InfoHub Logo

1917 jyly 25 qazanda (7 qarashada jańa stılde) Lenın basqarǵan bólshevıkter qazan tóńkerisin ótkizdi (keńes bılik kezinde ol Uly Qazan sosıalısik revolúsıasy dep atady). Ókinishke oraı, kóptegen adamdar burynǵy keńestik ádet-ǵuryp boıynsha Lenındi patsha taqtan taıdyrdy dep senedi, biraq olaı emes, Lenın zańdy jáne demokratıalyq Ýaqytsha úkimetti qarýly tóńkeris arqyly qulatty.

Iaǵnı, Lenın men bólshevıkter bılikke óz halqyna qarsy aldaý jáne áskerı operasıalar arqyly keldi — óıtkeni olar ózderiniń popýlısik urandarymen ádil saılaý ótkizýdiń múmkin emestigin túsindi.

Keńes tarıhshylary men nasıhattaýshylarynyń bul faktini «túsindirýge» tyrysqanyn kórý jáne tyńdaý absýrdtyq jáne qyzyqty boldy: «Kerenskıı jaman boldy! Áıelderdiń kıimin kıip, qashyp ketti! Onyń qulatylǵany jaqsy boldy!»

Kúmán joq:

1. Demokratıalyq Reseı Eýropa elderimen jáne barlyq basqa eldermen qalypty qarym-qatynasty saqtap, odan saıyn nyǵaıtýǵa kúsh salatyn edi, Batys bólshevıkterdi-kommýnısterdi memleketke qarsy tóńkeris jasaǵan qylmysker retinde qabyldaǵan jáne bul ádil ári zańdy boldy.

Demokratıalyq Reseıde Alash partıasy bizdiń Qazaqstandy HH ǵasyrdyń 1-jartysynda-aq konstıtýsıalyq jáne órkenıetti túrde táýelsizdikke jetkize alatynyn edi; Alash kósemderi Qazaqstannyń ekonomıkalyq jáne saıası modernızasıasyn júrgizip, Qazaqstandy qazirgi Japonıadan kem túspeıtin damyǵan elge tolyq múmkindik bolatyn edi.

2. Barlyq Eýrazıa halyqtary 1918-1920 jyldardaǵy azamattyq soǵystyń, stalındik ujymdastyrýdyń qasiretine tap bolmaı, sonyń saldarynan qatygez júrip ótken qorqynyshty Golodomordan, eń aldymen Qazaqstan men Ýkraınada, sodan keıin stalındik KSRO-nyń basqa aımaqtary aman qalatyn edi. KSRO-nyń ár elıtasyndaǵy eń jaqsy uldary men qyzdaryn qyrǵan adamgershiliksiz stalındik jappaı qýǵyn-súrginge ushyramaı, óz elge men halyqqa adal qyzmet etip, olardyń barynsha jan-jaqty damýǵa jol ashatyn edi.

Stalındik GÝLAG-tyń konslagerleri bolmaıtyn edi. Qazirgi kóptegen zertteýshiler «antropologıalyq jyljý» dep ataıtyn qubylys bolmaıtyn edi: burynǵy KSRO halyqtarynyń ıntellıgensıasynyń tolyq joıylmaıtyn edi, tómengi áleýmettik qabattarynan joǵarǵy bılik qabatyna kiretin adamdar kóbinese aqyl, ádeptilik men adamgershilikke negizdelgen bolatyn edi. Ekinshi dúnıejúzilik soǵys mıllıondaǵan qurbandarymen birge kúızelis, asharshylyq, t. b. bolmas edi.

3. Indýstrıalandyrý jáne ónerkásiptiń damýy beıbit jolmen júretin bolatyn — asharshylyqtaǵy sharýalardan mal men astyqty tárkileý jáne qazaq aýyldarynyń, ýkraınalyq jáne basqa da aýyldardyń shekaralarynda áskerı otrádtar qoıylmaıtyn edi, HH ǵasyrdyń İ-shi jartysynda jeke kompanıalardyń beıbit damýy jáne basqa elderdegi seriktestermen tolyqqandy saýda júrgizetin edi.

4. Dinniń memleketten bólinýi de beıbit jolmen júretin edi. Eshqandaı qıratylǵan meshitter, shirkeýler jáne óltirilgen din qaıratkerleri bolmaıtyn edi, din Eýropadaǵydaı qoǵamda birdeı oryn alatyn edi: kim sengisi kelse, kim qalamaıdy, eshkim eshkimdi eshteńege májbúrlemeıdi. Nátıjesinde, barlyq jerde dinı fýndamentalıster óz ıdeıalarymen aınalyp kelgende, qazirgi dinı «renesans» bolmaıtyn edi.

5. Keńestik maskúnemdik jáne maskúnemdikke qarsy Gorbachevtiń alkogolızmge qarsy kúres bolmaıtyn edi, kezinde Gorbachevtiń alkogolızmge qarsy kúresi KSRO-da maskúnemdikti qaıta kúsheıtti: ár túrli ýly men zıan ishimdikterdi ishe bastaǵan edi.

P.S. KSRO-da barlyǵyna olardyń eli álemdegi eń jaqsy jáne eń erkin el ekendigi, álemniń barlyq basqa elderi KSRO-nyń baýyrlas halyqtarynyń dostyq otbasyna qosylýdy armandaıtyny aıtyldy, sondyqtan olarǵa «álemdik kapıtalızm men ımperıalızmnen» bosatylýǵa kómektesý kerek.

Keńes úgit-nasıhaty bul ıdeıany balalarǵa erte kezden bastap bastan keshirdi, al eresekter úshin Batystyń erkin elderin jamandaıtyn arnaıy teledıdarlyq baǵdarlamalar arqyly mıyna quıdy.

Endi biz progrestiń qanshalyqty alǵa jyljyp bara jatqanyn jáne býrjýazıa men proletarıat arasyndaǵy taptyq kúres áldeqashan ómirden ozǵanyn kórip otyrmyz!

Kerimsal Jubatqanov tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty

---