InfoHub Logo

Qazaq handyǵynyń negizin salýshylardyń biri — Noǵaı ordasy (XIV - XVI ǵǵ.). Noǵaı ordasy alǵashqy kezde «Mańǵyt jurty» dep ataldy. Óıtkeni ol, negizinen, mańǵyt taıpasynan quraldy.

Noǵaı ordasy dep atalý sebebi — mańǵyt taıpasynan shyqqan bıleýshi Noǵaıdyń esimimen (XIII ǵ.) baılanysty alynǵan. Noǵaı ordasyn osy taıpadan shyqqan áıgili Edige ámir men onyń urpaqtary basqarǵan. Edige urpaqtarynyń han laýazymyn alýǵa quqyǵy bolmaǵan (ol tek shyńǵystyqtarǵa ǵana tıisti edi). Sondyqtan olarǵa «bek» degen laýazym berilgen.

Noǵaı ordasynyń jer kólemi óte úlken bolǵan. Memleket ortalyǵy Edil men Jaıyq ózenderiniń aralyǵyna oryn tepken. Basty qaǵandyq Jaıyq ózeniniń oń jaǵalaýyndaǵy Saraıshyq qalasynda ornalasqan. Halqy Deshti Qypshaqty ejelden mekendegen mańǵyt, alshyn, jalaıyr, qańly, kereı, qypshaq, naıman, tama, arǵyn, úısinderden quralǵan. Keıinnen olardyń kópshiligi qazaq halqynyń quramyna kirgen.

XVI ǵasyrdyń ekinshi jartysynda ishki jáne syrtqy jaǵdaılarǵa baılanysty Noǵaı ordasy jekelengen ıelikterge bólinip, ydyrap ketedi. Aýmaqtyń kóp bóligi qazaqtardyń Kishi júz quramyna enedi.

---