Qazaqstan aýmaǵyndaǵy Keńestik «eńbekpen túzetý» lagerleri. (Karlag, Aljır, Steplag)
Mańǵystaý oblysy, Aqtaý qalasy,
Mektepke deıingi shaǵyn ortalyǵy jáne gımnazıa synyptary bar
№28 jalpy bilim berý orta mektebiniń tarıh páni muǵalimi
Qıanova Ilash Qalymqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Qazaqstan aýmaǵyndaǵy Keńestik «eńbekpen túzetý» lagerleri. (Karlag, Aljır, Steplag)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Stalınızmniń ornyǵýy, jazalaý sharalary. Halyq qasireti. Qazaqstan lagerler ólkesi. Keńes Odaǵy kezindegi Qazaqstanda salynǵan eńbekpen túzeý lageriniń tarıhyna sholý jasaý;
Damytýshylyq: 30 - shy jyldardaǵy oqıǵalardy, saıası ómirdegi ózgeristerdi durys baǵalaı jáne tujyrymdaı bilýge úıretý, derekter men zertteýlerdi óz betinshe oqyp, paıdalaný daǵdysyn damytý, qoǵamdaǵy qubylystardy salystyra otyryp, aıyrmashylyqtardy ajyrata bilýge, qorytyndy jasaýǵa daǵdylandyryp ǵylymı shyǵarmashylyq jumystarǵa jaǵdaı týǵyzý,
Tárbıeshilik: Oqýshylarǵa halqynyń ótkenin umytpaýǵa, ádiletsizdikke tózbeýge, óz týǵan jerine degen súıispenshiligin arttyrý maqsatynda halyq qamyn oılaǵan aǵalar isin úlgi etý.
Sabaqtyń tıpi: toppen jumys
Sabaqtyń ádisi: aýyzsha baıandaý, suraq - jaýap
Kórneki quraldar: Qazaqstan kartasy, qazaq zıalylarynyń sýretteri, prezentasıa
Sabaqtyń barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi. Oqý quraldaryn tekserip túgendeý
İİ. Jańa sabaq
1. Jańa sózderge túsinik berý
2. 1937 - 1938 jyldardaǵy jappaı jazalaý sharalary
3. Qazaqstan aýmaǵyndaǵy eńbekpen túzeý lagerleri
4. Karlag, Aljır, Steplag
Termın sózderge túsinik berý.
Búrokratıa – qoǵam múshelerine belgili bir artyqshylyqtary bar ókimet apparatynyń kómegimen iske asyrylatyn basqarý júıesi, sheneýnik bıligi.
Repressıa – memlekettik organdar qoldanatyn jazalaý sharalary.
Genosıd – qandaı da bolsyn ulttyń etnostyń nemese dinı toptardy tolyq nemese jartylaı joıyp jiberý.
Totalıtarızm – árbir azamattyń, qoǵam ómiriniń barlyq salasy memleket tarapynan tolyq baqylaýǵa alynǵan memlekettiń saıası qurylys túri.
Gýlag – Lagerler Bas Basqarmasy
Muǵalimniń kirispe sózi.
1936 jyldyń 5 jeltoqsanda Keńesterdiń Jalpyodaqtyq VIII tótenshe sezinde jańa stalındik konstıtýsıa qabyldandy. Ol boıynsha KSRO - da búrokratıalyq ortalyqtandyrý ornyqty. Sosıalızm totalıtarlyq kazarmalyq sıpat aldy. Elde stalındik saıasat júzege asty. Jazalaý organdarynyń qyzmeti kúsheıtildi. Osylaısha jeke adam quqyǵy aıaqqa basylyp, pikir aıtqan, usynys jasaǵan adam «halyq jaýy» qataryna jatqyzylyp, jazalandy. 1937 - 1938 jyldary stalındik qýǵyn - súrgin repressıa «genosıd saıasaty» osylaı bastaldy.
Toppen jumys.
İ top
1 tapsyrma. Karlag erekshe rejımdi Qaraǵandy eńbekpen túzeý lageri.
