Pıramıdanyń kólemi
Atyraý oblysy, Jylyoı aýdany, Qulsary qalasy
Matematıka páni muǵalimi
Torehanova Farıda Baktıgalıevna
Geometrıa 11 synyp
Sabaq taqyryby: Pıramıdanyń kólemi
Jalpy maqsat: Pıramıda kólemin tabý tujyrymdamalaryn pysyqtap, formýlasyn paıdalanyp esepter shyǵarýǵa baǵyt berý, olardyń bilimin, biligin jáne daǵdysyn damytý. Jaýapkershilikti sezinýge, tıanaqtylyqqa tárbıeleý.
Oqýshylar úshin oqý nátıjeleri: Pıramıda kólemin tabý tujyrymdamalaryn pysyqtap, formýlasyn paıdalanyp esepter shyǵarýǵa baǵyt beriledi, olardyń bilimi, biligi jáne daǵdysy damıdy. Jaýapkershilikti sezinýge, tıanaqtylyqqa tárbıelenedi.
Negizgi ıdeıalar: Keńistiktegi geometrıalyq denelerdiń kólemin esepteýdi biledi, olardyń kólemderin esepteý formýlalaryn qoldanady
Oqytý ádisteri: 1. Dıalog 2. Problemalyq suraqtar qoıý. 3. Túsindirý
Derek kózderi: Oqýlyqtaǵy taqyrypqa saı materıaldar. Ǵalamtor málimetteri
Tapsyrmalar: Suraq - jaýap, Esepter shyǵarý.
İ. Oqýshylarǵa psıhologıalyq ahýal týǵyzý (3 mın) fıgýralar arqyly topqa bólý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý (7 mın) Tik prızmanyń kólemi teoremasyn tujyrymdaý
Suraq - jaýap arqyly ótken taqyryp suralady.
İİİ. Jańa taqyryp
(20 mın) 16 - teorema: pıramıdanyń kólemi onyń tabanynyń aýdany men bıiktiginiń kóbeıtindisiniń úshten birine teń
Esepter sheshý:
№1, 2
№5, 6, 7
İV. Bekitý
(5 mın) №9 №8 esepterdi sheshý
V. Úı tapsyrmasyn berý (2 mın) №3 - 4septer qosymsha materıaldar jınaý
VI. Baǵalaý (5 mın) Formatıvti baǵalaý
VII. Refleksıa (3 mın ) Taqyryptyń negizgi ıdeıasyn ashý
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý bólimi. / oqýshylar eki topqa bólinedi, olar «pıramıda» jáne «prızma». Muǵalim ár bólimde pıramıdaǵa baılanysty qyzyqty derekter oqyp jáne soǵan baılanysty suraq qoıady /
Muǵalim: Álemniń alǵashqy jeti keremetiniń eń ǵajaıyby – Egıpet pıramıdasy. Ol – bizdiń jyl sanaýymyzdan 27 ǵasyr buryn salynǵan Egıpet patshalarynyń mazary. Eń bıigi – 146 metr. Vızantıalyq Fılon jazyp ketken álemdegi jeti keremettiń birinshisi osy Egıpet pıramıdasynyń biz biletin tarıhy: munan bes myń jyldaı buryn, bizdiń dáýirimizge deıingi 2700 jyldary perǵaýyn Heopstyń buıryǵymen alǵashqy pıramıda qurylysy bastalyp, keıinnen úlkendi, kishili bir - neshe pıramıda salyndy. Pıramıda ejelgi Mysyr perǵaýyndarynyń qabirine eskertkish belgi retinde (Gızadaǵy Heops pıramıdasy jáne taǵy da basqalary) turǵyzylǵanymen, keıbir pıramıdalar ǵıbadathana, qazyna qoımasy rolin de atqardy.
2. Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. Pıramıdanyń tabany – tik tórtburysh, onyń qabyrǵalary 4 sm jáne 6 sm. Onyń árbir búıir qyry 7 sm - ge teń. Pıramıdanyń kólemin tabyńyz. Jaýaby: 48 sm3
2. Kólemi 4 sm3, al tabanynyń qabyrǵasy 2 sm - ge teń tórtburyshty durys pıramıdanyń búıir qyrynyń uzyndyǵyn tabyńyz. Jaýaby: sm
3. «Kim bilgir?» Qaıtalaý suraqtaryna jaýap berý. /qaı top neshe suraqqa jaýap bergeni esepke alynady/
Muǵalim: Pıramıda – arhıtektýrada tórtkúl dúnıeniń tórt tarapyna túgel qarap turatyn, tórt buryshy tý bıiktegi bir núktede túıisetin alyp qurylys. Pıramıda tarıhyn zertteýshi keıbir adamdardyń pikirinshe, pıramıda tórt buryshynyń bir núktede túıisýi áý basta Adam Ata (ǵ. s.) men Haýa Anadan taraǵan adamzattyń birligin beıneleıdi. Negizinen, pıramıdaǵa uqsas qurylystar (ǵıbadat - hana tuǵyry, kosmologıalyq qurylystar) Ortalyq jáne Oń - tústik Afrıka jerinde (bizdiń zamanymyzdyń 1 - myńjyldyǵy) de kezdesedi. Halyq arasynda:................ qanatty sóz bar. Bul pıramıdanyń máńgilik eskertkish etip salynǵanyn, onyń ýaqyt tezine boı bermeı, adamdardy ah urǵyzyp, saharanyń kúzetshisi, tarıhtyń kýágeri retinde tapjylmaı tura beretindigin tanytady.
1) Kópjaq degen ne?
2) Prızma (anyqtamasy, tabany, búıir jaǵy, qyry degen ne?)
3) Prızmanyń dıagonaly, bıiktigi degen ne?
4) Prızma túrlerin ata
5) Parallelıped degen ne?
6) Tikburyshty parallelıped, kýb degen ne?
7) Pıramıda (anyqtamasy, qyry, bıiktigi, tabany)
8) Pıramıdanyń dıagonaldyq qımasy degen ne?
9) Pıramıdanyń apofemasy degen ne?
10) Durys, qıyq pıramıda degen ne?
Jaýaby: «Tirshilik ýaqyttan qorqady, ýaqyt pıramıdadan qorqady»
4. «Formýlalar sóıleıdi» /formýladan formýla qorytyp shyǵarý/
Muǵalim: Qaı halyq ta memorıaldyq sáýlet qurylystaryn óziniń sol kezdegi dinı túsinigine jáne qoǵamdaǵy áleýmettik jaǵdaıǵa baılanysty salyp otyrǵan. Álemdegi damyǵan mádenıet oshaǵy bolyp sanalatyn kóne Mysyrda din qurylystarǵa da áser etip, munda mádenıet dinmen birge órkendedi. Buryn mysyrlyqtar úıinde de qulshylyq bólmesin jasap qoıyp, qalada da, kóshede de, egistikte de, aýyldarda da ǵıbadathanalar jumys istep turdy. Munda din mysyrlyqtardyń oı - pikirin basqaryp, olar ólgennen soń qaıta tiriletinine qatty sendi. Halyq Zýrıs – Nil ózeniniń táńiri, Ra – kún táńiri dep oılady. Dinniń áser etýimen perǵaýyndardyń qabiri retinde pıramıdalardy salyp, ólgen adamnyń denesin aqyretke deıin saqtaý úshin neni oılap tapty?
1) Prızmanyń búıir beti, tolyq beti kólemi formýlalaryn jazyńdar
2) Pıramıda, qıyq pıramıdanyń búıir beti, tolyq beti, kólemi formýlalaryn jaz
3) Formýladaǵy belgisizdi tap
5. «Bilimińdi tekser» /deńgeılik tapsyrmalar/
Muǵalim: Vızantıalyq Fılon álemdegi keremetterdiń qatarynda «Memfıstegi pıramıdalardy» atasa, pıramıdalardyń ishindegi eń kónesi – munan bes myń jyldaı buryn turǵyzylǵan Djoser perǵaýynnyń pıramıdasy. Ony turǵyzýshy perǵaýynnyń keńesshisi bolǵan sáýletker ári dáriger, astronom, jazýshy, ejelgi zamannyń aqylgóıi kim?
10 bal A ) Berilgen úsh ólshemi: 12 sm; 20 sm; 15 sm boıynsha tik buryshty parallelıpedtiń tolyq betiniń aýdanyn tabyńdar
20 bal V) Durys tórtburyshty pıramıda búıir qyry 5 sm, al bıiktigi 4 sm. Kólemin tabyńdar
30 bal S ) Tikburyshty parallelıpedtiń tabanynyń qabyrǵalary 14 sm jáne 48 sm - ge teń, bıiktigi 8 sm. Dıagonaldyń qımasynyń aýdanyn tap.
