InfoHub Logo

Keshe túrik tiliniń jetkilikti deńgeıde ekenin tekserý maqsatynda emtıhanǵa kirdik. Qolymyzda qaryndash, óshirgish, ıaǵnı daıyn keldik. Sol testke jaýap berip otyryp, bireýin qate jazyp, dereý óshiremin dep satyp alǵan jańa óshirgishimdi izdeı bastadym. Sómkemnen alyp, ashyp, ketirdim de, oıyma birden “qaryndashpen jazatynymyz qandaı jaqsy, myń qatelessem de, óshirip, paraǵymdy taza kúıinde tapsyramyn” dep shúkirshilik ettim.

Shúkirshilik ettim de, Qazaqstanda múldem olaı jasamaıtynymyz eske tústi. Qaryndashty tek sýret salarda bolmasa, basqa jerde qalamdy qoldanatynymyzdy oılanyp, bir ınsaıt aldym.

Túrkıada qalam óte az qoldanylady, ásirese bilim alýshylar arasynda. Al Qazaqstanda kerisinshe.

Quddy bizdiń qoǵamdaı!

Bizde qalammen jazatyn bolǵasyn qatelesýge qorqasyń, emtıhan bolsa, odan da qatty qorqasyń. Sebebi bári muqıat, qatesiz, taza jazylýy kerek. Boıalǵan bolsa, qateń durystalǵany kórinse, sáıkesinshe baǵań túsedi, ıaǵnı shalys basýǵa haqyń joq. Túrkıada múmkindik molynan, qatelestiń be, óshirgishpen óshire salyp, túk bolmaǵandaı jaza ber, qansha túzetseń de óz erkiń.

Eki qoǵam da sondaı: Qazaqstannyń qoǵamynda qatelesý qaýipti, sebebi uıat bolady, jurt ne deıdi, jurttyń betine qalaı qaraımyz degennen qatty qorqamyz. Bizge qatelesýge bolmaıdy, UBT-dan da qulaýǵa bolmaıdy, qulasań mindetti túrde aqyly oqýyń kerek, oqymasań qalyp qoıasyń, jurt ne deıdi? Ne áskerge ketesiń, ne kolejge barasyń, ne baıǵa shyǵasyń. Úıde qalyp, bir jyl daıyndalyp, qaıta tapsyrý, shet eldiń tegin stıpendıasyn izdestirý degen múldem joq. Bizde tek bir jol: jurttyń balasy bolý, masqara bolmaý.

Túrkıada grýppamda 40-taǵy 3 balasy bar apaı oqıdy; ýnıverde oqysy kelmegen soń, 3 jyl jumys istep, úıde bolyp, endi bastap jatqandar bar; 2 jyldyq basqa mamandyqtaǵy oqýyn tastap, qaıtadan bastap jatqandary bar; aıta bersem kóp. Biraq osylardy bir nárse biriktiredi: olar - qatelerimen, kemshilikterimen, qoǵamdyq standartsyz ózindik sheshimderimen qabyldaıtyn qoǵam tulǵalary. Sabaqta qalam ornyna qoldanatyn qaryndashy men óshirgishi bolǵany sıaqty, sondaı qoǵamy da bar. Sókpeıdi, qatelesse betine baspaıdy, belgili bir ramka ishine adamdy qoımaıdy.

Keshe bankomattan basynyń terisi jartylaı kúıip, shashy óspeı qalǵan qyz kórdim, eshkim oǵan ala kózimen qaramady, aıap ta qaramady, árkim óz jóninde. Sol qyzǵa qarap “Qazaqstanda bolsa, bul qyz kóshege ne bas kıimmen shyǵady, ne múldem shyqpaıdy ǵoı” dep oıladym. “Bizdiń qoǵam basqa jaqqa ózgergenin men kóre alamyn ba eken?” deımin keıde. Álde meniń balalarym da ondaıdy kórmeı óte me eken?

Murat Kúlásh,
Túrkıanyń «Sytky Kochman» ýnıversıtetiniń «Túrki tilderi jáne ádebıetteri» mamandyǵynyń magıstranty

---