázildegenim ǵoı. Beri shyq.

...Endi birer mınýttan keıin O — Tomı mysyqty qoltyǵyna qysyp, qolshatyryn qolyna ustap, edenge eski qamys tósenish tósep ábigerlengen Sınkomen áldene jaıly qannen-qapersiz áńgimelesip turdy.

— Qulaǵyń salshy, senen bir nárse jóninde suramaq edim.

Áli de bolsa yńǵaısyzdanyńqyrap turǵan Sınko O — Tomıǵa qaramaýǵa tyrysyp bir qyryndaı berdi.

— Ne jóninde?

— Bálendeı eshteńe emes. Erkektiń degenine kóný úshin áıelge on oılanyp, toqsan tolǵaný kerek emes pe. Al sen áldebir mysyqtyń janyn saqtap qalý úshin oılanbaı osyǵan bas tiktiń. Osyń ántekteý emes pe?

Sınko sózin aıaqtap únsiz qaldy. O — Tomı jaı ǵana jymıyp, qoltyǵyndaǵy mysyqty sıpap qoıdy.

— Myna mysyqty sonshama jaqsy kórgeniń be?

— Mıkeni de jaqsy kórem, — dep O — Tomı jaltara jaýap berdi.

— Seni óz qojaıynyna óte adal desedi. Múmkin, sen Mıkeni óltirip qoısa, qojaıyn áıeldiń aldynda aıypty bolam dep qoryqqan shyǵarsyń?

— Onyń ras. Men Mıkeni de jaqsy kórem, qojaıyn áıelden de qorqam. Tek másele onda emes...

O — Tomı moınyn sol qısaıtyńqyrap oılanyp qalǵandaı boldy.

— Qalaı desem eken? Eger men sol sheshimge kelmesem, keıin ózimdi qoıarǵa jer tappas em...

Endi bir shamadan keıin Sınko kóne kımonomen qymtalǵan tizesin qushaqtap, as úıde jalǵyzdan-jalǵyz otyrdy. Sirkiregen sırek jańbyr tyrsylynan bóten dybys joq, qarańǵylyq qoıýlanyp keledi. Tóbedegi terezeniń baýy, sý aǵardyń janynda turǵan sý toly qumyra — birinen soń biri qarańǵylyq jutyp joǵaldy. Mine endi, qalyń bultty qaq jaryp Ýenodaǵy hramnyń alyp qońyraýynyń ústin-ústine kúńgirlegeni estildi. Osy dybystan oıanǵandaı bolǵan Sınko selt etip basyn kóterip, tóńiregine kóz saldy. Sosyn sıpalap júrip ojaýdy taýyp, sý aldy.

— Mýrakamı Sındzabýro... Mınamoto — no Sıgemısý!

Búgin sen jeńildiń.

Osy sózderdi aıtyp byldyrlaǵan boıy ojaýda

qaraýytqan sýdy basyna bir-aq kóterdi.

* * *

Meıdzıdiń jıyrma úshinshi jyly, jıyrma altynshy martta O-Tomı kúıeýi jáne úsh balasymen Ýeno alańy arqyly ótip bara jatty.

Búl kúni Takenodaıda Búkil japondyq Úshinshi kórme ashylmaq-tyn, onyń ústine Kýramon qaqpasynyń 1890 jyl qasyndaǵy shıeniń gúldegen kezi, sondyqtan da alańda halyq qaraqurym edi. Al Ýeno jaqtan aǵylǵan kúıme men rıkshalar tizbeginiń taýsylar túri joq-ty. Maeda Ma — sano, Tagýtı Ýkıtı, Sıbýsava Eııtı, Sýdzı Sındzı, Okakýra Kakýdzo, Gedze Macao... Álgi qaptaǵan kúımelerde otyrǵandar osyndaı adamdar edi.

Bes jastaǵy balasyn kóterip, odan eresekterin jetektep alǵan kúıeýi qaptaǵan qalyń jurtty jaryp ótip bara jatyp, álsin-álsin mazasyzdana moınyn buryp, qyzyn ertip keıindep qalǵan O-Tomıdy izdeıdi. O-Tomı kúıeýi qaraǵan saıyn jaıdarlana jymıyp jaýap qatady. Ras, arada ótken jıyrma jyl ony birshama qartaıtqan-dy. Alaıda janarynyń jarqyly jası qoımapty. Meıdzıdiń tórtinshi ıá besinshi jylynda ol osy kúıeýine, qojasy Kogaıa Masabeıanyń jıenine turmysqa shyqqan-dy.

Kúıeýi ol kezde Iokogamada saǵat jóndeıtin shaǵyn sheberhana ustaıtyn, qazirgi sheberhanasy Gındzada.

Kenet O-Tomı basyn kóterdi. Ol janynan ótip bara jatqan par at jekken kelisti kúıme ishinen Sınkony kórip qalǵan edi. Iá, Sınkonyń naq ózi. Ras, qazirgi Sınko úlde men búldege oranǵan, shen-shekpendi Sınko-tyn.

Túıequstyń qaýyrsynynan jasalǵan úki me, aıqysh-uıqysh altyn oqa ma, úlkendi-kishili orden be, áıteýir, keýdesi syqasyp tur. Biraq O-Tomıǵa burylyp qaraǵan adam, aq shala bastaǵan saqal-murt, qyzǵyltym júzdiń ıesi sol sonaý kezgi kezbe ekenine esh kúmán joq edi. O-Tomı eriksiz júrisin baıaýlatty. Alaıda ol esh tańdanǵan joq. Sınko jaı kóp kezbeniń biri emes-ti. Nege ekenin bul biletin. Túrinen be, sózinen be, álde pıstoletinen be? Qalaı bolǵanda da onyń jaı kezbe emesin sezetin. O-Tomı Sınkoǵa esh qysylmastan qadala qarady. Sınko ádeıi, ıá kezdeısoq qaraǵany belgisiz, buǵan tesilip qapty. Sonaý jıyrma jyl burynǵy jańbyrly kún qaz-qalpyndada O-Tomıdyń kóz aldyna keldi.

Sol kúni bul mysyqty aman saqtap qalý úshin esh oılanbastan Sınkonyń qushaǵyna kirmek boldy. Buny soǵan ıtermelegen qandaı kúsh? Ol jaǵy ózine de jumbaq.

Sınko — daǵy sol joly buǵan esh qıanat qylǵan joq. Ony tejegen ne? Bul da beımálim. Biraq eshteńeniń baıybyna barmasa da, eshteńe bilmese de O-Tomı sol kúngi oqıǵadan oǵashtyq kórmeıdi, bári de solaı bolýǵa tıisti sıaqty. Kúımege jol berip sál sheginińkiregen O — Tomı júregin qulazytqan áldeneden arylǵandaı jeńildep qalǵanyn sezindi.

Sınkonyń kúımesi ótip ketken kezde kúıeýi burylyp, kóp ishinen O-Tomıdy izdedi. Kúıeýiniń kózimen kózi ushyrasqan O-Tomı eshteńe bolmaǵandaı qýana, jaıdary jymıdy...

Aýdarǵan B.Qojabekova

---