Jaýyby: Imhotep
Mysyrlyqtar Imhotepti tipti arbaýshy ári sıqyrshy sanaǵan, sóıtip keıin onyń qurmetine hramdar turǵyzyp, músinder de ornatqan.
6. «Sáıkestendirý» /matematıkalyq sózderdiń qazaqsha balamasyn tabý/
Muǵalim: Gerodottyń aıtýynsha, Heops pıramıdalardy turǵyzýǵa búkil halqyn ekige bólip, jumyldyr - ǵan. Ol aldymen Nil darıasynyń jaǵasyna Arabıa taýlarynan úıtastar jetkizýdi buıyrǵan. Halyqtyń qalǵan bóligi álgi úıtastardy Lıvıa taýlarynyń etegine tasyp jetkizgen. Jumysqa udaıy jegilip, olar ár úsh aı saıyn almastyrylyp otyrǵan. Osylaısha on jyldyń ishinde jańaǵy bloktardy ózenge jetkizetin jol tóselip, pıramıdany turǵyzý jıyrma jylǵa sozylǵan. Bizdiń Qypshaq babamyz óz zamanynda Mysyr pıramıdasynyń ushar basyna qazaqtyń kıiz úıin tiktirgen. Ol kim? Jaýaby: Beıbarys Sultan babamyz
Bısektrısa ---------- Tik
Vertıkal ------------ Aıqyndaýysh
Aksıoma --------------- Kókjıek
Gorızont -------------- Jarma
Kvadrat --------------- Sharshy
Dıskrımınant ------ Amalger
Konýs ------------------- Aqıqat
Operator ------------- Tekshe
Kýb --------------------- Aınalma
Sılındr -------------- Shoshaq
7. «Matematıkalyq sózdik» /«P» árpinen bastalatyn geometrıada (matematıkada) qoldanylatyn termınder jazý/
Muǵalim: Taǵy bir eske alatyn jaǵdaı, qurylysta pıramıda júıesin paıdalanǵan koptar men Maııa halqy ne sebepti iz - tússiz joǵalyp ketti, ol da áli kúnge deıin belgisiz qubylys, tarıhı tylsym oqıǵa... Koptar degen kimder? Jaýaby: Egıpettiń ejelgi jurtyn koptar dep ataǵan. Arabtardy ejelgi egıpettikterdiń urpaǵy dep sanaý – qatelik
8. «Oılanaıyq – kim oıshyl» Shyǵarmashylyq tapsyrma.
Muǵalim: İshinde jerlengen perǵaýynnyń denesi shirimeı, tas bolyp qatyp qalýyna pıramıdanyń tańǵajaıyp qasıetiniń áser etkenine ǵalymdar talaspaıdy. Óıtkeni, pıramıda ishinde kez kelgen et sasymaıdy, buzylmaıdy, tastap ketken ustara qaıta jańaryp, ótkir qalpyna keledi. Pıramıdanyń tańǵajaıyp qupıa syrǵa tolylyǵy, onyń qýystarynyń, bólmeleriniń qupıasyn ashqan ǵalymdardyń, zertteýshilerdiń, arheologtardyń birinen soń biriniń esh sebepsiz kóz jumǵandyǵy. Álde bul olardyń pıramıda ishindegi arýaqtardyń mazasyn alǵandyǵynan ba, ol bir ǵana Allah Taǵalaǵa málim jaǵdaı... Jalpy, bul oraıda pıramıda astyndaǵy................. beıitinen shyqqan tumarlardyń birinde: «Men shól dalanyń shaqyrýy boıynsha beıitti qorlaǵandardyń janyn jahannamǵa jiberetinniń naq ózimin. Men Týtanhamon beıitin qorǵap turatynnyń naq ózimin» dep jazylǵany bizdiń oıymyzdy rastap, kóp syrdy ańǵartqandaı. Taǵy bir eske alatyn jaǵdaı, qurylysta pıramıda júıesin paıdalanǵan koptar (Egıpettiń ejelgi jurtyn koptar dep ataǵan. Arabtardy ejelgi egıpettikterdiń urpaǵy dep sanaý – qatelik) men Maııa halqy ne sebepti iz - tússiz joǵalyp ketti, ol da áli kúnge deıin belgisiz qubylys, tarıhı tylsym oqıǵa...
