InfoHub Logo

— Keshe kúıeý balanyń týǵan kúnine bardyq, — dedi tanys kelinshek áńgime ústinde, — óńkeı qaıyn apalar jınalyppyz. Jaqsylap syılyq apardyq. "Kúıeý — dushpan" — degen bar ǵoı. Sińlimizdiń mıyn mújip júrer áıtpese.

— Ne dediń?

— Kúıeý — dushpan, — deımin.

— Sonda sender kúıeý balalaryńdy dushpan sanaıdy ekensińder ǵoı. Onda sińliń "dushpanǵa" qarsy "urys júrgizýshi" "jaýynger-qyz" shyǵar.

Kelinshek sylqyldaı kúldi. Bul ázil-shyny aralas áńgime osy qysqa dıalogtan keıin týyndap ketip edi.

Áldebir qarýly kúshter bóliminde nemese quqyq qorǵaý organdarynyń quramynda arnaıy daıyndyqtan ótken sarbazdar qyzmet etedi desedi. Olardy bylaıǵy jurt "spesnaz" dep áspettep jatady. Men qyzdardy osy "spesnazǵa" teńer edim. "Aý tepse temir úzetin zińgitteı-zińgitteı jigitter men gúldeı maıysqan qyzdardyń arasynan qandaı uqsastyq taptyńyz? "Óıtkeni bular da arnaıy daıyndyqtan ótedi. "Ustazy" — anasy. "Dárishanasy" — as bólme, ıakı qonaq bólme, bolmasa dastarhan ústi. "Dushpanmen" "soǵysýdyń" ádis-aılasyn meńgeredi. Áldebir soǵys jaıly kınolarda jaýyngerlerdi anasy, apa-qaryndastary maıdanǵa saltanatty túrde kerneıletip-syrnaılatyp shyǵaryp salyp jatady. "Aman bol! Jeńispen oral!" Qyzdardy da dál osydan bir kem emes saltanatpen shyǵaryp salady. Tek munda "oral" degen sóz aıtylmaıdy. "Túpkilikti jeńiske jet!" Bul sózdiń maǵynasy — "baıandy baqytyń úshin kúres, sol jolda jeńis tuǵyryna kóteril" degen sóz.

Qyzdyń janyna "ustazy" — anasy kelip bylaı deıdi: "Qyzym, sen endi "jaýynger" atandyń. "Oqý-jattyǵý jıynynda" ótken ár bir sabaqty muqıat esińde saqta, ony tájirıbe júzinde durys paıdalana bil. Senimimdi aqta". "Dushpan" — qashan da mykty. "Dıversıalyq" is-árekettermen aınalysady. Birdeńeni ámanda búldirip júredi. "Jaýynger" osynyń bárin qaıta qalpyna keltirip otyrýy tıis. Bul naǵyz maıdandaǵy dushpan qıratyp ketken temir joldar men kópirlerdi tez arada qaıta qalpyna keltirip otyratyn jankeshti sarbazdardyń eńbeginen birde-bir kem emes.

"Dushpan" keıde "desant" bolyp túsedi. Mine, túngi saǵat eki, álde úsh. Dúńk-dúńk esik qaǵylady. Desanttar ádette "biz barǵaly jatyrmyz" dep habarlap, jarıalap barmaıdy ǵoı. "Dushpan da" solaı etedi, tutqıyldan keledi. Al "jaýynger" ár qashan saq, tipti ol "desanttyń" túsetinin aldyn ala boljap bilgen. Kánigi jaýyngerlershe lyp etip turady, saqa soldattardan da jyldam kıinedi. "Desantty" kútip alý úshin baspalap esikke jaqyndaıdy:

— Bul-kim?

— Men! Kúıeýiń! "Desant!" "Desant" bolsań qaıteıin, — dedi "jaýynger" ishinen. — Sen "desant" bolsań, men de "arnaıy daıyndyqtan" ótken "jaýyngermin".