Karlag 1930 jyly qurylǵan bolatyn. Bul lager Qaraǵandy oblysynyń Telman Jańaarqa jáne Nura aýdandarynyń aýmaǵynda quryldy. 1930 jyldan bastap Karlag aýmaǵy ulǵaıyp, 1940 jyly jalpy kólemi 1mln 780 myń gektar jerdi qamtydy. Karlagty qurýdaǵy basty maqsattardyń biri sol kezde qarqyndy damı bastaǵan Ortalyq Qazaqstandaǵy Qaraǵandy kómir basseıinine, Jezqazǵan jáne Balqash, Mys qorytý kombınattaryna asa iri azyq - túlik bazasyn jasaý boldy. Ónerkásip salasyn quryp, damytýǵa jumys kúshi de qajet bolatyn. Karlag dalada Ortalyq Qazaqstannyń elsiz mekeninde quryldy. Karlagta 1930 jyldardyń basynda tutqyn sany - 37 myń adam boldy. Oǵan qamaýǵa alǵandardyń 4 jasqa deıingi 980 balalary qosyldy. Olar lagerdegi balalar úıinde tárbıelendi. Karlag patshaly Reseıdiń eńbekpen túzeý kolonıasy prınsıpi boıynsha qurylǵan. Karlag tutqyndary negizinen aýyl sharýashylyǵymen aınalysty.
2 - tapsyrma. Karlag lager tutqyndarynyń esteligi. 1937 - 38 jyldarda adamdar kóp atyldy. Qaraǵandy keńsharynyń arasyndaǵy shekaralyq lagerde perzenthana ornalasty. Sonyń mańynda balalar zıraty bolatyn. Náresteler 1 jasqa jetpeı shetinep jatatyn... Karlag bólimshelerindegi lager zırattarynyń oryndary búginde saqtalmaǵan. Zırattardyń bir bóligi sý qoımalaryn salý kezinde sý astynda qalǵan. Karlagta ólgen adamdardy «jalpy erejeler» boıynsha jerlegen: birneshe máıitke 1 shuqyr, ár shuqyrǵa beseýden úsh qabat etip kómip, aıaǵynyń bas barmaǵyna nómir jazylǵan qańyltyr baılaıdy. Molanyń bir buryshyna nómir jazylǵan aǵash qada ornatylady. Osy nómiri tutqynnyń ólim aktisinde kórsetiledi. Sóıtip árbir molaǵa 15 máıitten jerlenedi.
Karlag Otan tarıhynyń umytylmas bir beti. Úıindi tóbeshik bolyp qalǵan molalar úreı shaqyratyn lager oryndary qanshama adamnyń aýyr beınet, tózbes taýqymet tarta júrip, artyna iz qaldyrǵanyn da eske salady. Nebir qalalar men zaýyttar tutqyndar kúshimen boı kóterdi. Sonyń biri Qaraǵandy qalasy.
Tolyq nusqasyn júkteý
Qazaqstanda aýyl sharýashylyǵyn kúshpen ujymdastyrý
Mektepke deıingi shaǵyn ortalyǵy jáne gımnazıa synyptary bar
№28 jalpy bilim berý orta mektebiniń tarıh páni muǵalimi
Qıanova Ilash Qalymqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Qazaqstan aýmaǵyndaǵy Keńestik «eńbekpen túzetý» lagerleri. (Karlag, Aljır, Steplag)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Stalınızmniń ornyǵýy, jazalaý sharalary. Halyq qasireti. Qazaqstan lagerler ólkesi. Keńes Odaǵy kezindegi Qazaqstanda salynǵan eńbekpen túzeý lageriniń tarıhyna sholý jasaý;
Damytýshylyq: 30 - shy jyldardaǵy oqıǵalardy, saıası ómirdegi ózgeristerdi durys baǵalaı jáne tujyrymdaı bilýge úıretý, derekter men zertteýlerdi óz betinshe oqyp, paıdalaný daǵdysyn damytý, qoǵamdaǵy qubylystardy salystyra otyryp, aıyrmashylyqtardy ajyrata bilýge, qorytyndy jasaýǵa daǵdylandyryp ǵylymı shyǵarmashylyq jumystarǵa jaǵdaı týǵyzý,
Tárbıeshilik: Oqýshylarǵa halqynyń ótkenin umytpaýǵa, ádiletsizdikke tózbeýge, óz týǵan jerine degen súıispenshiligin arttyrý maqsatynda halyq qamyn oılaǵan aǵalar isin úlgi etý.
Sabaqtyń tıpi: toppen jumys
Sabaqtyń ádisi: aýyzsha baıandaý, suraq - jaýap
Kórneki quraldar: Qazaqstan kartasy, qazaq zıalylarynyń sýretteri, prezentasıa
Sabaqtyń barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi. Oqý quraldaryn tekserip túgendeý
İİ. Jańa sabaq
1. Jańa sózderge túsinik berý
2. 1937 - 1938 jyldardaǵy jappaı jazalaý sharalary
3. Qazaqstan aýmaǵyndaǵy eńbekpen túzeý lagerleri
4. Karlag, Aljır, Steplag
Termın sózderge túsinik berý.
Búrokratıa – qoǵam múshelerine belgili bir artyqshylyqtary bar ókimet apparatynyń kómegimen iske asyrylatyn basqarý júıesi, sheneýnik bıligi.
