InfoHub Logo

Bıologıa
Sabaqtyń taqyryby: §41. Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy. Tynys alýdyń neırogýmoraldyq rettelýi. Tynys alý músheleriniń aýrýlary jáne olardyń aldyn alý.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy, tynys alý músheleriniń aýrýlary, tynys alý gıgıenasy, jasandy tynys aldyrý joldary týraly bilim berý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń alǵan bilimderin jadynda saqtaý qabiletterin damytyp jetildirý, sabaqqa degen belsendilikteri men qyzyǵýshylyqtaryn qalyptastyrý.
Tárbıelik: Oqýshylar arasynda uıymshyldyqty jáne syılastyqty oıatý. İzgilik qasıetterge baýlý jáne uqyptylyqqa, salaýatty ómirge tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaqty meńgertý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Túsindirý, suraq - jaýap, baıandaý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, slaıd, "Ókpe qurylysy" plakat, beınerolık "Tynys alý joldary", "Pervaıa pomosh prı ýtoplenıe".
Qoldanylǵan tizimi:
8 - synyp "Bıologıa" E. Ochkýr, L. Amanjolova, R. Jumabaeva. Almaty "Mektep" 2012
9 - synyp"Tántaný" Z. Jókebaıqyzy, S. Seısenbekqyzy. Almaty"Raýan" 1996
"Jasqa saı fızıologıa jáne mektep gıgıenasy"Q. Dúısembın, Z. Alıakbarova. A. Q. Sátpaeva "Adam fızıologıasy"
A. Raqyshev "Adam anatomıasy"
M. Daıyrbekova "Adam anatomıasy"

Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý bólimi.
Oqýshylarmen amandasyp, túgendeý. Oqýshylardyń jalpy sabaqqa degen kóńil kúıin anyqtaý maqsatynda oqýshylar smaılıkter arqyly kóńil - kúılerin bildiredi.

II. Úı tapsyrmasy.
§40. Ókpeniń qurylysy men qyzmeti.
"Oı ashar" tómendegideı suraqtar berý arqyly, úı tapsyrmasyn pysyqtap aldym.
1. Ókpeniń qurylysy qandaı? Ol qaıda ornalasqan?
2. Ókpeqap qýysy jáne ókpeqap suıyqtyǵy degenimiz ne? Olar qandaı ról atqarady?
3. Ókpe kópirshikteriniń qurylysy, qyzmeti qandaı?
4. Ókpe men ulpadaǵy gaz almasý mehanızmi qandaı?
5. Tynys alý qozǵalystary qalaı júzege asyrylady?

6. Kitap 147 - bet, sáıkestigin anyqtaý kestesin dápterlerinen tekserý. Bir oqýshyǵa oqytyp, synyppen birge tapsyrmanyn durys nemese durys emestigin anyqtap otyrý.
7. Beınerolık "Tynys alý joldary".

III. Jańa sabaq.
1. Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy.
Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy → tynys alǵandaǵy syıymdylyǵy (500 ml) + tynys alýdyń qosymsha syıymdylyǵy (1500 ml) + tynys shyǵarýdyń qosymsha syıymdylyǵy (1500 ml). ÓTS = 500 ml +1500ml +1500ml =3500ml
Dem alyp, dem shyǵarǵandaǵy ókpe kóleminiń ulǵaıyp - kishireıýiniń syzbanusqasy(strelka aýanyń ótý baǵytyn kórsetedi).

Tynyshtyq kúıde adam tynys alǵanda, shamamen, 500 ml aýa jutyp, sonsha aýa shyǵarady. Aýanyń bul kólemi tynys alý kólemi dep atalady. Eger jaı tynys al, annan keıin tereń tynys alsa, onda qosymsha taǵy da, shamamen, 1500 ml aýa jutylady. Muny aýanyń qosymsha kólemi dep ataıdy. Jaı tynys shyǵarǵannan keıin adam taǵy da, shamamen, 1500 ml aýa shyǵarady. Muny aýanyń qordaǵy kólemi nemese rezervtik kólemi deıdi. Eń tereń tynys alǵannan keıin shyǵarylatyn aýanyń eń kóp mólsheri ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy dep atalady. Eresek adamda ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy 3500 ml quraıdy. Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵyn organızmniń dene damýy men densaýlyq jaǵdaıynyń kórsetkishi retinde paıdalanady. Denesi shyqqan adamda, mysaly, sýda júzgishterde ol 6 - 7 l - ge deıin artýy múmkin. Ony arnaıy quralmen - spırometrmen.
Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy 6 - 7 jáne 15 - 16 jastarda aıtarlyqtaı kóbeıedi. 16 - 17 jasta ókpesiniń tirshilik syıymdylyǵy eresek adamdarmen birdeı bolady (1 - keste).

Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy. Tynys alýdyń neırogýmoraldyq rettelýi. Tynys alý músheleriniń aýrýlary jáne olardyń aldyn alý. júkteý