InfoHub Logo

Ár ulttyń óz ulttyq qundylyqtary bar. Qazaq halqy salt-dástúr, yrymdar men joralǵylarǵa óte baı. Ata-babalarymyz sonaý zamannan urpaqtan-urpaqqa mura etken salt-joralǵylar osy kúni de óz qundylyqtaryn joımaı saqtalyp keledi. Salt-dástúr – halyqtyń kúndelikti ómirinde eleýli oryn alatyn rýhanı jáne mádenı azyq. Salt-dástúrlerdiń jáne yrym-tyıymdardyń qskeleń urpaq tárbıesindegi máni zor. Jalpy dástúrlerimiz bala tárbıesine baılanysty, turmys-salt jáne áleýmettik-mádenı salt-dástúrler bolyp úsh túrge bólinedi. Balanyń dúnıege kelgen kúninen bastap alǵan tálim-tárbıesinen bastap úlken azamat bolǵanǵa deıingi kezeńdi bala tárbıesine baılanysty salt-dástúrge jatqyzamyz. Oǵan mysal: shildehana, balaǵa at qoıý, besikke bóleý, qyrqynan shyǵarý, tusaýyn kesý, atqa mingizý, súndet toı, til ashar sekildi dástúrler. Al, turmys-salt dástúrine qazaqtyń kıiz úıi, jıhazdary, ulttyq kıimder men taǵamdaryn jatqyzamyz. Ultymyzdyń sóz óneri, aspaptary, qonaq kútý dástúri ózge elderden qaraǵanda óte erekshe. Bizdiń atalarymyz áýelden óz urpaqtaryn qasıetti salt - dástúrmen, ónegeli ádet-ǵuryppen, yrym-tyıymmen tárbıeleı bilgen. Baýyrjan Momyshulynyń bir sózinde «Men ózimniń urystaǵy tájirıbemnen jaýyngerlik qasıetti tárbıleýde ulttyq dástúrdiń mańyzy zor ekenin túsindim» dep jazǵan eken. Bul sózderden otan súıgishtik,, jomarttyq, adamgershilik qasıetterdiń bári salt-dástúr arqyly keletinin jáne damıtynyn túsine alamyz. Salt-dástúr adamdy adastyrmaı, týra jolmen júrýge, neniń durys, neniń burys ekenin bilip, úırenýge jáne ómirde qoldanýǵa úıretedi deı alamyn. Halqymyzda sábı dúnıege kelgennen bastap toı-tomalaqtar, túrli salt joralǵylar jasala bastaıdy. Osydan aq qazaq halqynyń rýhanı jáne mádenı baı ekenin ańǵara alamyz. Halqymyzda óz mán-mazmunyn áli kúnge deıin joımaı kele jatqan salt-dástúrler óte kóp. Keıbiri zaman talabyna saı ózgeristerge ushyraǵan bolsa, al keıbir dástúrlerimiz esh ózgerissiz búgingi urpaqqa jetip, qoldanysqa ıe bolyp otyr. Alaıda, qazirgi tańda keıbir salt-dástúrlerimizdiń qoldanystan shyǵyp qalǵan bara jatqan jaıy bar. Máselen: «Syıyt», «Ámeńgerlik», «Básire», «Bosaǵa maılaý», «Enshi berý», «Syralǵy» atap aıta berseń jeterlik. Salt-dástúr men ádet- ǵurypsyz el ádepsizdikke ushyraýy múmkin. «El bolamyn deseń besigińdi túze» demekshi osy salt-dástúrlerimizdiń mańyzyn, shyǵý tarıhyn jas jetkinshekterge mektep jasynan túsindirgen durys dep sanaımyn. Sonda ultymyzdyń árbir azamaty salt-dástúrin jaqsy biletin bolady. Ata-babalarymyz bizge amanat etip qaldyrǵan osyndaı asyl muralarymyzdy umytpaı, dáriptep, keleshek urpaqqa jetkizý bizdiń basty mindetterimizdiń biri.

Qazaqtyń salt-dástúrleri:

— As qaıyrý

— Alyq

— Aýyldyń alty aýyzy

— Batalasý

— Báji basý

— Bitim

— Bılik aqy

— Dám tatyrý

— Jamby atý

— Jol-joralǵy

— Jón-josyq

— Kelin qolynan shaı ishý

— Kóńil shaı

— Keregege kerý

— Kógenge túsý

— «Kiná mende»

— Qaıyndap barý

— Naǵashylap barý

— Qyryq jeti

— Qońsy qoný

— Qol ustatar

— Qyz alyp qashý

— Myǵaý jazasy

— Naýqasty kúzetý

— Ókil kýıeý

— Órtpen tazalaý

— Sabaq basy

— Sózge toqtaý

— Tartý-taralǵy

— Tórelik

— Tústený

— Shoshaı tártibi

---