Mýzykalyq shyǵarmalardyń mazmunyn taldaý bilý
Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany,
Qazaly aýdandyq balalar áýez mektebi oqytýshysy
Darıbaeva Aıgýl Talasovna
Maqsaty: Mýzykalyq shyǵarmalardyń mazmunyn taldaý bilý
Bilimdilik maqsaty: Mýzykalyq jan - jaqty saýattylyǵyn arttyrý.
Shyǵarmadaǵy ádemilikti sezinýi, mýzykalyq qabiletin damyta otyryp, fortepıano aspabyna úıretý.
Damytýshylyq maqsaty: Mýzykalyq saýattylyǵyn damytý. Oılaý qabiletin damyta otyryp, óz betinshe jumys isteýge úıretip, shyǵarmashylyq belsendiligin qalyptastyrý.
Tárbıelik maqsaty: Balany ásemdik álemine dybys arqyly jeteleı otyryp, sulýlyq, izgilik, adamgershilik qasıetterin boıyna sińirý, qorshaǵan álemniń shyndyǵyn kórkem dúnıeler arqyly túsindirip, oryndaýshylyq mashyǵyna tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: Aralas
Sabaqty ótkizý ádisi: Túsindirmeli – sýrettemelik, suraq – jaýap.
Kórnekilik: Mýzykalyq aspap, slaıdtar.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi.
2. Jańa sabaq.
3. Úı tapsyrmasy.
4. Qorytyndy.
5. Baǵalaý.
Kirispe
Mýzyka sabaǵy ózara bir - birimen óte tyǵyz baılanysty bólimderden turady. Olar – mýzyka tyńdaý, án oryndaý, mýzykalyq saýattylyq jáne shyǵarmashylyq tapsyrmalar. Oqýshy mektep tabaldyryǵyn attaı otyryp, jańa dúnıemen tanysady. Sabaq ústindegi is - áreketter (tyńdatý, saýatyn ashý, oryndatý, shyǵarmashylyq tapsyrmalar oryndaý, t. b.) balanyń oı - qıalyn shyńdaıdy, logıkalyq oılaý júıesin damytady, ásemdikti sezýge sulýlyqty túsine bilýge baýlıdy. Oqýshylar dybystyń daýsyn estip - ajyratýǵa, mýzykalyq aspaptardyń dybys boıaýyn bilip, taldaýǵa qatysady. Bul – mýzykalyq taldaý jasaýǵa alǵashqy aıaq basýy. Sabaq barysynda jalpy mýzykalyq shyǵarmalar jóninde maǵlumat alady: olar mýzykalyq oıdy túsine bastaıdy, avtorlary men shyǵarmanyń shyǵý tarıhy týraly, t. b. málimettermen tanysady. Tek maǵlumat alyp qana qoımaı, ony oryndaı otyryp, belgili bir dybys bıiktigin sezinip, yrǵaǵyn durys keltirip, jyldamdyǵyn ajyrata mánerli oryndaýǵa mashyqtanady. Mýzykany tyńdap, qabyldaý prosesinde aldymen kóńil aýdaratyn másele - onyń mazmuny jáne máni. Kez kelgen mýzykalyq shyǵarma ómirdegi naqty oqıǵaǵa baılanysty týady. Sondyqtan mýzykany sezimdik - emosıalyq qabyldaýmen qatar, oǵan sanaly túrde mán berip, mazmunyna da jete kóńil aýdaryp otyrǵan jón. Bul oqýshylardyń mýzykalyq shyǵarmany tereń túsine bilýine tanymynyń qalyptasyp, ár tyńdalǵan mýzyka jaıly belgili bir tujyrymǵa kelýine múmkindik týdyrady.
Dybystar álemi
Mýzykalyq shyǵarmalardy taldaýdy shaǵyn shyǵarmalardan bastaımyn. Bul jerde oqýshyny dybystar álemine saıahat jasaýǵa baǵyttaımyn. Dybys álemi qandaı ásem, qyzyq, kóp dúnıeni bilýge ıtermeleıdi. Sabaqty bastamas buryn aınala qorshaǵan orta týraly áńgimelesemin.
1) Eger bir kúni eshqandaı dybys bolmaı qalsa ne bolar edi?
2) Tabıǵatta kezdesetin qandaı dybystar bar?
3) Dybys degenimiz ne?