1. Qıyq pıramıdanyń búıir jaǵy
2. a ²+v ²=s ² kimniń teoremasy
3. Pıramıdanyń búıir jaǵy
4. Eń alǵashqy áıel matematık kim?
5. Pıramıdanyń búıir jaǵyna túsirilgen bıiktik
6. Pıramıdanyń tóbesinen taban jazyqtyǵyna túsirilgen perpendıkýlár
7. Tabany kópjaq, búıir jaqtary úshburysh bolatyn fıgýra
8. Pıramıdanyń kópburysh bolatyn jaǵy
trapesıa
pıfagor
úshburysh
Kovalevskaıa
apofema
bıiktik
pıramıda
tabany
Jaýaby: Týtanhamon
9. «Qorytyndy test» /ár oqýshy jeke oryndaıdy, jaýaby perfokartamen tekseriledi/
Muǵalim: Ǵalymdardyń paıymdaýynsha, pıramıdanyń ózindik qasıeti bar. Elýinshi jyldardyń aıaǵynda áýeli cheh ónerpazy K. Drbal, odan keıin basqa da ǵalymdar «Pıramıdanyń áreket - áserin» zerttep, naqty bar bolǵanymen, túsinýge kelmeıtin birqatar tosyn jaǵdaılardyń betin ashqan-dy. Sonyń bir shoǵyry mynandaı: eritpe kofe pıramıdanyń astynda biraz tursa, tabıǵı kofe tárizdi dámi shyǵady, arzan sıgaretter hosh ıistenip, eń baǵaly sıgaretterden ajyraǵysyz bolyp shyǵady, balyq, et, jumyrtqa sıaqty ónimder buzylmaı, tek qatyp, semip qalady, sý borsymaıdy, sút kópke deıin ashymaıdy, syr kógermeıdi, pıramıda astynda sý quıyp tursa, qıyp salǵan gúl otyz eki kúnge deıin solmaıdy, kir, tot basqan zergerlik zattar óz - ózinen tazarady, «pıramıda» sýymen jýsa shashtaǵy aq ketedi. Kúnine eń bolmasa on bes mınýt pıramıda astynda turǵan adamnyń kóńili kóterilip, sergip, tyńaıyp qalady. Pıramıda mundaı keremet qasıetke ne sebepti ıe bolyp otyr? Bul áli kúnge deıin jumbaq syry ashylmaǵan qupıa. Pıramıdanyń biz joǵaryda áńgime etken tańǵajaıyp qasıetterine tánti bolǵan batystaǵy kóptegen fırmalar qazir qurylymy alýan túrli ................ jasap, halyq ıgiligine jaratýda.
Jaýaby: turmystyq pıramıdalardy
Muǵalim: Tańǵajaıyp qupıa men qasıetke toly pıramıdaǵa uqsas ǵıbadathana tuǵyry, kosmologıalyq qurylystar Ortalyq jáne Ońtústik Amerıka jerinde bizdiń zamanymyzdyń 1 myńjyldyǵynda salynsa, endi ondaı sáýlet óneriniń tamasha eskertkishi Qazaqstannyń Astana qalasynda 2006 jylǵy qyrkúıek aıynda shańyraq kóterip, ol Beıbitshilik jáne kelisim saraıyna aınaldy. Nebári 14 aıdyń ishinde salynyp bit - ken bul pıramıdanyń bıiktigi 25 qabatty úıge teń. Pıramıdanyń jer astyndaǵy kórinbeı - tin qabatynyń bıiktigi 13 metr bolsa, jer betinen úshkil bıigine deıingi aralyq 62 metr, sonda barlyǵy – 75 metr. Bul ǵımaratqa kirgendegi hol men opera zaly aldyńǵy 13 metrde ornalassa, segiz qabat saraıdaǵy barlyq bólmelerdiń jalpy kólemi 29 myń sharshy metr. Qazir Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda baı akýstıkaǵa negizdelgen 1500 oryndyq opera zaly men mańyzdy kelisimderge qol qoıylatyn aspaly zal, murajaı, kórme zaly, kitaphana, barlyq dástúrli din ókilderiniń keńseleri jumys isteıdi. Álemdik jáne dástúrli din lıderleriniń sıezeri ótkizilip júrgen zal Nú-Iorktegi Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesi otyrystarynyń zaly úlgisinde jobalanǵan. Bul ǵımarat halyqaralyq deńgeıdegi qaı sharany ótkizýge de óte qolaıly.