Esik ashylady. "Desant" shaıqatylyp tur. "Jaýyngerdi" qapy qaldyrǵanyna máz. Masaıraǵan. "Urys" "jaýyngerdiń" paıdasyna sheshildi, ol "desantty" "uıyqtatyp tastady". Qandaı ádis, tásil qoldandy. Ol — "spesnazdyń" óz qupıasy. "Jaýynger" kórshi bólmege ótedi, balalarynyń kórpesin qymtaıdy, jeńil kúrsinedi, qabyrǵa saǵatyna kóz júgirtedi. "Urys" búgin bir saǵatqa sozylypty-aý. Eshteńe emes. Budan da zor "urystardy" bastan ótkizgen". Erteńine "jaýyngerden" áldekim qal suraıdy:

— Qal qalaı?

— Tamasha! — dep jaýap beredi "jaýynger".

— Bári jaqsy! "Jaqsy "jaýynger" "áskerı qupıalardy" saqtaı bilý kerek, — degen "ustazy". — Ásirese, "kórshi memleketterge" syr shashpa". Keıde "jaýyngerler" "dushpannyń" tópelegen soqqysynyń astynda qap qoıady. Nazik dene jerge sulap túsedi. — Tur! — "Dushpan" taltaıyp tur. "Jaýynger" óz-ózin ishteı qaırattandyrady: "Shyda, "jaýyngerim", shyda. Bul "dushpannyń" ýaqytsha masaıraýy. Túpkilikti jeńis áli seniń qolyńda bolady. Jaralandym ǵoı deımin shamasy, oqa emes, "soǵys" jaraqatsyz bola ma? Eń bastysy "kontýzıa" almasam boldy". . . — "Gospıtálge" barasyz ba, "jaýynger" hanym? — Joq,  — dep tistene jaýap beredi "jaýynger".  — "Maıdan dalasynda" qalam. "Jaýynger" soǵys shebindegi er júrek soldattarsha basyn baılap alǵan kúıi "maıdan dalasynda" qala beredi.

— Qal qalaı?

— Jaqsy!

"Áskerı qupıany" jarıa ete berýge bolmas". Keıde "jaýyngerlerdiń" "maıdan shebin" tastaı qashatyn da kezderi bar. Ondaıda "medaldarin" qolyna qysqan kúıi zytyp beredi. "Medal" — balalary. Ol "soǵysqa" endi ázirlenip júrgen "bolashaq jaýyngerlerdiń" arasyna úreı týǵyza keledi:

— Qyzdar deımin, qyzdar! "Soǵys" — sumdyq! "Dushpan" — myqty, jeńilmeıdi.

Muny estip bir álsizdeý qyz aıqaılap jiberedi:

— Qurysyn! Barmaımyn "soǵysqa!" Qý tizemdi qushaqtap ótkenim artyq.

Ózge "bolashaq jaýyngerler" álgi qyzǵa jaqtyrmaı qarady. "Esiń durys pa, "soǵysqa" barmaǵany nesi? "Soǵysqa" barmasań "medaldi" qalaı taqpaqsyń? Naǵyz "jaýynger" "medaldi" "soǵysta" júrip abyroımen alady. Endi bir qyz tizerlep otyra ketip, táńirine jalbaryna bastaıdy:"O, qudaıym! Maǵan meırimdi "dushpan" bere kór. Ol — ıntellıgent bolsyn". Muny estip turǵan qyzdar myrs-myrs kúledi: "Intellıgent "dushpandardy" osal dep kim aıtty saǵan?" Al "jaýyngerlik ázirligi" myqty qyzdar syr bermeı únsiz qaldy: "Kórip aldyq!" Keıde "dushpandar" "psıhologıalyq soǵys" júrgizedi. Bul — "jaýyngerdiń" júıkesine tıetin, tózimin synaıtyn "soǵys". Bul "soǵysty" "dushpan" "jaýyngerdiń" janyna jaqyndamastan-aq alysta jatyp júrgize beredi. Mine "dushpan" eki qolyn basyna jastanǵan kúıi kereýet ústinde jatyr. Esikten kirip kelgen "jaýyngerge" alǵashqy soqqyny baǵyttady:

— Qaıdan keldiń?

