Pedagogtiń kommýnıkatıvti mádenıeti
SHQO, Ulan aýdany,
Mamaı batyr aýyly, M.Lomonosov atyndaǵy orta mektep
bastaýysh synyp muǵalimi Abraımova Nýrgýl Seıtjaparovna
Pedagogtiń kommýnıkatıvti mádenıeti
«Muǵalim tek óz páninen sabaq berip qana qoı, sonymen qatar tárbıeshi adal, ádiletti, shynshyl adam bolýy kerek». (K.D.Ýshınskıı)
Qazirgi kezde «qarym-qatynas» termınimen qatar, «komýnıkasıa» termıni qoldanysta jıi paıdalanylyp júr. Alǵash ret «komýnıkasıa» termıni (latynsha communication, communicare – ortaqtastyrý, jetkizý, áńgimelesý) HH ǵasyrdyń basynda ǵylymı ádebıetterde paıda bolyp, eki negizgi jalpy teorıalyq qurylym retinde shetel zertteýshileri arqyly qarastyryldy:
1) bıhevıorızm (komýnıkasıanyń negizi júıe retinde til emes, tikeleı kez-kelgen adamdy tárbıeleýge bolatyn dybystary) bul ádistiń ókili D.Ýotson); 2) komýnıkasıa sımvolıkalyq ınteraksıonalızm (personalızm-derbestik)tulǵa ishki metafızıkalyq qabileti arqyly óz boıynda basqa bireýdiń sezimderin ashý bolyp tabylady, bul ádistiń ókili Dj.G.Mıd).
Qazaqstandyq zertteýshilerdiń keıbireýleri joǵaryda kórsetilgen komýnıkasıanyń eki ádisimen sáıkes keletin, tildik komýnıkasıa men tehnıkalyq komýnıkasıany bólip aıtady. Tehnıkalyq komýnıkasıa – aqparattardy qabyldaýǵa jáne jiberip otyrýǵa múmkindik týǵyzatyn quraldardyń jıyntyǵy. Bul komýnıkasıanyń komponentteri:
1) habarlama jibergish;
2) habarlama jetkizgish;
3) baılanys arnasy;
4) qabyldaýysh;
5) habarlama alýshy.
Tildik komýnıkasıa - habar jiberýshini, habar alýshyny, olardyń áńgimelesý barysy jáne tildiń bóligi retinde habarlamany engizýge bolady. Komýnıkasıalyq baǵyt adam ómiriniń túrli salasymen baılanysatyn sóıleýdi úıretýge baǵyndyrylady.
Kommýnıkatıvtik mádenıet degenimiz – mádenıet, bilim berý alańynda tıimdi ornyǵý úshin, áleýmettik ortaǵa tez sińý úshin, kásibı is-áreketinde óz bilimin jetildirý jáne ózin durys kórsete alýyndaǵy adamnyń júıelik minezdemesi.
Kommýnıkatıvti mádenıetke jatady:
- qoǵamdaǵy mádenıet;
- jeke adamnyń mádenıeti;
- kásibı is-áreketiniń mádenıeti.
Qoǵamda ınformasıalyq komýnıkasıa - árekettestikke, yntymaqtastyqqa, túsinisýshilikke kóp mán beredi.Sondyqtan da kommýnıkatıvti mádenıettiń róli qarqyndy damý men adamnyń qorshaǵan ortamen izgilikti qarym –qatynasyna balamalanady.Sonymen birge bilim berý salasynda pedagog tulǵalarǵa da kásibı mádenıetiniń joǵary bolýyna talap qoıady.Ol degenimiz:adamılyq qundylyq, etıkalyq jáne adamgershilik jaýapkershiligine qatysty. Kommýnıkatıvti mádenıetke sóıleý mádenıeti men qarym – qatynas mádenıeti jatatyndyqtan kommýnıkatıvti qarym-qatynas árbir pedagogke qajet dep esepteımin.
Qazirgi zamandaǵy muǵalimniń komýnıkatıvtik mádenıeti ol izgilendirý baǵytyndaǵy jeke-dara jáne kúrdeli áleýmettik júıe.
Muǵalimniń kommýnıkatıvtik mádenıeti - bul onyń kásibı qyzmeti men mindetinde, áleýmettik- pedagogıkalyq is-áreketinde jeke dara shyǵarmashylyq pen izgilendirý baǵytyndaǵy kórinisi. Atap aıtqanda oılaý, birlesken is-áreket, sóıleý mádenıeti, ózara qarym-qatynas mádenıeti, pedagogtyń kommýnıkatıvtik qarym-qatynasynyń nátıjesi t.b.
Pedagogtiń mádenı qarym-qatynasy:etıkalyq, shynshyldyq, shynaıy jáne senimdilik qarym-qatynasy, adamǵa degen senim, balaǵa degen mahabbat pen syılastyq, birlesken is-áreket atqarýǵa qabileti, ujymmen jumys isteı bilýi, oqýshynyń ata-anasymen durys qarym-qatynas jasaı alýy.
