InfoHub Logo

Qazirgi tańda zaman aǵymymen birge san túrli mamandyqtar paıda bolyp, tipti bir mamandyqtar múlde suranystan shyǵyp, óship te jatyr. Bolashaq joǵarǵy oqý ornyn endi attamaqshy talapkerlerdiń basty suraqtaryniń biri, ol mamandyq tańdaý bolyp sanalady. Bul suraq tek qana bolashaǵy jarqyn jastarymyzdy ǵana emes, sonymen qatar ata-analardy da, asa alańdatatyn suraqtardyń biri. Sol sebepti, búginde óziniń mamandyǵyn óz qalaýymen de, ata-anasynyń aıtýymen de, tipti mamandyq tańdaýǵa kómek beretin testtileý saıttarymen tańdap, sony ómirlik serigine aınaldyrýǵa bel býǵandar birshama.

Qazaqty:

Qazirgi tańda ǵalymdardyń aıtýy boıynsha 5 jyldan soń birshama mamandyqtar atymen joıylyp ketedi dep boljaıdy.

Mysaly, bahgalter mamandyǵy. Qazirgi tańda jelilerdiń sharyqtap damyǵan shaǵynda, aqshalaı qarjyny halyq úlken bankomattardan nemese jelide aýdarý arqyly tez, ári ońaı alýda. Búginde, Eýropa elderinde, úlken saýda dúkenderinde kasa aparatynyń janynda otyrǵan qyzmetkerlerdi baqylaı almaısyń. Sebebi tólemaqynyń barlyǵy robottar arqyly, kameralar, nemese jańa qurylǵylar arqyly iske asyp otyrady.

Kelesi joıylýy múmkin mamandyq qataryna engen bul – aýdarmashy salasy. Qazirgi tańda bul mamandyqqa túsip jatqan talapkerler qarasy kóp bolsa da, keleshekte aýdarmashylarda jumyssyz qalýy ábden múmkin. Ǵalamtordyń damyǵany sonshalyqty, búgin qolyńdaǵy smatrfon sózińdi burmalamaı, týra etip, kez kelgen tilge aýdaryp bere alady, sondyqtan bolar aýdarmashylardyń bolashaǵyn boljaý qıyn.

Taǵy osy sıaqty mamandyqtar tizimi kelesi 5 – 10 jyldyqta múlldem joıylyp ketýi múmkin.

Memleketimizde jyl sanap joǵary oqý ornyna túsetin talapkerler kóbeıýde. Ásirese, medısına salasy men pedagogıka qyzmetine qyzyǵýshylyq bildirýshilerdiń qatary kóp. Qıynshylyǵy mol, ári jaýapkershilikti talap etetin, óshpeıtin salany bolashaq mamandar ulttyq birińǵaı testileý synaǵynan da súrinbeı ótýde. Biraq sol sala balanyń tańdaýy ma, álde ata ananyń tańdaýy ma?

Psıhologıalaq san túrli testter bar ekeni jasyryn emes. Ol adamnyń bolmysyn, onyń minezin anyqtaıtyn, tipti bolashaǵyn aıqyndap, adam qandaı salaǵa beıim jáne qaı salany ómirlik serik etip alyp kete alatynyn aıshyqtap, atap bere alady. Árıne keı jandar buǵan kúmánmen qarasa, biri sol testte atalǵan salany aldaǵy tańdaý retinde alyp ketedi.

Mentalıtet bolǵandyqtan ba, bizdiń jastarymyz kóbine ata-ana tańdaýyna júginedi. Iaǵnı, balanyń ata-anasy aldyn ala balanyń kim bolatynyn tańdap, onyń bolashaǵyna ózderi sheshim qabyldaıdy. Keı bala sol tańdaýdy alyp ketip jatsa, biri jumysynyń alǵa baspaı, qıynshylyǵyna tóze almaıdy.

Aıta ketsek, ár adamnyń óziniń súıikti jumysy bolady. Iaǵnı, qarajatqa qaramastan adam óziniń qabiletin, biliktiligin kórsetetin jumysta ǵana jetistikke jetetini anyq. Senimdilik uıalatpaıtyn mamandyqtar da bar. Atap aıtqanda, barlyq ónermen qatysty jumysty kóbi turaqty emes dep jatady. Sondaqtan jany qalaǵan mamandyqty, ózderi tańdaı almaı jatady. Bul uǵym ata-anadan qalǵan túsinik desek te qatelespeımiz. Ár adam óziniń balasyna árıne tek jaqsylyq tilegenimen, keı jaǵdaıda balanyń qalaýyn eskermeıdi. Psıhologtardyń paıymdaýynsha, keıde tárbıeleýshi balaǵa óziniń jas kezinde oryndalmaǵan armanyn oryndatýǵa bel býady eken.

Taǵy da bir tańdaý ol, joldasynyń tańdaýy. Iaǵnı mektep shaǵyńda qansha jyldan beri dos bolyp kelgen, jan dosyń nemese qurbyń ekeýiń esh aıyrlmas úshin jáne birge oqý úshin jasalǵan tańdaý, ıakı sol dostyń nusqaý, maqtaý, baǵdarymen jasalǵan tańdaý da, úlken qatelikterge boıaldyrýy ábden múmkin.

Árıne, eń qıyn tańdaýlardyń biri ol, mamandyq tańdaý bolyp sanalady. Mektep oqýshysy oqý barysynda san qıly oıdy oılap, túrli maman ıesin arman etedi. Biraq eń túbinde aıtarymyz, ártúrli testter bolsyn, ata-ananyń nusqaýy bolsyn, janyńdaǵy dostaryńnyń keńesi bolsyn, barlyǵynan keńes alyp, sońynda óz qalaýyn naq taýyp, sol calaǵa túsken bala rasymende jumysynda úlken jetistikke jete alady.

Kýatova Aselá Kýanyshbekovna

---