InfoHub Logo

Bári de týysqan bolǵysy kelip qalypty, baýyryma kirin ólip barady. Shirkin-aı, deseńizshi. Men degende anjyrlanyp qatqan muzy erip ketken bolar ma? Emetaıy ezilip bara jatqandaı sálem bereıik dep edik degenin qaıtersiz. Álgi bir Erkin degen bala men bastyq bolmaı turyp týysqan bolyp kelip júrýshi edi. Odan basqa týysqandy buryn kórsem myna qýanǵan mańdaıymdaǵy badyraıǵan eki kózim aǵyp tússin! Endi mine, áne jerden de, mine jerden de «Men Qoqańnyń týysqanymyn» dep sopań-sopań etip shyǵa berdi, shyǵa berdi. Meıli olar ne dese o desin, men de olarǵa artyq birdeme arqalatyp jibergenim joq, ádemi jyldyrtpa sózben tilimdi emizip shyǵaryn salyp júrmin. Qaıtem solardy, ózim aman bolaıyn!

Aıtqandaı Erkin demekshi, qaıda júr eken sol bala? Osy kezde kerisinshe, ol kelýdi sıretip ketti de, Shubaraǵashtan ba-aı, Uzyntaldan ba-aı bireýler týysqan bolyp qaptap ketken joq pa? Buryn týǵan qulaqtan sońǵy shyqqan múıiz bolyp ozbaq bolady. Ia, ıa, álgi Erkinniń ózi kóp biletin, kóp adamdy da biletin bala. Qolynan kelmeıtini joq ekenin jurttyń bári aıtyp júredi. Asqan zerger usta, kishkentaı qolymen osy dúnıedegi kúshtilerdiń biri K-700 traktoryn buraǵanda traktoryń qalsh-qalsh, dir-dir etip, gúrildep-saryldap oǵan jalynyp turady desedi. Tipti mashınanyń birneshe tetigin ózi oılap taýyp, ornyna keltirip jibergende Aqadyr aýylyndaǵylardyń bári aýzyn ashyp, kózin jumady. Sol balany sol aýylǵa ferma bastyǵy qoıý jóninde de talaı usynys bolmap pa edi. Múmkin fermaǵa bastyqqa, qoıyp jibersek pe eken?

Tura tur. Asyqpa Qoqa, Sonyń ózi urt minezdeý jigit. Dúnıeniń birese myna urtyn, birese ana urtyn tesip jibere jazdap júredi. Kim biledi, bir kúni tóńiregindegilermen tegis sózge kelip, bireýiniń qısyǵyn, bireýiniń qyńyryn aıtyp júrse, ketpenniń saby kelip mańdaıyma tars tıip júrmesin. Onda ony qoıa turǵan jón bolar. Bir pále shyǵyp ketip júrmesin. Odan da ózim aman bolaıyn!

Dúnıede jaqsy adam az ba? Solardyń birazy maǵan da kelip turady. Boıy da, oıy da bar, symbatty jigitter de bar, birdi birge shaǵyp, ekeýdiń arasyna ot jaǵyp, dóı-dóı jasap júretin, qos úıdi qosa qondyrmaıtyndar da bar. Degenmen anaý bir Topshybaı degen jigittiń jaratylysy basqa-aý, osy. Ol ózi esepshi me edi, ne edi? Álgi kúmis qylshyqty túlki sovhozy dırektorynyń orynbasary ǵoı. Sonyń ózi maǵan týysqandyǵy joq pa? Joq sıaqty. Ekeýmiz eki oblystanbyz. Tikeleı bastyqtarynan anyqtama alyp kórip edim, óz jumysyn biletindigi bylaı tursyn, ádebıet, mádenıet jaǵyna da jetik eken. Al shyny kerek, qazirgi bizdiń sharýashylyq basshylarymyzdyń kóbi «Ótegen batyrdy», «Abaıdyń dastany», «Attyń synyn» Jambyldyń óleńi dep júrmeı me? Tipti Abaı men Jambyldyń atyn bilmeıdi deý artyn, bolar, biraq solardyń bir shyǵarmasyn aıtyp bere almaıtyndar ekiniń biri bolmaǵanmen, bestiń birinen tabylarynda daý joq. Endeshe Topshybaıdy bir beleske kóterip tastamasqa ne?

Eı, eı Qoqa. Baıqa! Onyń ózi Qarataýdan degenińmen Qarataýǵa Alataýdan kisi barmapty degendi kim aıta alady. Onyń aralary bir kezde meniń atalarymmen arazdasyp Alataýdan attanyp, Qarataý ketpegenin kim bilsin. Qarys jerdegi Qarataý túgil, sonaý Edildiń arǵy jaǵyndaǵy Sarytaýǵa da ketip qalǵan qazaqtar emes pe, bul? «Barar jeriń Balqan taý, ol da bizdiń kórgen taý» dep Evropaǵa baryp júrgen qazaqqa Qarataý, Qaratóbe, Qarashoqyń sóz be? Shoqańdatyp jalǵyz atpen júrip-aq talaı tóbeniń basyna shyqqan el ǵoı, bul. Endeshe asyqpa, Qoqa. Sara izine shop salyp, adymyńdy qarystap ólshep júrgenderdiń biri ol Qarataýda turǵany bolmasa, Qoqańnyń qaıyn atasynyń bólesinen týǵan jıeniniń jıenshary dep júrmesin. Odan da shydaı turaıyn. Áıteýir ózim aman bolaıyn!