Tabıǵatta kezdesetin túrli dybystardy atap shyǵyp, olardyń qandaı kezderde bolatynyn suraımyn.
A) sýret pen dybys
B) boıaý men dybys
V) sóz ben dybys
G) qatty aqyryn dybystar
D) kóńildi - muńdy dybystar
E) bıik – tómen dybystar.
Sabaqtyń basty maqsaty – dybystyń shýly jáne mýzykalyq bolyp bólinýin túsindiremin. Tabıǵattaǵy jáne qorshaǵan ortadaǵy dybystar shýly dybystar, al belgili bir áýeni bar mýzykalyq shyǵarmalardy mýzykalyq dybystar deýge bolatynyn aıtyp ótemin. Mýzykalyq dybystar búkil ásemdik álemin sýrettep, sulýlyqty pash etedi. Túrli kórinisterdi mýzykalyq dybystar arqyly beıneleıdi.
Tabıǵattyń ásem kórinisterin mýzyka tilimen de aıtyp túsindirýge, sýretteýge, beıneleýge bolatyny týraly maǵlumat beremiz. Sózger, kompozıtorlar tabıǵattyń sulýlyǵyn, kórkemdigin mýzykaǵa ánderge, kúılerge kóshirgen. Sondyqtan balalar mýzyka dybystary arqyly tabıǵattyń beınelerin salýǵa bolatynyn oryndalatynyn, tyndalatynyn mýzyka shyǵarmalarynan baqylap kóredi.
P. I. Chaıkovskıı «Javoronok
Boıaý men dybys
Árbir zatqa ár beretin boıaý ekenin bilemiz. Sýretimiz boıaýsyz ásem, nurly bolar ma?
Barsha qorshaǵan dúnıeniń boıaýy joq bolsa, kórkem sýretter sekildi kóńilimiz kóterińki bola ma?
Mýzykanyń da óz boıaýy bar ekenin túsindirý. Ony mýzykada tembr dep aıtady.
Mysaly:
Sóz ben dybys
Mýzyka áleminiń taǵy bir keremeti - onyń dybystardan quralatyny. Bizdiń kúndelikti oryndap júrgen ánderimizdiń sózi mátini bolmasa olardyń ne týraly ekendigin biler me edik? Árbir shyǵarmanyń tolyqqandy bolýy úshin mýzykalyq dybystarmen qatar onyń sózi mazmunyn tolyqtyrýǵa kómektesedi. Jalpy, barlyq ánderimizdiń sózi bolmasa shyǵarmanyń aıtar oıyn, negizgi maqsatyn túsinbes edik. Mysaly: shyǵarmanyń mazmunyn ashý úshin jáne oqýshynyń oı - órisin damytý maqsatynda shyǵarmanyń árbir bólimine óleńder daıyndaý arqyly túsindirip úıretemin.
Abaı «Kózimniń qarasy» V. Shaınskıı «Snejınkı»
Qatty, aqyryn dybystar
Mýzykanyń kezekti kómekshisi - dınamıkalyq belgiler qatty jáne aqyryn dybystar. Aqyryn jáne qatty dybys termıni balaǵa jalpy túsinikti bolǵanymen, oıdy mysaldar arqyly túsindirgen artyq bolmaıdy.
Fılıpp, «Kolybelnaıa» - shyǵarma – óte ásem, sazdy jaı bir qalypty oryndalady.
Bóbekter uıyqtaý úshin onyń anasy qandaı án aıtyp uıyqtatady degen sıaqty suraqtar qoıý arqyly besik jyry janry jóninde maǵlumat berý.
Sol sıaqty qatty oryndalatyn mýzyka Úlken alańdaǵy orkestrdiń, barabandardyń soǵylýyn áńgimelep berýin suraımyn.
Kóńildi dybystar
Muńdy dybystar
Ásem de sulý kórinisterdi kórgende eriksiz kóńil - kúı kóteriledi sazdy, ásem mýzykany tyńdaǵanda da sondaı áser alamyz. Adamnyń ishki kóńilin mýzyka da sýretteı alady. Ony biz tyńdaı otyryp baıqaımyz. Kóńildi muńdy dybystarǵa berilgen taqyryp balalardyń mýzyka týraly bilgenderin keńeıte túsedi. Mýzykalyq saýattylyǵyn qalyptastyrady.