10. Baǵalaý 11. Qorytyndylaý
12. Úıge tapsyrma berý
Tolyq nusqasyn júkteý
Matematıka páni muǵalimi
Torehanova Farıda Baktıgalıevna
Geometrıa 11 synyp
Sabaq taqyryby: Pıramıdanyń kólemi
Jalpy maqsat: Pıramıda kólemin tabý tujyrymdamalaryn pysyqtap, formýlasyn paıdalanyp esepter shyǵarýǵa baǵyt berý, olardyń bilimin, biligin jáne daǵdysyn damytý. Jaýapkershilikti sezinýge, tıanaqtylyqqa tárbıeleý.
Oqýshylar úshin oqý nátıjeleri: Pıramıda kólemin tabý tujyrymdamalaryn pysyqtap, formýlasyn paıdalanyp esepter shyǵarýǵa baǵyt beriledi, olardyń bilimi, biligi jáne daǵdysy damıdy. Jaýapkershilikti sezinýge, tıanaqtylyqqa tárbıelenedi.
Negizgi ıdeıalar: Keńistiktegi geometrıalyq denelerdiń kólemin esepteýdi biledi, olardyń kólemderin esepteý formýlalaryn qoldanady
Oqytý ádisteri: 1. Dıalog 2. Problemalyq suraqtar qoıý. 3. Túsindirý
Derek kózderi: Oqýlyqtaǵy taqyrypqa saı materıaldar. Ǵalamtor málimetteri
Tapsyrmalar: Suraq - jaýap, Esepter shyǵarý.
İ. Oqýshylarǵa psıhologıalyq ahýal týǵyzý (3 mın) fıgýralar arqyly topqa bólý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý (7 mın) Tik prızmanyń kólemi teoremasyn tujyrymdaý
Suraq - jaýap arqyly ótken taqyryp suralady.
İİİ. Jańa taqyryp
(20 mın) 16 - teorema: pıramıdanyń kólemi onyń tabanynyń aýdany men bıiktiginiń kóbeıtindisiniń úshten birine teń
Esepter sheshý:
№1, 2
№5, 6, 7
İV. Bekitý
(5 mın) №9 №8 esepterdi sheshý
V. Úı tapsyrmasyn berý (2 mın) №3 - 4septer qosymsha materıaldar jınaý
VI. Baǵalaý (5 mın) Formatıvti baǵalaý
VII. Refleksıa (3 mın ) Taqyryptyń negizgi ıdeıasyn ashý
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý bólimi. / oqýshylar eki topqa bólinedi, olar «pıramıda» jáne «prızma». Muǵalim ár bólimde pıramıdaǵa baılanysty qyzyqty derekter oqyp jáne soǵan baılanysty suraq qoıady /
Muǵalim: Álemniń alǵashqy jeti keremetiniń eń ǵajaıyby – Egıpet pıramıdasy. Ol – bizdiń jyl sanaýymyzdan 27 ǵasyr buryn salynǵan Egıpet patshalarynyń mazary. Eń bıigi – 146 metr. Vızantıalyq Fılon jazyp ketken álemdegi jeti keremettiń birinshisi osy Egıpet pıramıdasynyń biz biletin tarıhy: munan bes myń jyldaı buryn, bizdiń dáýirimizge deıingi 2700 jyldary perǵaýyn Heopstyń buıryǵymen alǵashqy pıramıda qurylysy bastalyp, keıinnen úlkendi, kishili bir - neshe pıramıda salyndy. Pıramıda ejelgi Mysyr perǵaýyndarynyń qabirine eskertkish belgi retinde (Gızadaǵy Heops pıramıdasy jáne taǵy da basqalary) turǵyzylǵanymen, keıbir pıramıdalar ǵıbadathana, qazyna qoımasy rolin de atqardy.
2. Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. Pıramıdanyń tabany – tik tórtburysh, onyń qabyrǵalary 4 sm jáne 6 sm. Onyń árbir búıir qyry 7 sm - ge teń. Pıramıdanyń kólemin tabyńyz. Jaýaby: 48 sm3
2. Kólemi 4 sm3, al tabanynyń qabyrǵasy 2 sm - ge teń tórtburyshty durys pıramıdanyń búıir qyrynyń uzyndyǵyn tabyńyz. Jaýaby: sm
3. «Kim bilgir?» Qaıtalaý suraqtaryna jaýap berý. /qaı top neshe suraqqa jaýap bergeni esepke alynady/
Muǵalim: Pıramıda – arhıtektýrada tórtkúl dúnıeniń tórt tarapyna túgel qarap turatyn, tórt buryshy tý bıiktegi bir núktede túıisetin alyp qurylys. Pıramıda tarıhyn zertteýshi keıbir adamdardyń pikirinshe, pıramıda tórt buryshynyń bir núktede túıisýi áý basta Adam Ata (ǵ. s.) men Haýa Anadan taraǵan adamzattyń birligin beıneleıdi. Negizinen, pıramıdaǵa uqsas qurylystar (ǵıbadat - hana tuǵyry, kosmologıalyq qurylystar) Ortalyq jáne Oń - tústik Afrıka jerinde (bizdiń zamanymyzdyń 1 - myńjyldyǵy) de kezdesedi. Halyq arasynda:................ qanatty sóz bar. Bul pıramıdanyń máńgilik eskertkish etip salynǵanyn, onyń ýaqyt tezine boı bermeı, adamdardy ah urǵyzyp, saharanyń kúzetshisi, tarıhtyń kýágeri retinde tapjylmaı tura beretindigin tanytady.
1) Kópjaq degen ne?
2) Prızma (anyqtamasy, tabany, búıir jaǵy, qyry degen ne?)
3) Prızmanyń dıagonaly, bıiktigi degen ne?
4) Prızma túrlerin ata
5) Parallelıped degen ne?
6) Tikburyshty parallelıped, kýb degen ne?
7) Pıramıda (anyqtamasy, qyry, bıiktigi, tabany)
8) Pıramıdanyń dıagonaldyq qımasy degen ne?
9) Pıramıdanyń apofemasy degen ne?
10) Durys, qıyq pıramıda degen ne?
Jaýaby: «Tirshilik ýaqyttan qorqady, ýaqyt pıramıdadan qorqady»
4. «Formýlalar sóıleıdi» /formýladan formýla qorytyp shyǵarý/
Muǵalim: Qaı halyq ta memorıaldyq sáýlet qurylystaryn óziniń sol kezdegi dinı túsinigine jáne qoǵamdaǵy áleýmettik jaǵdaıǵa baılanysty salyp otyrǵan. Álemdegi damyǵan mádenıet oshaǵy bolyp sanalatyn kóne Mysyrda din qurylystarǵa da áser etip, munda mádenıet dinmen birge órkendedi. Buryn mysyrlyqtar úıinde de qulshylyq bólmesin jasap qoıyp, qalada da, kóshede de, egistikte de, aýyldarda da ǵıbadathanalar jumys istep turdy. Munda din mysyrlyqtardyń oı - pikirin basqaryp, olar ólgennen soń qaıta tiriletinine qatty sendi. Halyq Zýrıs – Nil ózeniniń táńiri, Ra – kún táńiri dep oılady. Dinniń áser etýimen perǵaýyndardyń qabiri retinde pıramıdalardy salyp, ólgen adamnyń denesin aqyretke deıin saqtaý úshin neni oılap tapty?
1) Prızmanyń búıir beti, tolyq beti kólemi formýlalaryn jazyńdar
2) Pıramıda, qıyq pıramıdanyń búıir beti, tolyq beti, kólemi formýlalaryn jaz
3) Formýladaǵy belgisizdi tap
5. «Bilimińdi tekser» /deńgeılik tapsyrmalar/
Muǵalim: Vızantıalyq Fılon álemdegi keremetterdiń qatarynda «Memfıstegi pıramıdalardy» atasa, pıramıdalardyń ishindegi eń kónesi – munan bes myń jyldaı buryn turǵyzylǵan Djoser perǵaýynnyń pıramıdasy. Ony turǵyzýshy perǵaýynnyń keńesshisi bolǵan sáýletker ári dáriger, astronom, jazýshy, ejelgi zamannyń aqylgóıi kim?
10 bal A ) Berilgen úsh ólshemi: 12 sm; 20 sm; 15 sm boıynsha tik buryshty parallelıpedtiń tolyq betiniń aýdanyn tabyńdar
20 bal V) Durys tórtburyshty pıramıda búıir qyry 5 sm, al bıiktigi 4 sm. Kólemin tabyńdar
30 bal S ) Tikburyshty parallelıpedtiń tabanynyń qabyrǵalary 14 sm jáne 48 sm - ge teń, bıiktigi 8 sm. Dıagonaldyń qımasynyń aýdanyn tap.