Kásibı komponenti:tańdaǵan mamandyǵyna degen turaqty qyzyǵýshylyǵy, oqý- tárbıeleýdegi ádis-tásildi durys qoldana alýy, balanyń psıhologıasyn bilýi, óz pánin jetik bilýi, erýdısıa, daýys pen ym jáne bazynanyń bolýy.
Psıhologıalyq komponenty: pedagogıkalyq oılaý, qıaldaý, baqylaý, erik-jiger, sabaq berýdegi qyzyǵýshylyǵy, shyǵarmashylyǵy, ýaıymdaý qabileti, oqýshynyń jeke tulǵasyna qatysty is-árekettiń naqtylyǵy.
Synyp jetekshisiniń atqaratyn kommýnıkatıvtik qyzmeti:
• oqýshylar arasynda ózara qarym-qatynas qalyptastyrý, ujymǵa úırenýge, qatarlarynyń arasyndaózin qanaǵattandyratyn statýsqa ıe bolýǵa kómektesý;
• "oqýshy-oqýshy, oqýshy-ata-ana, ata-ana-oqýshy arasyndaǵy ózara qolaıly baılanysty ornatý;
• oqýshylardyń qorshaǵan ortamen qolaıly qatynas ornatýy;
• ujymda ár oqýshyǵa qolaıly psıhologıalyq ahýal ornatýǵa úles qosý.
Pedagogtiń kommýnıkatıvti mádenıetin damytýǵa pedagogıkalyq trenıń, áleýmettik-psıhologıalyq trenıń (tanymdyq, emosıonaldyq, kásibı baǵytta júzege asady), ınteraktıvti semınar, kommýnıkatıvti túzetý ádistemesi, kommýnıkatıvti shyǵarmashylyq jáne kommýnıkatıvti fılosofıa áser etedi.
Pedagog kommýnıkatıvti mádenıetin damyta otyryp ózine ne alady? Bilimdilikti, ustalyqty, berekelilikti, jaýapkershilikti, jáne isker sapalaryn ıaǵnı, kásibı bilimin jetildire alady.
Qazirgi zaman talabyna saı pedagog oqytý –tárbıeleý barysynda kommýnıkatıvti mádenıetti is-áreket arqyly ǵana adamı qundylyqtardy damyta otyryp jeke tulǵanyń boıyna sińirýi qajet. Sonda ǵana jeke tulǵa myna ózgermeli, órkenıetti zaman talabyna tótep bere alady.
Mamaı batyr aýyly, M.Lomonosov atyndaǵy orta mektep
bastaýysh synyp muǵalimi Abraımova Nýrgýl Seıtjaparovna
Pedagogtiń kommýnıkatıvti mádenıeti
«Muǵalim tek óz páninen sabaq berip qana qoı, sonymen qatar tárbıeshi adal, ádiletti, shynshyl adam bolýy kerek». (K.D.Ýshınskıı)
Qazirgi kezde «qarym-qatynas» termınimen qatar, «komýnıkasıa» termıni qoldanysta jıi paıdalanylyp júr. Alǵash ret «komýnıkasıa» termıni (latynsha communication, communicare – ortaqtastyrý, jetkizý, áńgimelesý) HH ǵasyrdyń basynda ǵylymı ádebıetterde paıda bolyp, eki negizgi jalpy teorıalyq qurylym retinde shetel zertteýshileri arqyly qarastyryldy:
1) bıhevıorızm (komýnıkasıanyń negizi júıe retinde til emes, tikeleı kez-kelgen adamdy tárbıeleýge bolatyn dybystary) bul ádistiń ókili D.Ýotson); 2) komýnıkasıa sımvolıkalyq ınteraksıonalızm (personalızm-derbestik)tulǵa ishki metafızıkalyq qabileti arqyly óz boıynda basqa bireýdiń sezimderin ashý bolyp tabylady, bul ádistiń ókili Dj.G.Mıd).
Qazaqstandyq zertteýshilerdiń keıbireýleri joǵaryda kórsetilgen komýnıkasıanyń eki ádisimen sáıkes keletin, tildik komýnıkasıa men tehnıkalyq komýnıkasıany bólip aıtady. Tehnıkalyq komýnıkasıa – aqparattardy qabyldaýǵa jáne jiberip otyrýǵa múmkindik týǵyzatyn quraldardyń jıyntyǵy. Bul komýnıkasıanyń komponentteri:
1) habarlama jibergish;
2) habarlama jetkizgish;
3) baılanys arnasy;
4) qabyldaýysh;
5) habarlama alýshy.
Tildik komýnıkasıa - habar jiberýshini, habar alýshyny, olardyń áńgimelesý barysy jáne tildiń bóligi retinde habarlamany engizýge bolady. Komýnıkasıalyq baǵyt adam ómiriniń túrli salasymen baılanysatyn sóıleýdi úıretýge baǵyndyrylady.
Kommýnıkatıvtik mádenıet degenimiz – mádenıet, bilim berý alańynda tıimdi ornyǵý úshin, áleýmettik ortaǵa tez sińý úshin, kásibı is-áreketinde óz bilimin jetildirý jáne ózin durys kórsete alýyndaǵy adamnyń júıelik minezdemesi.