Aldymen - kóńildi áýen aınalasynda aıtylar, tyńdalar mýzykaǵa toqtalamyz.
Longshamp - Drýshkevıch «Polka
Ýkr. n. p. «O, ty devısa zarýchennaıa»
Bıik - tómen dybystar
Dybystyń taǵy bir kómekshisi bıik jáne tómen dybystar dep atalady. Árbir shyǵarma, árbir án birkelki bolmaıdy. Eger birdeı notalar aıtyla bastasa, onda án emes, tek taqpaq bolar edi. Sondyqtan dybystardyń birese bıik, birese tómen ornalasýy belgili mýzyka yrǵaǵyn týǵyzady. Tabıǵatta bar mysaldar arqyly oqýshyǵa túsinikti sóılemdermen aıtyp beremin.
Do major gammasy
Jańa sabaq: A. Omarova «Tıin»
Shyǵarmanyń árbir bólimine sýretter daıyndap, sýret arqyly shyǵarmany taldaý jumysyn júrgizý.
Qorytyndy: Dybystar dostyǵy.
Dybystar dostyǵy degenimizdi túsinikti qarapaıym sózdermen túsindirýge tyrysamyz. Eger barlyq dybystar bir birimen dostassa ne bolar edi?
Boıaýlar men túrli túster dostaspasa sýret shyǵa ma? Órnekter dostaspasa oıýlar bola ma?
Osyndaı janama suraqtar qoıyp, oqýshylardy osy taqyryp aınalasynda áńgimelesýge shaqyramyn. Eger adamdar arasynda dostyq, baýyrlastyq, yntymaqtastyq bolmasa jer betinde ómir bolmas edi. Sondyqtan jalpy ónerdiń túrleri bolsyn, mýzyka áleminde bolsyn dostyq kerek eken. Dostyq bar jerde ǵana keleshek bolady, beıbit ómir bolady. Dybystar dostyǵynyń arqasynda ásem de sazdy, mánerli keremet mýzyka týyndaıdy.
Paıdalanǵan ádebıetter:
«Fortepıannaıa ıgra» A Nıkolaev
«Dybys eline saıahat» M. Orazalıeva
"Mýzykalnoe vospıtanıe» Sýgonáeva
Qazaly aýdandyq balalar áýez mektebi oqytýshysy
Darıbaeva Aıgýl Talasovna
Maqsaty: Mýzykalyq shyǵarmalardyń mazmunyn taldaý bilý
Bilimdilik maqsaty: Mýzykalyq jan - jaqty saýattylyǵyn arttyrý.
Shyǵarmadaǵy ádemilikti sezinýi, mýzykalyq qabiletin damyta otyryp, fortepıano aspabyna úıretý.
Damytýshylyq maqsaty: Mýzykalyq saýattylyǵyn damytý. Oılaý qabiletin damyta otyryp, óz betinshe jumys isteýge úıretip, shyǵarmashylyq belsendiligin qalyptastyrý.
Tárbıelik maqsaty: Balany ásemdik álemine dybys arqyly jeteleı otyryp, sulýlyq, izgilik, adamgershilik qasıetterin boıyna sińirý, qorshaǵan álemniń shyndyǵyn kórkem dúnıeler arqyly túsindirip, oryndaýshylyq mashyǵyna tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: Aralas
Sabaqty ótkizý ádisi: Túsindirmeli – sýrettemelik, suraq – jaýap.
Kórnekilik: Mýzykalyq aspap, slaıdtar.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi.
2. Jańa sabaq.
3. Úı tapsyrmasy.
