InfoHub Logo

Maldardy jappaı zaqymdaýshy qarýdan toptap qorǵaý úshin birinshi kezekte mal qoralary paıdalanylady. Mal qoralaryn daıyndaý eń aldymen olardy aýa ótkizbeıtindeı etip biteý: tóbesine shlak nemese qum tógip qalyńdatý, tóbesin laımen, ızvestpen jáne basqa eritindilermen sylaıdy, esikterdiń sańylaýlaryn biteıdi kirpishpen nemese japqymen jabady, qarapaıym jeldetý júıesin jasaıdy, syrtqy qabyrǵany 1,5 m bıiktikke deıin kómedi. Órt bolmaýy úshin fermalar terıtorıasy tazartylyp, aınaldyra aıdalyp tastalady. Mal qoralarynda mal azyǵynyń 5-7 táýliktik zapasy jasalady. Mal azyǵynyń taǵyda 7-10 táýlikke jetetin zapasy fermaǵa jaqyn jerge tasylyp qolda bar materıaldarmen búrkeledi. Sý kózi de aýa ótpeıtindeı etip jabylady, ortalyqtanǵan sýmen jabdyqtaý bolmaǵan jaǵdaıda onyń qory jasalady. Maldar túrli juqpaly aýrýlarmen aýyrmas úshin arnaýly maldárigerlik aldyn alý sharalary jasalady. İri qalalar men obektilerge jaqyn jerdegi maldar transportpen nemese aıdap qaýipsiz aýdandarga jetkiziledi. Jaıylymdaǵy maldardy qorǵaý úshin jergilikti jerdegi pana bolatyn oryndar paıdalanylady, bastyrma qoralardy, bar jerlerde katondardy kosymsha jabdyqtaıdy, maldardy radıoaktıvtik tozań túsýi múmkin dep eseptelingen jerlerden qaýipsiz jerge aıdap aparady nemese tasıdy.

Maldardy baǵatyn adamdardy qorǵaý úshin ishki bólmelerdiń biri jabdyqtalady nemese qorajaılarǵa jaqyn jerge radıasıaǵa qarsy panalaý orny salynady. Jappaı zaqymdaýshy qarýdyń zardabyn joıýǵa arnalǵan kuraldardyń zapasy jasalady, zaqym oshaǵynda jumys isteý úshin aýyl sharýashylyǵy tehnıkasy daıyndalady, zaqym oshaǵy paıda bolǵan kezden bastap azamattyq qorǵanystyń tıisti bastyǵynyń sheshimi negizinde maldardy qorǵaý jónindegi sharalar júrgiziledi. Oǵan mynalar jatady: oshaqtardy barlaý; árbir sharýashylyqtaǵy jaǵdaıdy baǵalaý; maldardy qutqarý men qorǵaý sharalary; olardy emdep, kómek kórsetý; terıtorıany, kurylystardy, tehnıkany zararsyzdandyrý, dozımetrıalyq baqylaý jasaý; zaqymdanǵan maldar men qustardy sharýashylyqtyń paıdalanýy jónindegi máseleni sheshý.

Ósimdikterdi korǵaıtyn laboratorıa men komandalar kurý, ósimdikterdiń asa qaýipti aýrýlaryna qarsy kúresý úshin ýly hımıkattardyń zapasyn kóbeıtý, ósimdikterdiń aýrýlar men ıondaýshy sáýlelerge tózimdi tuqym sorttaryn shyǵarý arqyly júrgiziledi. Halyq ósimdikterdiń zaqymdaný belgilerimen habardar bolýǵa tıis. Topyraqtyń zaqymdanýy udaıy baqylaýǵa alynady.

Eger dushpan jappaı zaqymdaýshy qarýdy qoldansa, ósimdikti qorǵaý úshin agrotehnıkalyq jáne hımıalyq ádisterdi qoldanyp, onyń zıandy áserin joıý kerek. Az zaqymdanǵan jerler adamdardyń tamaǵyna, saýyn sıyrlardyń azyǵyna paıdalanylatyn daqyldar ósirýge, al qatty zaqymdanǵan jerler mal azyǵyndyq jáne tehnıkalyq daqyldar ósirýge bólinedi.

Hımıalyq zaqymǵa ushyraǵan egistik pen mal jaıylymy ózi gazsyzdanǵansha qorshalyp tastalady. Dushpan ár túrli gerbısıdter, defolıanttar qoldanǵan jaǵdaıda laboratorıalyq qorytyndydan keıin zaqymdanǵan egistik shabylyp, keptirilip, keıinnen mal azyǵyna paıdalanylýy múmkin. Gerbısıdter de jańbyrlatqysh qondyrǵylarmen jýylady, nemese egistik gerbısıdterdi zararsyzdandyratyn zattarmen (antıdottar) óńdeledi.

Dushpan bıologıalyq qarý qoldanǵan jaǵdaıda qorǵanys ósimdikter zararsyzdandyrylady. Agrotehnıkalyq, mehanıkalyq, bıologıalyq jáne hımıalyq ádisterdi kompleksti qoldaný jaqsy nátıje beredi.

---