InfoHub Logo

Kentazy degen qalmaq hany bolypty. Orta júzdiń Abylaı degen hany bolypty. Sol Kentazy sol tusta qazaq jerine eki ret shabýyl jasapty. Elin, malyn aıdap ketipti. Endi úshinshi ret shabady degendi estip: «Buǵan ne jasaımyz, jaýlasýǵa kúshimiz jetpeıdi. Elshi jiberip, teńdik suraıyq», — degen toqtamǵa kelipti. Hannyń sóz biletin on ýáziri bar eken. Ár ýázir ózin qosqanda on-onnan júz kisi jınap, júz kisi elshi jibermek bolady.

Sol kúnderi Keldibek degen baıdyń jylqyshysy aıtady eken:
— Osy bıeniń ishinde ne tas bar, ne tulpar bar. Erkek týsa, bir sútti bıeniń qulynyn óziń baýyzdap je de, soǵan teli, — deıdi.

Keldibek bir kúni úıine kelse, balasy oıynda bolady. Balasyn shaqyryp alyp:

— Abylaı han Kentazyǵa kisi jibergeli jatyr. Toqsan toǵyz kisi boldy, bir kisi jetpeı tur. Soǵan barýǵa qalaısyń? — dep suraıdy.

— Balalarmen oınap júrgen bul da bir qyzyq dáýren edi. Degenmen, úlkenderdiń qasyna erip, jol júrip, jón bileıin, — dep balasy kelisim beredi.

Tel emgen qulyn bul kúnde Telqońyr taı atalypty. Balasy taıdy minip hanǵa keledi. Han elshilerin shyǵaryp kele jatqanda balanyń astyndaǵy taı aq kóbik shashyp oınaıdy.

Han balany shaqyryp alyp:

— Sen osy topqa basshy bolasyń ba, joq álde qosshy bolasyń ba? — deıdi.

Bala:

— Men atqosshy bolamyn, — deıdi.

Abylaı han elshilerge:

— Myna bala senderge erip barady, jınaq bolǵan jerde bala dep almaı, tastap ketip júrmeńder, — dep tapsyrady.

Júz kisi Kentazy eline keledi. Hannyń eline kelgen soń, habar berý kerek bolady. Sonda bala turyp:

— Men baraıyn, — deıdi. Bala baryp hanǵa habar beredi.

Han ýázirlerine:

— Elshilerdi on, jıyrmadan bólip, ár jerge túsirińder, — deıdi.

Bala:

— Meniń adamyma bir jerden oryn bermediń. Men at baǵamyn, attaryma bir jerden oryn ber, — deıdi. Attarǵa bir saraı beriledi.

Han:

— Bulardyń taı mingizip jibergen balasy nesi? Kelemej qylǵany ma? Adamdaryn óltirip, attaryn jylqyǵa qosyp jiberse qaıtedi, — deıdi.

Sonda hanym:

— Taı degeniń tulpar bolmasyn, bala degeniń suńqar bolmasyn. Handyǵyńdy saqta, — deıdi.

Synshy toqsan toǵyz kisini synap, eshteńe taba almaıdy. «Endi attaryn synap kóreıinshi» dep saraıǵa keledi. Saraıǵa kelse, bala shalqasynan uıyqtap jatyr eken. Eki qoly, eki aıaǵy eki jaqta. Demalǵanda aýzynan bir sarybas jylan bir kirip, bir shyǵyp jatyr eken. Synshy shoshyp ketip, kórgen-bilgenin hanǵa baıandaıdy:

— Saraıda bir bala jatyr. «Aýzym barǵansha sóıleımin, qolym barǵansha sermeımin, aıaǵym barǵansha júremin» dep jatyr, — deıdi. Han buǵan mán bermeıdi.

Han bir kúni elshilerin jınap, qyzmetin suraıdy. Elshiler abdyryp qorqyp, jaýap bere almaıdy. Sonda bala bosaǵada turyp:

— Nege aıtpaısyńdar,
Hannan hannyń nesi artyq,
Qarsy bolǵandyǵy artyq.
Elden eldiń nesi artyq,
Erkindigi artyq, — deıdi.

Sonda han:

— Áı, mynaý syrnaıdaı sarnaǵan, bulbuldaı saıraǵan qaı bala? — deıdi.

Bala sonda turyp:

— Ózimniń atym — Qazybek,
Ákem aty — Keldibek.
Rýym — qarakesek.
Abylaı hannyń elshisimin.
Bir shaptyń, eki shaptyń,
Endi teńdik suraı keldim.
Berseń qolyńnan,
Bermeseń jolyńnan ala keldim, — deıdi.

Sol kezde han dirildep qoıa beredi. Balanyń qoltyǵynan ustap:

— Tórge shyq, — deıdi.

Bala:

— Úlkenimiz turǵanda, kishimiz tórge shyqpaımyz, — deıdi.

Han ýázirlerine:

— Men ómirimde syılyq ta, olja da berip kórmep edim. Bulardyń bas-basyna syılyq beremin. Burynǵy jaýlap alǵanymnyń tirisin tirideı, malyn maldaı beremin, — deıdi.

— Baladan munsha qoryqqanyń ne? — dep suraǵan ýázirlerine:

— Balanyń eki ıyǵyńda eki aıý maǵan qarap: «tyrp etpe!» deıdi. Balaǵa qaz daýysty Qazybek degen ataq beremin, daýsy qazdyń daýsyńdaı suńqyldap shyǵady eken, — deıdi.

Han elshilerdi shyǵaryp salyp kele jatqanda, amandasar jerge kelgende, shabynnan kelgen bir jigit hanǵa kelip:

— Men kelgenimde jaqsy at, jaqsy kıimmen keldim. Atymdy, kıimimdi tartyp alǵanymen qoımaı otyz tisimdi syndyrdy, — depti.

Han:

— At degeniń — bir jylqynyń balasy ǵoı, kıim degeniń —  bir toqtynyń terisi ǵoı. Bas jarylsa bórik ishinde, qol synsa jeń ishinde, — deıdi.

Sonda Qazybek turyp:

— Tis — adamnyń bolaty emes pe, at — adamnyń qanaty emes pe, ton — adamnyń kıimi emes pe, ber mynanyń teńdigin! — deıdi.

Han astyndaǵy atyn, ústindegi tonyn, qolyndaǵy semserin beripti.

---