4. Qorytyndy.
5. Baǵalaý.
Kirispe
Mýzyka sabaǵy ózara bir - birimen óte tyǵyz baılanysty bólimderden turady. Olar – mýzyka tyńdaý, án oryndaý, mýzykalyq saýattylyq jáne shyǵarmashylyq tapsyrmalar. Oqýshy mektep tabaldyryǵyn attaı otyryp, jańa dúnıemen tanysady. Sabaq ústindegi is - áreketter (tyńdatý, saýatyn ashý, oryndatý, shyǵarmashylyq tapsyrmalar oryndaý, t. b.) balanyń oı - qıalyn shyńdaıdy, logıkalyq oılaý júıesin damytady, ásemdikti sezýge sulýlyqty túsine bilýge baýlıdy. Oqýshylar dybystyń daýsyn estip - ajyratýǵa, mýzykalyq aspaptardyń dybys boıaýyn bilip, taldaýǵa qatysady. Bul – mýzykalyq taldaý jasaýǵa alǵashqy aıaq basýy. Sabaq barysynda jalpy mýzykalyq shyǵarmalar jóninde maǵlumat alady: olar mýzykalyq oıdy túsine bastaıdy, avtorlary men shyǵarmanyń shyǵý tarıhy týraly, t. b. málimettermen tanysady. Tek maǵlumat alyp qana qoımaı, ony oryndaı otyryp, belgili bir dybys bıiktigin sezinip, yrǵaǵyn durys keltirip, jyldamdyǵyn ajyrata mánerli oryndaýǵa mashyqtanady. Mýzykany tyńdap, qabyldaý prosesinde aldymen kóńil aýdaratyn másele - onyń mazmuny jáne máni. Kez kelgen mýzykalyq shyǵarma ómirdegi naqty oqıǵaǵa baılanysty týady. Sondyqtan mýzykany sezimdik - emosıalyq qabyldaýmen qatar, oǵan sanaly túrde mán berip, mazmunyna da jete kóńil aýdaryp otyrǵan jón. Bul oqýshylardyń mýzykalyq shyǵarmany tereń túsine bilýine tanymynyń qalyptasyp, ár tyńdalǵan mýzyka jaıly belgili bir tujyrymǵa kelýine múmkindik týdyrady.
Dybystar álemi
Mýzykalyq shyǵarmalardy taldaýdy shaǵyn shyǵarmalardan bastaımyn. Bul jerde oqýshyny dybystar álemine saıahat jasaýǵa baǵyttaımyn. Dybys álemi qandaı ásem, qyzyq, kóp dúnıeni bilýge ıtermeleıdi. Sabaqty bastamas buryn aınala qorshaǵan orta týraly áńgimelesemin.
1) Eger bir kúni eshqandaı dybys bolmaı qalsa ne bolar edi?
2) Tabıǵatta kezdesetin qandaı dybystar bar?
3) Dybys degenimiz ne?
Tabıǵatta kezdesetin túrli dybystardy atap shyǵyp, olardyń qandaı kezderde bolatynyn suraımyn.
A) sýret pen dybys
B) boıaý men dybys
V) sóz ben dybys
G) qatty aqyryn dybystar
D) kóńildi - muńdy dybystar
E) bıik – tómen dybystar.
Sabaqtyń basty maqsaty – dybystyń shýly jáne mýzykalyq bolyp bólinýin túsindiremin. Tabıǵattaǵy jáne qorshaǵan ortadaǵy dybystar shýly dybystar, al belgili bir áýeni bar mýzykalyq shyǵarmalardy mýzykalyq dybystar deýge bolatynyn aıtyp ótemin. Mýzykalyq dybystar búkil ásemdik álemin sýrettep, sulýlyqty pash etedi. Túrli kórinisterdi mýzykalyq dybystar arqyly beıneleıdi.
Tabıǵattyń ásem kórinisterin mýzyka tilimen de aıtyp túsindirýge, sýretteýge, beıneleýge bolatyny týraly maǵlumat beremiz. Sózger, kompozıtorlar tabıǵattyń sulýlyǵyn, kórkemdigin mýzykaǵa ánderge, kúılerge kóshirgen. Sondyqtan balalar mýzyka dybystary arqyly tabıǵattyń beınelerin salýǵa bolatynyn oryndalatynyn, tyndalatynyn mýzyka shyǵarmalarynan baqylap kóredi.
P. I. Chaıkovskıı «Javoronok
Boıaý men dybys
Árbir zatqa ár beretin boıaý ekenin bilemiz. Sýretimiz boıaýsyz ásem, nurly bolar ma?
Barsha qorshaǵan dúnıeniń boıaýy joq bolsa, kórkem sýretter sekildi kóńilimiz kóterińki bola ma?
Mýzykanyń da óz boıaýy bar ekenin túsindirý. Ony mýzykada tembr dep aıtady.