Kommýnıkatıvti mádenıetke jatady:
- qoǵamdaǵy mádenıet;
- jeke adamnyń mádenıeti;
- kásibı is-áreketiniń mádenıeti.
Qoǵamda ınformasıalyq komýnıkasıa - árekettestikke, yntymaqtastyqqa, túsinisýshilikke kóp mán beredi.Sondyqtan da kommýnıkatıvti mádenıettiń róli qarqyndy damý men adamnyń qorshaǵan ortamen izgilikti qarym –qatynasyna balamalanady.Sonymen birge bilim berý salasynda pedagog tulǵalarǵa da kásibı mádenıetiniń joǵary bolýyna talap qoıady.Ol degenimiz:adamılyq qundylyq, etıkalyq jáne adamgershilik jaýapkershiligine qatysty. Kommýnıkatıvti mádenıetke sóıleý mádenıeti men qarym – qatynas mádenıeti jatatyndyqtan kommýnıkatıvti qarym-qatynas árbir pedagogke qajet dep esepteımin.
Qazirgi zamandaǵy muǵalimniń komýnıkatıvtik mádenıeti ol izgilendirý baǵytyndaǵy jeke-dara jáne kúrdeli áleýmettik júıe.
Muǵalimniń kommýnıkatıvtik mádenıeti - bul onyń kásibı qyzmeti men mindetinde, áleýmettik- pedagogıkalyq is-áreketinde jeke dara shyǵarmashylyq pen izgilendirý baǵytyndaǵy kórinisi. Atap aıtqanda oılaý, birlesken is-áreket, sóıleý mádenıeti, ózara qarym-qatynas mádenıeti, pedagogtyń kommýnıkatıvtik qarym-qatynasynyń nátıjesi t.b.
Pedagogtiń mádenı qarym-qatynasy:etıkalyq, shynshyldyq, shynaıy jáne senimdilik qarym-qatynasy, adamǵa degen senim, balaǵa degen mahabbat pen syılastyq, birlesken is-áreket atqarýǵa qabileti, ujymmen jumys isteı bilýi, oqýshynyń ata-anasymen durys qarym-qatynas jasaı alýy.
Kásibı komponenti:tańdaǵan mamandyǵyna degen turaqty qyzyǵýshylyǵy, oqý- tárbıeleýdegi ádis-tásildi durys qoldana alýy, balanyń psıhologıasyn bilýi, óz pánin jetik bilýi, erýdısıa, daýys pen ym jáne bazynanyń bolýy.
Psıhologıalyq komponenty: pedagogıkalyq oılaý, qıaldaý, baqylaý, erik-jiger, sabaq berýdegi qyzyǵýshylyǵy, shyǵarmashylyǵy, ýaıymdaý qabileti, oqýshynyń jeke tulǵasyna qatysty is-árekettiń naqtylyǵy.
Synyp jetekshisiniń atqaratyn kommýnıkatıvtik qyzmeti:
• oqýshylar arasynda ózara qarym-qatynas qalyptastyrý, ujymǵa úırenýge, qatarlarynyń arasyndaózin qanaǵattandyratyn statýsqa ıe bolýǵa kómektesý;
• "oqýshy-oqýshy, oqýshy-ata-ana, ata-ana-oqýshy arasyndaǵy ózara qolaıly baılanysty ornatý;
• oqýshylardyń qorshaǵan ortamen qolaıly qatynas ornatýy;
• ujymda ár oqýshyǵa qolaıly psıhologıalyq ahýal ornatýǵa úles qosý.
Pedagogtiń kommýnıkatıvti mádenıetin damytýǵa pedagogıkalyq trenıń, áleýmettik-psıhologıalyq trenıń (tanymdyq, emosıonaldyq, kásibı baǵytta júzege asady), ınteraktıvti semınar, kommýnıkatıvti túzetý ádistemesi, kommýnıkatıvti shyǵarmashylyq jáne kommýnıkatıvti fılosofıa áser etedi.
Pedagog kommýnıkatıvti mádenıetin damyta otyryp ózine ne alady? Bilimdilikti, ustalyqty, berekelilikti, jaýapkershilikti, jáne isker sapalaryn ıaǵnı, kásibı bilimin jetildire alady.
Qazirgi zaman talabyna saı pedagog oqytý –tárbıeleý barysynda kommýnıkatıvti mádenıetti is-áreket arqyly ǵana adamı qundylyqtardy damyta otyryp jeke tulǵanyń boıyna sińirýi qajet. Sonda ǵana jeke tulǵa myna ózgermeli, órkenıetti zaman talabyna tótep bere alady.
You Might Also Like
-
Bilimdiligi: Jas urpaqty tarıhı-mádenı jáne rýhanı qundylyqtardy baǵalaýǵa úıretý. Oqýshylarǵa Qazaqstan Respýblıkasy álemde eń alǵashqy memleketterdiń biri bolyp syrttan kelgen basqa ult ókilderine ...
