InfoHub Logo

Bul dúnıede bári egiz: jaqsylyq pen jamandyq, adaldyq pen aramdyq, alǵys pen qarǵys. Sol sıaqty ınternettiń de jaqsy jáne jaman tustary bar. Biraq olardy bir-birinen ajyrata bilý -  adamdardyń ekiniń biriniń qolynan kele bermeıtin tirlik. HİH ǵasyrdyń sońynan bastaý alyp, sát saıyn álemdi jaýlap kele jatqan ǵalamtordy biri maqtaıdy, biri dattaıdy.  Alaıda paıdaly jaǵyn qaraımyn dep aq joldan taıyp jatqandar, densaýlyǵyna nuqsan keltirgender, artyq qylam dep tyrtyq qylǵandar da bul álemde qanshama.

Ǵalamtor – sansyz mol aqparattyń ortalyǵy. Biz odan kez kelgen málimetti qarap, júkteı alamyz. Biz – adamdar, qandaı nárse paıda bolsa da, eń aldymen onyń kemshiligin, jaman tustaryn qarastyrýǵa kirisip ketemiz. Ǵalamtorda da qazir osy másele. Ǵalamtor jelisiniń paıdasy kóp. Tek biz onyń jaqsy jaǵyn kórmeı, qoldanýǵa tıimdi, bereri mol, bilimimizdi molaıtyp, tárbıemizdi shyńdaıtyna áli de bolsa kóz jetkize almaı kelemiz. Ǵalamtorda ne joq demeısiz, bári bar. Tek olardy durys maqsatta paıdalana bilý adamnyń óz qolynda. Mátin sóılemderdiń jıyntyǵy bolsa, ınternet - saıttardyń jıyntyǵy. Sany bar sapasy joq saıttar teńizdeı tolyq ta, óskeleń urpaqty ózin-ózi tárbıeleýge úıretetin, rýhanı baılyǵyn arttyratyn saıttar shóldeı taryq, ókinishti.

«Ana kóńili balada, bala kóńili dalada». Shynymen de naǵyz taýyp aıtylǵan sóz osy. Bizdiń analarymyz baýyr eti balalary úshin tún uıqysyn tórt bóledi. Al búgingi kúnde bádik álemniń shyrmaýyna túsken balalar áleýmettik jeli úshin tún uıqysyn tórt bóledi, ári jipsiz baılanyp, kúndiz kúlkisinen, túnde uıqysynan aıyrylady. Internet bar jerde, mindetti túrde paıda bolatyn másele – táýeldilik. Bala táýeldi bolýmen qatar, «búgin emes, erteń, erteń» deıtin jalqaý janǵa aınalady. Internetten sabaǵyna baılanysty qosymsha aqparattar jınap, rýhanı baılyq alyp jatsa, eshteńe aıtpassyń-aý, bir orynda otyryp-aq ushý, sekirý, adam óltirý, atys-shabys. Bular ne? Ondaı oıyndarda bala otqa kúımeıtin, sýǵa batpaıtyn adam keıpinde otyrǵan soń, oǵan as-sýdyń, tipti ata-ananyń qajeti qansha? Mundaı nárseler balanyń sana-sezimin jaýlaıdy, arbaıdy. Al adamnyń aqyl-oıynan aıyrylǵannan artyq qasiret joq. Qysqasy, Naıman-Ananyń balasy Jolaman sekildi máńgúrtke nemese rýhanı múgedekke aınalady. Óz ul-qyzyna shekteý qoıa almaǵan ata-ana bolashaq urpaqqa qandaı qıanat jasap jatqanyn bilmeıdi. Kompúter endi qanat jaıyp kele jatqan kezde adamdar úshin onyń bir pernesin basý oryndalmas arman bolǵan. Al qazir...

«Jabyq esik» saıasaty degendi estýińiz bar ma? Iá, sonaý HİH ǵasyrlar shamasynda bul saıasatty ustanǵan Qytaı, Japonıa sıaqty memleketter óz ortasynan oqshaýlandy, ózge eldermen odaqtas bolmaq túgili, saýda qarym-qatynasyn jasamady, óz azamattaryn shetelge shyǵarmady. Internet jaman, ol densaýlyqqa zıan dep otyra bermeı, árbir ata-ana balalarynyń boıynda osyndaı «jabyq esik» saıasatynyń uıa salýyna jol bermeýi tıis, óıtkeni mundaı saıasatpen kún ótkizgen balanyń kózderi de, júregi de muz bolyp qatyp qalady. Tehnıkalyq zattardy kóp tutynbaıtyn balaǵa qaraǵanda ǵalamtordyń órmegine túsken bala qyzba minezdi, ashýshań bolyp keledi. Odan soń baıaǵy qalpyna keltirý ońaıǵa túspeıdi. Kún arqan boıy kóterilip, qaıta uıasyna batqansha ınternetti janyna jaqyn, júregine serik etken jandar ǵalamtordyń qaqpanynan qutqarýdyń birden-bir joly – onyń rýhanı baılyǵyn qalyptastyrý, kitap oqýǵa degen yntasyn arttyrý, kitaphanamen máńgilik dos etý.

Sóz sońynda aıtarym, ınternet bizdiń ata-anamyz emes jáne eshkimniń de ornyn basa almaıdy, ol - jaı ǵana aqparattyq baılanystardyń quraly. Áleýmettik jeliniń betin bir kórmeı tynysh uıyqtaı almaıtyndar barshylyq. Qazir megabaıtsyz dúnıe bos ta, sýret pen «like»-syz adam sulý emes. Dostaryńmen baılanys ornatqan jaqsy, biraq oǵan kúni-túni táýeldi bolý durys emes. Internet – búgingi tehnologıa qaryshtap damyǵan zamannyń tý tikken ordasy. Ol sheksiz túzý sekildi, sheti joq. Ol túzýdi uzartatyn da – adam, núkte qoıyp, sáýle syzyqqa aınaldyratyn da – adam. Ýaqyt – baǵa jetpes syılyq. Qamshynyń sabyndaı ómirde kompúter aldynda telmirip otyrǵansha dalada serýendep, túbi jaqsylyqqa aparmaıtyn oıyndardy oınaǵansha qazaqtyń ádebı kitaptaryn oqyp, bar ýaqytty ınternetke arnaǵansha ata-anasyna, baýyrlaryna arnaǵan adamǵa eshkim jetpeıdi. Ár nárseniń óz normasy bar. Internetti qoldanǵanda da óz normasynan asyrmaı, tek tıimdi jaqtaryn paıdalaný kerek. Anton Makarenko aıtqandaı, adamdy tárbıeleý degenimiz – onyń erteńgi qýanyshqa ıe bolatyn keleshek jolyn tárbıeleý. Sondyqtan bala bastan jaqsy tárbıelense, óz halqy aldynda syıly, eshteńeden taısalmaıtyn tabandy, qıynshylyqtarmen kúresip, jeńip otyratyn jeke tulǵa bolýy múmkin.

Elimiz máńgi aman bolǵaı!   

---