InfoHub Logo

Qońtojy degen qalmaqtyń hany qazaqtardyń malyn tonap ketedi. Birer jyl arada ótken soń, qazaqtar bas qosyp, nebir sheshen, bılerdi synnan ótkizip, iriktep jiberip Qońtojylardan maldy daýlamaq bolady. Muny estip on úsh jasar Qazybek degen bala ákesine kelip synǵa túsýge ruqsat suraıdy.

— Áli óte jassyń ǵoı, balam!

— Jas ta bolsam, baramyn, áke, tek sizdiń rızashylyǵyńyz kerek.

— Olaı bolsa synshylardyń aldyńda ne aıtar ediń, balam? Aıtshy, ózim bir synap kóreıin.

— Synshylar «e, bul qaı balasyń?» der. «Rýym — qarakesek, ákem — Keldibek, ózim — Qazybek» deımin. «Jol bolsyn!» degende, «qunan báıgesinen ozyp júrmin, at báıgesine qosylaıyn dep edim» deımin, áke, — dedi balasy.

— Ruqsat balam, jorytqanda jolyń bolsyn, joldasyń — Qydyr ata bolsyn! Biraq jalǵyz barma, qasyńa joldastaryńdy ertip, óziń olardyń aldynda, jaryqqa shyqqan adamdarsha ekpindetip júrip otyr. Qastarynan óte bergende, synshylar «bular neǵyp júrgen adamdar eken» dep shaqyryp alyp surastyrar, aıtaryńdy irkilmeı aıt! — dedi ákesi.

Bul solaı boldy. Synshylar men bılerdiń birazy:

— Bul bala baryp ne bitiredi, ózimiz de jetpeımiz be? — desti.

— Baram dese, barsyn. Qaıter deısiń, bizge aýyrtpalyǵy joq qoı. Onda-munda jumsaýǵa da bir adam kerek emes pe? — desti keıbireýleri.

Sonymen Qazybek te iriktelip shyqqan bılermen birge kete bardy. Bular Qońtojynyń tóńiregine jaqyndap kelip, bir bıdi tańdap elshilikke jiberedi de, ózderi qos tigip jata beredi.

Al Qońtojy:

— Kelgen ekensińder, asyqpaı jata turyńdar. Habar ózimnen bolady, — dep qaıtarady bıdi. Qońtojydan habar keshikti, bıler iriktelip, birinen soń biri bara berdi. Jaýap — sol.

— Biz sizden jaýap kútip áli jatyrmyz. Ne boldyq, taqsyr? — dep taǵy bir bı keledi.

— Endeshe, solaı jata turyńdar. Aıttym ǵoı, habar ózimnen bolady. Nege mazalap kele beresińder? — dep Qońtojy bul bıdi de qaıtarady.

Bıler abyrjydy, «bitken is joq, endi qaıtemiz, ne isteımiz?» desip otyrǵanda, Qazybek ruqsat suraıdy. Oǵan kópshiligi:

— Senen zorlar da túk bitire almaı otyr, áýre bolma, — desti.

— Baram dese barsyn, kóńili qalmasyn, Qońtojynyń aldyn ol da kórip qaıtsyn, — deýshiler de boldy.

— Maǵan ruqsat bergenderińizge rahmet aıtamyn. Biraq jalǵyz barmaımyn. Meniń Qońtojyǵa aıtqan sózimdi, onyń ne degenin múdirmeı jetkizetin bir adam qosyńdar! — deıdi

Qazybek. Tilek oryndaldy.

— Assalaýmaǵaláıkým! — dep Qazybek kirip kelgende, Qońtojy ornynan qozǵalyp ketse kerek. Ádette ol bylq etpeı, eshkimnen de aıylyn jyımaıdy eken. Balanyń, sirá, pysy basty ma, Qońtojy sálem alýdy umytyp ketip:

— E, bala, sóıle! — deıdi.

Sonda Qazybek:

— Sen — temir, men — kómir,
Eritkeli kelippin.
Eki eldiń arasyn
Telitkeli kelippin.
Aıtysatyn jaý bolsań,
Aıtysqaly kelippin.
Jarysatyn jaý bolsań,
Jarysqaly kelippin,
Atysatyn, shabysatyn jaý bolsań,
Atysqaly, shabysqaly kelippin, —

dep shubyrtyp ala jóneledi. Bala toqtaǵannan keıin Qońtojy onyń rýyn, aty-jónin suraıdy.

Bala:

— Atym — Qazybek, — deıdi.

Qońtojy:

— Endeshe, seniń esimiń qaz daýysty Qazybek bolsyn. Sebebi qazdyń únińdeı ásem sozylyp, qalyqtap shyǵady eken, — depti.

Qońtojy jedel ýázirlerin shaqyryp alyp:

— Myna bala bı mal daýlaı kelipti. Menimen aıtysyp, ne shabysyp qıratady dep otyrǵanym joq, qoryqpaımyn da. Áıtse de baǵyty, baqyty qaıtpasyn. Óte jas eken, baǵyty durys. Ne surasa da berip, sharýasyn bitirińder! — dep buıyrady, — Budan buryn birneshe bıler keldi. Men olardy bı emes, nadan, beısharalar der edim. Olardy mazaqtap, kelemejdep jiberdim. Ony olardyń biride túsinbedi. Ózderi daý daýlaıdy, meniń aldyma kelip, búgijektep, menen qaıyrym surap jaltaqtaıdy. Daý daýlaǵan ekensiń, qolyńnan kelsin, kelmesin qyrqysa sóılesý kerek, — depti.

Qazybek maldy aldyna salyp aıdap keledi. Bolǵan áńgime túgel jetkiziledi. Bıler Qazybekti kúndeıdi, tipti keıbireýleri ony joǵaltýdy da oılaıdy. Bıler «maldy ózimiz aldyq» deýge, tis jaryp basqa áńgime aıtpaýǵa kelisedi.

Degenmen Qazybek elge aman-esen keledi. El qulaǵy elý, otyz tisten shyqqan sóz otyz rýly elge jaıylady. Aqyry shyndyq jatpaıdy, «qaz daýysty Qazybek» atanady.

---