— Ájethanadan keldim, — dedi "jaýynger".

— Joq, sen ájethanadan kelgen joqsyń. Sen bireýmen kezdesip keldiń.

"Jaýyngerdiń" myna soqqydan keıin júıkesiniń syr bermeýi ekitalaı edi. Kózi qaraýytty. "Pýlemótterdi" saqyldatyp qoıa berýi de múmkin edi. Biraq kóz aldyna "ustazy" keldi. "Sabyr, ár nársege baıyppen qara". Lezde boıyn jıyp ala qoıdy da bylaı dedi:

— Kimmen kezdeseıin. Ájethanadan keldim, arystanym.

"Dushpan" kútpegen soqqydan eseńgirep qaldy. Ol soqqyny basqa jaqtan kútken edi: "Endi týaletke de barǵyzbaısyń ba, ońbaǵan?" "Dushpannyń" "taktıkalyq jospary" buzyldy. İrgege qaraı aýnap tústi de kúńk ete qaldy. "Pálesin kórdiń be óziniń. Ábden ysylǵan "jaýyngerge" aınalypty. Arystanym deýin qaraı kór. Joq, "jaýyngerim", "urystyń" sońy bul emes". Muny "jaýynger de" ishteı anyq sezedi. "Meıli, "maıdan dalasyn" tastaı qashatyn "jaýyngeriń" men emes". "Dushpan" tańerteń turyp oryndyq arqalyǵynda uqyptalyp ótektelgen kúıi turǵan kóılek, shalbaryn kórdi. "Jaýynger" "dushpanǵa" ekinshi soqqyny da berip úlgergen eken.

— Tamaǵyńdy ish.

"Dushpanǵa" úshinshi soqqy ketip qaldy jáne bul soqqy eń talmaý jerden tıgen edi. "Dushpan" oılandy: "myna túrimen meni almaı qoımas". "Dushpan" tamaǵyn iship alyp, qoıqańdap kóshege shyǵady. Anyǵynda bul "soǵysta" alǵan "medal" "dushpanda da" bar. Biraq "dushpan" kishipeıil, qarapaıym kóringisi keledi me, keıde "medaldariniń" baryn jasyrady. Mine "bolashaq jaýynger" qyz "dushpanǵa" suraq qoıdy:

— Qansha "medalińiz" bar?

"Dushpan" tańǵala surady:

— Qaıdaǵy "medaldi" aıtasyz? Men tipti áli "soǵysqa da" aralasa qoıǵam joq qoı.

"Bolashaq jaýynger" buǵan áýelde senip qalady. Ádemi kirpikterin kóterip "dushpanǵa" qarady: "symbatty jigit eken, "medal" syılap jibersem be eken?" Sonan-soń kóz aldyna as bólme — "dárishanadaǵy" "ustazy" elestedi. "Ustazy" qolyna oqtaýdy alyp turyp bylaı degen edi: "Bolashaq jaýynger", biz bul taqyrypqa birneshe saǵatymyzdy arnaımyz. Bul "Dushpannyń aıla-sharǵysy" dep atalady. "Dushpan" ádette únemi óńmeńdep, betpe-bet kele bermeıdi. Keıde ishi-baýyryńa enip, óz adamyńdaı bolyp kórinetini bar. Sondyqtan árqashan saq bol". "Bolashaq jaýynger" oılanyp qaldy. "Joq, aldyn-ala "barlaý jumystaryn" júrgizý kerek eken. "Qupıa qujattardy" qolǵa túsirý kerek. Myna "dushpan" áldeqandaı "maıdanda" "soǵysqan ba", joq pa, al "soǵyssa" neshe "medali" bar?" Keıde "jaýyngerler de" bul "soǵystan" sharshaıdy. Olar "túpkilikti jeńiske" qashan jeter ekenbiz?" dep oılanady. Bul "soǵysta" "túpkilikti jeńiske" jetken jan bar ma ózi? Bar, nege bolmasyn. Mine "túpkilikti jeńiske" jetken "soǵys ardageri" "jas jaýyngerlerge" "áskerı-patrıottyq" tárbıe sabaǵyn ótkizip otyr. Jany tolǵan shúpirlegen "medal". Bular "soǵys ardageriniń" "merekelik medaldari". "Jeńistiń" pálen jyldyǵyna", "jeńistiń" túgen jyldyǵyna" dep ul-qyzdary tartý etip otyrǵan.

