InfoHub Logo

Túrkistan oblysy Qazyǵurt aýdany Qazyǵurt e.m.
«Bolashaq» mektep-gımnazıasynyń qazaq tili men ádebıet páni muǵalimi
Baıbosynova Naǵıma Onalbaevna

Bilim berý mazmunynyń ózgerýi qandaı qajettilikten týdy?

Qazirgi ýaqytta  Qazaqstan álem tanyǵan bedeldi elderdiń qataryna aınaldy. El ekonomıkasy kún ótken saıyn qarqyndy damyp, halyqtyń kúnkóris sapasy eselep jaqsarýda. Elbasymyz N.Á.Nazarbaev «Qazaqstannyń áleýmettik jańǵyrýda tabysqa jetýiniń túıindi faktory ulttyq bilim júıesin jańartýdyń tabysty ótýi bolyp tabylady», - dep atap kórsetkendeı jas urpaqtyń fýnksıonaldy saýatty bolýyn ýaqyt talap etýde.

Kún saıyn ózgerip jatqan zamanda básekege qabiletti bolý úshin búgingi bilim berý júıesine túbegeıli ózgerister kerek boldy. Bul – ýaqyt talabynan shyǵýǵa degen talpynystan týǵan jaýapty qadam. Negizgi bilim berýdiń qalyptasqan dástúrinen fýnksıonaldy bilim berýge kóshý kezinde qazirgi kúnde túrli kózqarastar bolyp jatqany belgili. Bilim berý salasyndaǵy bul úderis kúrdeli bolsa da, bul ýaqyt talaby. Bilim berý mazmunyn jańartý jaǵdaıyndaǵy erekshe basymdyq berilgeni – oqýshylardyń bilim alýda tórt daǵdyny (tyńdalym, oqylym, aıtylym, jazylym) ıgerýi. Osy arqyly oqýshy bilimdi fýnksıonaldyqpen, shyǵarmashylyqpen qoldanady. Sabaqta oqýshynyń synı turǵydan oılana bilýi, zertteý jumystaryn júrgizip, aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy saýatty qoldana alýy, kommýnıkavıvtik qarym-qatynas tásilderin onyń ishinde tildik daǵdylardy paıdalanýy, birlesken toptyq, juptyq jumys jasaı bilýi negizgi maqsat bolyp otyr. Tildik tórt daǵdylar oqýshynyń sóıleý áreketin qalyptastyrady. Osylardyń ishinde basqa daǵdylardy qalyptastyrýdyń negizgi alǵy sharty – tyńdalym áreketi bolyp tabylady. Óıtkeni kúndelikti ómirde oqýshy kóptegen aqparatty saǵat saıyn estip, kórip tyńdaıdy. Biraq kez kelgen aqparatty tyńdaý arqyly túsiný sóıleý áreketin qalyptastyrady. Eger oqýshy ózine kerek málimetti tyńdaý arqyly taýyp úırense, ol basqa úsh daǵdyny (aıtylym, jazylym, oqylym), ıaǵnı aıtylyp jatqan málimetti túsinedi, óz pikirin bildire alady jáne basqalarmen qarym-qatynas jasaı alady. Taqyrypqa qatysty derekti túsinip oqıdy, kóterilgen máselege qatysty óz kózqarasyn jazbasha jetkize alady.

 Qazirgi kezde ustazdar qaýymy ózderiniń baǵyt-baǵdaryn anyqtap, maqsaty men mindetterin túsinip, tulǵany jan-jaqty damytýǵa bel sheshe kiristi desek, artyq aıtpaǵan bolar edik. Sabaqtyń tıimdiligin arttyrý úshin oqytý daǵdylarymen birge  oqýshynyń tanymdyq qabiletterin ushtaıtyn túrli ádister qoldanylýda.  Oqýshy belsendi áreketke túse otyryp, ózindik tájirıbe men ómirge qajetti nárselerdi jınaqtaıtynyna kún saıyn kózimiz jetip keledi.  Bul jańa bilim berý mazmunyna tán bir erekshelik áńgimelesý.Bul aıtylym-tyńdalym daǵdylarynyń damýyna qatysty desek bolady. Sh.Qudaıberdiuly: «Oqytýdyń eń úzdik tásili-ángime, ol muǵalimniń tálimgerlik sheninen túsip oqýshylarmen teń dárejede aqıqat izdeýshige aınalýy»,- dep áńgime ádisiniń artyqshylyǵyn kórsetken eken. Qazirgi bilim salasyndaǵy ońaıdan qıynǵa qaraı úıretý ıaǵnı Blým taksonomıasynyń qoldanýy da oqýshylardyń oqýdaǵy daǵdylardy meńgerýine baǵyttalǵan tásil. Bilý men túsiný, taldaý men jınaqtaý, baǵalaý satylary oqýshy daǵdylaryn jetildirýde óz nátıjelerin berip keledi.  Blým taksonomıasy jeke tulǵanyń biliktilik qasıetterin shyńdaı túsýge jol ashady. Bul bir izben rettelgen maqsattar júıesi arqyly oqýshylardyń bilim deńgeılerin shyǵarmashylyq dengeıge jetkizýdi usynatyn tásil dese bolady. Búgingi kúndegi óz sabaǵyma qoldanyp júrgen Blým taksonomıasyn qoldanýda oqýshynyń sabaqta belsendi is áreketi arqyly oqylym, tyńdalym, aıtylym, jazylym daǵdylaryn jetildirýde júıeli tıimdi oqytý úrdisin  kórip kelemin. Ár oqýshy ózdiginen oılanýǵa árekettenedi. Óz betimen jekeleı jumys jasaýǵa yntalanady. Qazaq tili men ádebıetteri sabaqtarynda oqýshylardyń daǵdylary jetilip,  alǵan bilimin taldap, jınaqtap, baǵalaýdy úırenip keledi. Oqýshynyń oqýǵa degen yntasynyń ósýine synyptaǵy ujymdyq jumysqa beıimdelýi jeke tulǵanyń bilimge degen qushtarlyǵyn tolyqtyra túsýde. Oqytý men  oqýdaǵy qazirgi kezdegi jańalyqtar oqýshy daǵdylaryn jetildirýdegi jumystar oqýshylardyń dúnıe tanymyn keńeıtip, bilimderin jan-jaqty damytýǵa túrki bolýda.

Bilim mazmunyndaǵy jańa tulǵalarmen ózgerister erteńgi urpaq tárbıeleýde bilim berýde negizgi baǵyt bolyp tabylady. Jarqyn bolashaqtyń jasampaz isterdiń negizi bolyp tabylatyn bul ózgerister elimizdiń serpindi damýyna óz úlesin qosatyn bolatyn bolady. 

---