InfoHub Logo

Alǵashqy kezde aqshanyń qadirin aǵańyz bilgenimen jeńgeńiz bile almaı júrdi. Erkek qansha aqsha tapqanymen onyń qunyn bilip, qurap otyrar áıel bolmaǵan soń bolmaıdy eken. Turmys birqalyptan ózgermeı burynǵysynsha qala berdi. Shirkin-aı deıtin bul kezde aǵańyz, «mal tappas jigit bolmas quraryn aıt» degen osy eken ǵoı, birińdi eki, ekindi úsh etip jınap otyratyn áıelge ne jetsin.

Aǵańyzdyń tapqan aqshasyn jeńgeńiz alyp alǵash bazarǵa shyqqannan soń-aq aqshanyń dámin tatyp, jaqsy ekenin bilgendeı jaıy bar-dy. Aqsha shirkinniń ózi kózge ystyq qoı. Aqshaǵa dúnıe satyp alǵan saıyn jeńgeńizdiń ishi qýansa, qolynan aqshany sanap bergen saıyn ishi ashyp, aqshanyń ájeptáýir kúshi bar ekenin baǵalaı bastady. Osydan bastap jeńgeńiz de aqshamen dos bolyp ketti.

Aǵańyz bolsa baspada redaktor boldy. Óz qolynda bolǵan soń aıasyn ba, azdy-kópti aqsha dámin tatqan jeńgeńiz de ony tabýdyń jónin uqty. Ol úıde aýdarma jasap, aqsha tabýǵa otyrdy. Sóıtip túzden aǵańyz, úıden jeńgemiz eki jaqtady. Eki birdeı adam aqsha tabýdyń qamyna kirisken soń káne aqsha qashyp kórsinshi? Qalaı bultarsa da qoımady. «Dánikkennen kánikken jaman» eken, aqsha tabýdyń sońyna túsip alǵan soń aǵańyz ben jeńgeńiz birine biri qarap jymyńdasyp, ırek-ırek jolym tústi.

Bul aǵańyz Aqabaı, al jeńgeńiz dep otyrǵanymyz onyń zaıyby Ǵalıa.

Ǵalıa bir táýir jeri sovet mekemesiniń esigin ashyp, jumys istep kórmegen adam. Biraq ózine degende ógiz qara kúshin kórsetip, aýdarma jasady. El qatarly atqarar segiz saǵatyń ne, segiz mınýt ta memleket úshin shóp basyn syndyryp kórgen joq. Oılaǵany óz qamy, óz qulqyny boldy. Alǵany alaqanynda, jutqany jumyryna, tatqany tańdaıyna. Al Aqabaı bolsa, Ǵalıanyń aýdarmasyna qamqorlyq jasaýmen, sonyń tileýin tileýmen boldy. Mekemege kelip otyratyn segiz saǵatynyn kópshilik ýaqyty ózine túser paıdanyń izin baǵýmen ótip júrdi. Óıtkeni, qaıdan bolsa da ekeýiniń tapqany zat bolsa bir qapqa, aqsha bolsa bir qaltaǵa túsedi ǵoı. Sóıtip qalaı da bolsa aqshany myńdap bolsa da, ondap bolsa ala júrip birneshe jyl ótip te ketti...

Ótip ketken nárseniń qaıbirin soz qyla bereıik. Kóptegen bylyqtar jasalyp, býda-býda bolyp býylyp arhıvke súńgip ketip jatty.

Biraq osy bylyqtyń birsypyrasy osydan eki jyl buryn ashylyp, Aqan ornynan alynyp, partıalyq jaza alǵan. Bárimiz de is osymen bitti dep bilgemiz. Biraq arhıv qaıtadan aqtarylǵanda onyń qoıyrtpaǵy qoparylyp, bylyǵynyń beti ashyla berdi. Ashyla bergen saıyn úńile berdik, túńile tústik. Qylǵyp qoıǵan aqsha, alysqa ketken aqsha, tanysqa ketken aqsha, «dosqa» ketken aqsha, myń-myńdap bosqa ketken aqsha. Qysqasy, Aqabaıdyń memleketten shyǵarǵan shyǵynynyń túri osyndaı, shubalyp kete beredi. Atap aıtqanda:

Aqań joldasy Ǵalıa pochtashylarǵa nusqaýdy aýdaryp tıisti aqshasyn alǵan edi. Sodan keıin bul kitap aǵamyzdyń stolynda aılap jatty. «E nesi bar, shartty aqshasyn alǵan, shyǵardaǵy» desip júrdi jurt. Joq tipti de olaı emes eken. Aqań Ǵalıa aýdarmasyn shyǵarmady. Onyń da esebi bar eken. Kitaptyń jaryqqa shyǵatyn merzimin ádeıi ótkizip jiberip, aqshasyn qaıta daýlap alý úshin kitapty ádeıi baspaǵa jibermegen eken. Aqsha tabýdyń jolynyń kóbi-aı, deseńizshi! Sóıtip, Ǵalıa aǵańyzdy sotqa berip, 2500 somdy qaıta soǵyp aldy. Kitapty keshiktiretin kúıeýi, aqshasyn qaıta alatyn áıeli. Biraq báribir qalaı bolsa da «bıdaıdyń barar jeri dıirmen» degendeı aqsha bir-aq qaltaǵa túsip jatty.

Jeńgeńiz de jeýdiń jónin bilip qalǵan, bir kúni taǵy bir kitap—«Baǵban týraly áńgimeni» aýdaryp bitirdi. Bul kitap nusqaý boıynsha bes myń dana bolyp shyǵýy kerek edi. Kúıeýi men áıeli on myń danaǵa shart jasasty. Sonan kitap jaryqqa shyǵarda Aqabaı polıgrafıa ónerkásibi, baspa jáne kitap saýdasy basqarmasyna baryp, shabýyldap júrip, kitapty on bes myń tırajben shyǵardy. Ǵalıa erteńine júgirip sotqa baryp, artyq tıraj úshin 3315 som aqsha kestirip aldy. Úıine kelgen áıeline Adabaı halyqqa kóp taraǵan Balýan Sholaqtyń Ǵalıasynyń izimen bylaı dep eleńmen syrǵanatyp qoıa berdi:

Ǵalıanyń qolynda bir býda aqsha,
Jaıam qushaq Ǵalıa aqsha tapsa,
Saýyn sıyr emes pe baspa degen,
Sora bermeı nemene artyn japsa,
artyn japsa?!
Oıpyrmaı, Ǵalıa, aqshańyz,
Unaısyń aqsha tapsańyz,
Jaqpaısyń maǵan árıne,
Qaltanyń túbin oı,
oı, oho, oı qaqsańyz!

Aqabaı men Ǵalıasy bir kitaptyń aqshasyn eki jep qashannan dándep alǵan soń, budan bylaı salymy sottan boldy. Ebin taýyp eki asap, «Mektep» baspasyn da sotqa berip, on jeti myń som kestirip aldy.

Osydan úsh-tórt jyl buryn Tomanov degen bireý portret arqalap, Aqabaıdyn kabınetine kirip keldi. Kótergeni Jambyldyń, Abaıdyń, Ybyraıdyń, Shoqannyń «portretteri» eken. Dál aıtqanda portret emes, boıaý battasqan birdeme. Eki saǵatqa sozylǵan erekshe kúbir-sybyrdan soń álgi sýretshi toǵyz myń somdy alyp taıyp ketti. Kimmen bóliskenin ózi bilsin. Áıteýir sol sýret basýǵa jaramaı baspanyń qoımasynda uzaq jatyp, aqyry joq boldy. Tistegenniń aýzynda, ustaǵannyń qolynda ketken esil aqsha deseńizshi. Taǵy da kóztanystaryna kóp nárseler aýdartyp, olarǵa myńdap aqsha shashty.

«Kóp asqanǵa bir tosqan» deýshi edi halyq, biraq ázirge Aqabaıǵa da, onyń aqsha tapqysh kelinshegine de eshteme jolaıtyn emes.

— Esh jerde qyzmet istemeısiń, partıanyń kelesi jınalysynda qalaı esep beresiń?—degen eken oǵan bir komýnıs, sonda Aqan:

— Jazýshymyn, professıonal jazýshymyn,—deıdi. Professıonal jazýshyńyz ne jazdy degenge kelsek ondaı ázirge gazet-jýrnalǵa, baspaǵa túsken eshteme joq onyń esesine ol týraly zań oryndaryna kóp qaǵaz tússe kerek. Shynyna kelgende jıyrma jyl ishinde jıyrma joldyń habar jazbaǵan Aqańnyń atynan jazýshylar mynadaı óleń shyǵaryp qoıypty:

Esentaıdyń balasy Aqabaımyn,
Paıda túspes jerlerdi jaqamaımyn.

Q a ı y r m a s y:
Oıpyrmaı, Ǵalıa, aqshańyz,
Unaısyń aqsha tapsańyz...

1977

---