"Soǵys ardageri" sóıleıdi: "Oıbýı, qaraqtarym, "soǵys" degen qashan da ońaı bolmaǵan. Sender qaıta "soǵysqa" bertinde túsip júrsińder ǵoı, men jıyrmaǵa jetpeı túskem. "Ustazym" myqty boldy meniń, áıtpese meniń de "dushpanym" osal bolǵan joq. Ótkende "shtab" — zags-tiń málimetterin tyńdap otyrsam, qazir "maıdan dalasyn" tastap ketetin "jaýyngerler" sany artyp bara jatyrǵan kórinedi. Osynyń bári "Soǵysqa ázirlik" sabaǵynyń durys júrgizilmeýinen be eken dep te oılaımyn keıde. "Tájirıbesiz ustazdar" kóbeıdi me eken. Burynǵy "ustazdar" "soǵystyń" oty men sýyna shyńdalǵan jandar edi. Omyraýlary "medaldan" kórinbeıtin. Qazir "Soǵysqa ázirlik" sabaǵynyń baǵdarlamasyna da jat eldiń "áskerı tásilderin" ákelip kirgizetin bolypty. Ol "ádis-tásilder" bizdiń qaradomalaq "dushpandarǵa" júrmeıdi, qulyndarym. Bar qundylyq myna aıaqtaryńnyń astyndaǵy topyraqta jatyr"....

"Soǵys ardagerine" ońasha bólmede "jas jaýynger" shaǵym aıtýda:

— Apa, deımin, meniń "dushpanym" myqty, shydaı alar emespin, apa.

— "Dushpan" qashan da myqty qulynym. Baıaǵyda batyr babalaryń "dushpanym myqty bolsa eken" dep tileıdi eken. Aıyzy qanyp soǵysqysy keldi me eken jaryqtyqtar.

— Amalym taýsyldy, apa. Sheginem, apa, sheginem.

— Sheginesiń, nege sheginbeısiń. Sheginip júrip "soǵysasyń". Sheginýdiń ózi — "áskerı óner". "Bir qadym keıin, eki qadym ilgeri" degen. Kózsiz batyrlyqtyń keregi joq, qulynym.

"Soǵys ardageri" "jas jaýyngerdiń" arqasynan qaqty. Kórshi bólmeden bir top "soǵys ardageriniń" ándete salǵan daýsy estiledi: Jeńdik qoı jaýdy arman ne, qurbym, Kúrkirep kúndeı ótti ǵoı soǵys...

Kóshede qos qurby jaırań qaǵyp kele jatyr. Júzderinen jastyqqa tán shattyq lebi bilinedi, qara kózderi ushqyn atady. Bular — "áskerı mekteptiń" túlekteri.

— Qal qalaı, qyzdar?

— Tamasha! — Qos qurby qatarlasa jaýap berdi.

— Ázirlik qalaı?

— Daıynbyz. "Dushpannyń" tilin taýyp, jeńiske jetýdiń barlyq ádis, aıla, amal, tásilderin meńgergenbiz.

— Toı qashan?

— Kúzde dep otyrmyz.

— Jańa jyl qarsańyńda.

— Baqytty bolyńdar, qyzdar!

— Rahmet! Aıtqanyńyz kelsin!

Qyzdar aıaqtaryn saptaǵy soldattarsha bir lekpen alyp, adymdap júrip ketti. Asfáltqa qadalǵan bıik ókshe týflıdyń tyq-tyq etken dybysy olardy beıne bir baıandy baqyt jolyna bastap bara jatyrǵandaı.

Ǵabıden QOJAHMET, Qyzylorda qalasy

---