Jaýyby: Imhotep
Mysyrlyqtar Imhotepti tipti arbaýshy ári sıqyrshy sanaǵan, sóıtip keıin onyń qurmetine hramdar turǵyzyp, músinder de ornatqan.
6. «Sáıkestendirý» /matematıkalyq sózderdiń qazaqsha balamasyn tabý/
Muǵalim: Gerodottyń aıtýynsha, Heops pıramıdalardy turǵyzýǵa búkil halqyn ekige bólip, jumyldyr - ǵan. Ol aldymen Nil darıasynyń jaǵasyna Arabıa taýlarynan úıtastar jetkizýdi buıyrǵan. Halyqtyń qalǵan bóligi álgi úıtastardy Lıvıa taýlarynyń etegine tasyp jetkizgen. Jumysqa udaıy jegilip, olar ár úsh aı saıyn almastyrylyp otyrǵan. Osylaısha on jyldyń ishinde jańaǵy bloktardy ózenge jetkizetin jol tóselip, pıramıdany turǵyzý jıyrma jylǵa sozylǵan. Bizdiń Qypshaq babamyz óz zamanynda Mysyr pıramıdasynyń ushar basyna qazaqtyń kıiz úıin tiktirgen. Ol kim? Jaýaby: Beıbarys Sultan babamyz
Bısektrısa ---------- Tik
Vertıkal ------------ Aıqyndaýysh
Aksıoma --------------- Kókjıek
Gorızont -------------- Jarma
Kvadrat --------------- Sharshy
Dıskrımınant ------ Amalger
Konýs ------------------- Aqıqat
Operator ------------- Tekshe
Kýb --------------------- Aınalma
Sılındr -------------- Shoshaq
7. «Matematıkalyq sózdik» /«P» árpinen bastalatyn geometrıada (matematıkada) qoldanylatyn termınder jazý/
Muǵalim: Taǵy bir eske alatyn jaǵdaı, qurylysta pıramıda júıesin paıdalanǵan koptar men Maııa halqy ne sebepti iz - tússiz joǵalyp ketti, ol da áli kúnge deıin belgisiz qubylys, tarıhı tylsym oqıǵa... Koptar degen kimder? Jaýaby: Egıpettiń ejelgi jurtyn koptar dep ataǵan. Arabtardy ejelgi egıpettikterdiń urpaǵy dep sanaý – qatelik
8. «Oılanaıyq – kim oıshyl» Shyǵarmashylyq tapsyrma.
Muǵalim: İshinde jerlengen perǵaýynnyń denesi shirimeı, tas bolyp qatyp qalýyna pıramıdanyń tańǵajaıyp qasıetiniń áser etkenine ǵalymdar talaspaıdy. Óıtkeni, pıramıda ishinde kez kelgen et sasymaıdy, buzylmaıdy, tastap ketken ustara qaıta jańaryp, ótkir qalpyna keledi. Pıramıdanyń tańǵajaıyp qupıa syrǵa tolylyǵy, onyń qýystarynyń, bólmeleriniń qupıasyn ashqan ǵalymdardyń, zertteýshilerdiń, arheologtardyń birinen soń biriniń esh sebepsiz kóz jumǵandyǵy. Álde bul olardyń pıramıda ishindegi arýaqtardyń mazasyn alǵandyǵynan ba, ol bir ǵana Allah Taǵalaǵa málim jaǵdaı... Jalpy, bul oraıda pıramıda astyndaǵy................. beıitinen shyqqan tumarlardyń birinde: «Men shól dalanyń shaqyrýy boıynsha beıitti qorlaǵandardyń janyn jahannamǵa jiberetinniń naq ózimin. Men Týtanhamon beıitin qorǵap turatynnyń naq ózimin» dep jazylǵany bizdiń oıymyzdy rastap, kóp syrdy ańǵartqandaı. Taǵy bir eske alatyn jaǵdaı, qurylysta pıramıda júıesin paıdalanǵan koptar (Egıpettiń ejelgi jurtyn koptar dep ataǵan. Arabtardy ejelgi egıpettikterdiń urpaǵy dep sanaý – qatelik) men Maııa halqy ne sebepti iz - tússiz joǵalyp ketti, ol da áli kúnge deıin belgisiz qubylys, tarıhı tylsym oqıǵa...