Repressıa – memlekettik organdar qoldanatyn jazalaý sharalary.
Genosıd – qandaı da bolsyn ulttyń etnostyń nemese dinı toptardy tolyq nemese jartylaı joıyp jiberý.
Totalıtarızm – árbir azamattyń, qoǵam ómiriniń barlyq salasy memleket tarapynan tolyq baqylaýǵa alynǵan memlekettiń saıası qurylys túri.
Gýlag – Lagerler Bas Basqarmasy
Muǵalimniń kirispe sózi.
1936 jyldyń 5 jeltoqsanda Keńesterdiń Jalpyodaqtyq VIII tótenshe sezinde jańa stalındik konstıtýsıa qabyldandy. Ol boıynsha KSRO - da búrokratıalyq ortalyqtandyrý ornyqty. Sosıalızm totalıtarlyq kazarmalyq sıpat aldy. Elde stalındik saıasat júzege asty. Jazalaý organdarynyń qyzmeti kúsheıtildi. Osylaısha jeke adam quqyǵy aıaqqa basylyp, pikir aıtqan, usynys jasaǵan adam «halyq jaýy» qataryna jatqyzylyp, jazalandy. 1937 - 1938 jyldary stalındik qýǵyn - súrgin repressıa «genosıd saıasaty» osylaı bastaldy.
Toppen jumys.
İ top
1 tapsyrma. Karlag erekshe rejımdi Qaraǵandy eńbekpen túzeý lageri.
Karlag 1930 jyly qurylǵan bolatyn. Bul lager Qaraǵandy oblysynyń Telman Jańaarqa jáne Nura aýdandarynyń aýmaǵynda quryldy. 1930 jyldan bastap Karlag aýmaǵy ulǵaıyp, 1940 jyly jalpy kólemi 1mln 780 myń gektar jerdi qamtydy. Karlagty qurýdaǵy basty maqsattardyń biri sol kezde qarqyndy damı bastaǵan Ortalyq Qazaqstandaǵy Qaraǵandy kómir basseıinine, Jezqazǵan jáne Balqash, Mys qorytý kombınattaryna asa iri azyq - túlik bazasyn jasaý boldy. Ónerkásip salasyn quryp, damytýǵa jumys kúshi de qajet bolatyn. Karlag dalada Ortalyq Qazaqstannyń elsiz mekeninde quryldy. Karlagta 1930 jyldardyń basynda tutqyn sany - 37 myń adam boldy. Oǵan qamaýǵa alǵandardyń 4 jasqa deıingi 980 balalary qosyldy. Olar lagerdegi balalar úıinde tárbıelendi. Karlag patshaly Reseıdiń eńbekpen túzeý kolonıasy prınsıpi boıynsha qurylǵan. Karlag tutqyndary negizinen aýyl sharýashylyǵymen aınalysty.
2 - tapsyrma. Karlag lager tutqyndarynyń esteligi. 1937 - 38 jyldarda adamdar kóp atyldy. Qaraǵandy keńsharynyń arasyndaǵy shekaralyq lagerde perzenthana ornalasty. Sonyń mańynda balalar zıraty bolatyn. Náresteler 1 jasqa jetpeı shetinep jatatyn... Karlag bólimshelerindegi lager zırattarynyń oryndary búginde saqtalmaǵan. Zırattardyń bir bóligi sý qoımalaryn salý kezinde sý astynda qalǵan. Karlagta ólgen adamdardy «jalpy erejeler» boıynsha jerlegen: birneshe máıitke 1 shuqyr, ár shuqyrǵa beseýden úsh qabat etip kómip, aıaǵynyń bas barmaǵyna nómir jazylǵan qańyltyr baılaıdy. Molanyń bir buryshyna nómir jazylǵan aǵash qada ornatylady. Osy nómiri tutqynnyń ólim aktisinde kórsetiledi. Sóıtip árbir molaǵa 15 máıitten jerlenedi.
Karlag Otan tarıhynyń umytylmas bir beti. Úıindi tóbeshik bolyp qalǵan molalar úreı shaqyratyn lager oryndary qanshama adamnyń aýyr beınet, tózbes taýqymet tarta júrip, artyna iz qaldyrǵanyn da eske salady. Nebir qalalar men zaýyttar tutqyndar kúshimen boı kóterdi. Sonyń biri Qaraǵandy qalasy.
Tolyq nusqasyn júkteý
Qazaqstanda aýyl sharýashylyǵyn kúshpen ujymdastyrý
You Might Also Like
-
Fızıka pániniń muǵalimi Almanova G. A.