Aıaǵymen júrýdi qoıyp aýzymen júretinderdi bul kúnde besjyldyqtyń barlyq aýyrlyǵyn kóterip júrgen maıtalmandardaı kóretinder áli de tabylyp qalady.

Qoly istemeıtinderdiń aýyzdary sóıleıtini qashannan bergi shyndyq. Ondaılardyń qolyna kartanyń kozyrin ustatyp, meni kim dep otyrsyz? Men ózimdi umytyp ózegime İ.İS kirdi deısiń be? Sondyqtan da qaraýyma týysqanym túgil jekjat-juratymdy jaqyndatady eken dep oılamańyz. Tek bizdiń úıdegi aıýdaı aqyrǵan qyrys qatynnyń áńkildegeninen qudaı saqtasyn! Áńkildemeı-aq, ókireńdemeı-aq sol janymnan otyryp alyp myjı berip-aq bárin bitirip alady. Sybyrlap aıtsa da, syqpyǵyn keltirip aıtady. Oryndamaı kór, aıtqanyn! Sonyń kárine urynbaıyn dep júrip keıde aıtqanyn istep qoıatyn bir bosańdyǵym bar. Meniń týysqanym ne bolsa ol bolsyn, tek sol tynysh bolsyn. Shynyn aıtsam onyń tynyshtyǵy meniń tynyshtyǵym. Sondyqtan keıde darıaǵa táýekel qaıyǵyn salǵan balyqshydaı qalt-qalt egip tursam da, jeńgeńizdiń aıtqanyn qalt jibermeımin. Byltyr sonyń aıtýymen ishimnen unatpaı tursam da álgi shaqsha bas, shúńirek kóz Shoqıdy taýyq fermasyna aparyp shoqıta salǵanym bar. Qaıteıin qulaǵym tynysh bolsyn. Ózim aman bolaıyn!

Álgi bir qara jigittiń aty kim edi? Qazaqtyń bári qara ǵoı deımisiń? Joq olaı deme. Sonyń ózi kózi qıyqtaý, qysyńqylaý. Sondaı qıyq kózderdi kórgende baıaǵyda Hasan kólinde soǵysqandar esime túse ketedi. Onyń on bes jyl bir qora qoı baǵyp, memleket malyn túletip, túgendep júrgenin qaıteıin, kóziniń qysyńqylyǵy bir ashylmaı-aq qoıdy. Kórsetkishine qarasań aldyna jan salmaıdy. Júz saýlyqtan júz elý qozy alǵan. Anketin alyp qarasam on jyldyq mektepti de bitirip tastaǵan batyryń eken. Pálesin qaraı gór óziniń. Qoı qozdatqan on bes jyldyń on úsh jylyn tabyspen aıaqtaǵan eken. Sodan bir oı kelip, sony jastar brıgadasyna brıgadırlikke jibere jazdap qalǵanymdy kórdińiz be? Aınalaıyn basymnyń qaıdan isten ketkenin bilmeı qaldym. Byltyr bir qoıshylarmen bas qosqanda ferma meńgerýshisin soıyn salǵany esime sap ete túsip, qudaı álgini bildeı brıgadır etýden saqtap qalǵanyn qarashy. Iapyraı brıgadır bolyp ketse, jaı qoıshy bolyp júrgendegisi anaý, qoıyńnyń kórinip turǵan eki qulaǵyn qoıyp, aýzyndaǵy tisin sanaıtyn pále bola ma, qaıdam. Áıteýir qysyq kóz qarany brıgadır qoımaǵanym mundaı jaqsy bolar ma!? Usynsa basqalar-aq usynsyn. Kim biledi. Ózim aman bolaıyn da.

Osy álgi Erkinniń ózi bir qyzyq jigit, Basqa-kózge qaramaı birdemeni qoıyp qalyp otyrǵany. «Myna bir shofer 1-klass, osyny garajǵa bastyq qoıyńyz» deıdi. Týysqan bolsa qaıteıin tilin almaı qoıdym. Tipti ol bir edireńdegen nemeni «Únemi eki norma oryndaıdy, áli shoferlyq pravosyn alǵyzý. túgil, talonyn da teskizip kórgen joq» dep maqtaıdy. Injener bolsa qaıteıin, o basta naǵyp munda ınjener bolyp kelmepti. Erkin usynsa she? Basqalar usynbaı ony nege erkin usynady? Bir jerinde jarylaıyn dep kúni jetip, pisip turǵan shıqany shyǵa kelse qaıtemin? Qoı ázirge ony da qoıa turaıyn. Keıin kórermin bárin de. Odan da ózim aman bolaıyn!

Sizder aman bolyńyzdar! Olar aman bolsyn! Týý týk te unasyp turǵan joq. Ózim aman bolaıyn! Mine, qalaı ıkemge kele ketti. Basqany qaıtem, ózim aman bolaıyn!

1975

---