1. Qıyq pıramıdanyń búıir jaǵy
2. a ²+v ²=s ² kimniń teoremasy
3. Pıramıdanyń búıir jaǵy
4. Eń alǵashqy áıel matematık kim?
5. Pıramıdanyń búıir jaǵyna túsirilgen bıiktik
6. Pıramıdanyń tóbesinen taban jazyqtyǵyna túsirilgen perpendıkýlár
7. Tabany kópjaq, búıir jaqtary úshburysh bolatyn fıgýra
8. Pıramıdanyń kópburysh bolatyn jaǵy
trapesıa
pıfagor
úshburysh
Kovalevskaıa
apofema
bıiktik
pıramıda
tabany
Jaýaby: Týtanhamon
9. «Qorytyndy test» /ár oqýshy jeke oryndaıdy, jaýaby perfokartamen tekseriledi/
Muǵalim: Ǵalymdardyń paıymdaýynsha, pıramıdanyń ózindik qasıeti bar. Elýinshi jyldardyń aıaǵynda áýeli cheh ónerpazy K. Drbal, odan keıin basqa da ǵalymdar «Pıramıdanyń áreket - áserin» zerttep, naqty bar bolǵanymen, túsinýge kelmeıtin birqatar tosyn jaǵdaılardyń betin ashqan-dy. Sonyń bir shoǵyry mynandaı: eritpe kofe pıramıdanyń astynda biraz tursa, tabıǵı kofe tárizdi dámi shyǵady, arzan sıgaretter hosh ıistenip, eń baǵaly sıgaretterden ajyraǵysyz bolyp shyǵady, balyq, et, jumyrtqa sıaqty ónimder buzylmaı, tek qatyp, semip qalady, sý borsymaıdy, sút kópke deıin ashymaıdy, syr kógermeıdi, pıramıda astynda sý quıyp tursa, qıyp salǵan gúl otyz eki kúnge deıin solmaıdy, kir, tot basqan zergerlik zattar óz - ózinen tazarady, «pıramıda» sýymen jýsa shashtaǵy aq ketedi. Kúnine eń bolmasa on bes mınýt pıramıda astynda turǵan adamnyń kóńili kóterilip, sergip, tyńaıyp qalady. Pıramıda mundaı keremet qasıetke ne sebepti ıe bolyp otyr? Bul áli kúnge deıin jumbaq syry ashylmaǵan qupıa. Pıramıdanyń biz joǵaryda áńgime etken tańǵajaıyp qasıetterine tánti bolǵan batystaǵy kóptegen fırmalar qazir qurylymy alýan túrli ................ jasap, halyq ıgiligine jaratýda.
Jaýaby: turmystyq pıramıdalardy
Muǵalim: Tańǵajaıyp qupıa men qasıetke toly pıramıdaǵa uqsas ǵıbadathana tuǵyry, kosmologıalyq qurylystar Ortalyq jáne Ońtústik Amerıka jerinde bizdiń zamanymyzdyń 1 myńjyldyǵynda salynsa, endi ondaı sáýlet óneriniń tamasha eskertkishi Qazaqstannyń Astana qalasynda 2006 jylǵy qyrkúıek aıynda shańyraq kóterip, ol Beıbitshilik jáne kelisim saraıyna aınaldy. Nebári 14 aıdyń ishinde salynyp bit - ken bul pıramıdanyń bıiktigi 25 qabatty úıge teń. Pıramıdanyń jer astyndaǵy kórinbeı - tin qabatynyń bıiktigi 13 metr bolsa, jer betinen úshkil bıigine deıingi aralyq 62 metr, sonda barlyǵy – 75 metr. Bul ǵımaratqa kirgendegi hol men opera zaly aldyńǵy 13 metrde ornalassa, segiz qabat saraıdaǵy barlyq bólmelerdiń jalpy kólemi 29 myń sharshy metr. Qazir Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda baı akýstıkaǵa negizdelgen 1500 oryndyq opera zaly men mańyzdy kelisimderge qol qoıylatyn aspaly zal, murajaı, kórme zaly, kitaphana, barlyq dástúrli din ókilderiniń keńseleri jumys isteıdi. Álemdik jáne dástúrli din lıderleriniń sıezeri ótkizilip júrgen zal Nú-Iorktegi Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesi otyrystarynyń zaly úlgisinde jobalanǵan. Bul ǵımarat halyqaralyq deńgeıdegi qaı sharany ótkizýge de óte qolaıly.
10. Baǵalaý 11. Qorytyndylaý
12. Úıge tapsyrma berý
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