Mysaly:
Sóz ben dybys
Mýzyka áleminiń taǵy bir keremeti - onyń dybystardan quralatyny. Bizdiń kúndelikti oryndap júrgen ánderimizdiń sózi mátini bolmasa olardyń ne týraly ekendigin biler me edik? Árbir shyǵarmanyń tolyqqandy bolýy úshin mýzykalyq dybystarmen qatar onyń sózi mazmunyn tolyqtyrýǵa kómektesedi. Jalpy, barlyq ánderimizdiń sózi bolmasa shyǵarmanyń aıtar oıyn, negizgi maqsatyn túsinbes edik. Mysaly: shyǵarmanyń mazmunyn ashý úshin jáne oqýshynyń oı - órisin damytý maqsatynda shyǵarmanyń árbir bólimine óleńder daıyndaý arqyly túsindirip úıretemin.
Abaı «Kózimniń qarasy» V. Shaınskıı «Snejınkı»
Qatty, aqyryn dybystar
Mýzykanyń kezekti kómekshisi - dınamıkalyq belgiler qatty jáne aqyryn dybystar. Aqyryn jáne qatty dybys termıni balaǵa jalpy túsinikti bolǵanymen, oıdy mysaldar arqyly túsindirgen artyq bolmaıdy.
Fılıpp, «Kolybelnaıa» - shyǵarma – óte ásem, sazdy jaı bir qalypty oryndalady.
Bóbekter uıyqtaý úshin onyń anasy qandaı án aıtyp uıyqtatady degen sıaqty suraqtar qoıý arqyly besik jyry janry jóninde maǵlumat berý.
Sol sıaqty qatty oryndalatyn mýzyka Úlken alańdaǵy orkestrdiń, barabandardyń soǵylýyn áńgimelep berýin suraımyn.
Kóńildi dybystar
Muńdy dybystar
Ásem de sulý kórinisterdi kórgende eriksiz kóńil - kúı kóteriledi sazdy, ásem mýzykany tyńdaǵanda da sondaı áser alamyz. Adamnyń ishki kóńilin mýzyka da sýretteı alady. Ony biz tyńdaı otyryp baıqaımyz. Kóńildi muńdy dybystarǵa berilgen taqyryp balalardyń mýzyka týraly bilgenderin keńeıte túsedi. Mýzykalyq saýattylyǵyn qalyptastyrady.
Aldymen - kóńildi áýen aınalasynda aıtylar, tyńdalar mýzykaǵa toqtalamyz.
Longshamp - Drýshkevıch «Polka
Ýkr. n. p. «O, ty devısa zarýchennaıa»
Bıik - tómen dybystar
Dybystyń taǵy bir kómekshisi bıik jáne tómen dybystar dep atalady. Árbir shyǵarma, árbir án birkelki bolmaıdy. Eger birdeı notalar aıtyla bastasa, onda án emes, tek taqpaq bolar edi. Sondyqtan dybystardyń birese bıik, birese tómen ornalasýy belgili mýzyka yrǵaǵyn týǵyzady. Tabıǵatta bar mysaldar arqyly oqýshyǵa túsinikti sóılemdermen aıtyp beremin.
Do major gammasy
Jańa sabaq: A. Omarova «Tıin»
Shyǵarmanyń árbir bólimine sýretter daıyndap, sýret arqyly shyǵarmany taldaý jumysyn júrgizý.
Qorytyndy: Dybystar dostyǵy.
Dybystar dostyǵy degenimizdi túsinikti qarapaıym sózdermen túsindirýge tyrysamyz. Eger barlyq dybystar bir birimen dostassa ne bolar edi?
Boıaýlar men túrli túster dostaspasa sýret shyǵa ma? Órnekter dostaspasa oıýlar bola ma?
Osyndaı janama suraqtar qoıyp, oqýshylardy osy taqyryp aınalasynda áńgimelesýge shaqyramyn. Eger adamdar arasynda dostyq, baýyrlastyq, yntymaqtastyq bolmasa jer betinde ómir bolmas edi. Sondyqtan jalpy ónerdiń túrleri bolsyn, mýzyka áleminde bolsyn dostyq kerek eken. Dostyq bar jerde ǵana keleshek bolady, beıbit ómir bolady. Dybystar dostyǵynyń arqasynda ásem de sazdy, mánerli keremet mýzyka týyndaıdy.
Paıdalanǵan ádebıetter:
«Fortepıannaıa ıgra» A Nıkolaev
«Dybys eline saıahat» M. Orazalıeva
"Mýzykalnoe vospıtanıe» Sýgonáeva
You Might Also Like
-
Aqtóbe oblysy, Muǵaljar aýdany, Eńbek aýyly,
