InfoHub Logo

Shet aýdany Akadyr kenti
M. Mámetova atyndaǵy JBB mektebiniń
bastaýysh synyp muǵalimi Jalgabekova Jıbek Rysbaıqyzy

Egemen el bolyp qalyptasýymyz, memleketimizdiń ósip, órkendeýinde dinniń alatyn orny zor. Óıtkeni, din - ımandylyqtyń, ádildiktiń, sypaıylyqtyń, parasattylyqtyń, kópshildiktiń, tózimdiliktiń kepili Dini, tili joq halyqtyń – bolashaǵy joq. Dinniń jaǵdaıy qoǵam damýyna tikeleı qatynasy bar. Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh  prezıdenti N. Á. Nazarbaev «Syndarly on jyl» atty eńbeginde «Búgingi kúngi jekelengen elderdegi dinı sana- sezimniń ósýi kezdeısoq qubylys emes. Din ulttyń jáne mádenı birtektilikti saqtaýdyń negizine aınalyp otyr», — deıdi

Qazirgi zamanǵy adam jáne qoǵam ómirindegi dinniń róli erekshe dep aıtýǵa da bolady. Sebebi qazirgi zaman jastarynyń birazy dinge degen kózqkarastary erekshe.

Qazirgi tańda jastardyń dinge degen qyzyǵýshylyǵy jyl saıyn artyp keledi. Búgingi kúni kez kelgen dinı ǵımarattaǵy jamaǵattyń kóp bóligin jastar quraıtyny barshamyzǵa málim. Bul qoǵamdaǵy dindi ustanýshy turǵyndardyń basym bóligin jastar quraıtyndyǵyn kórsetedi.

Qazirgi zamandagy adamdar qoǵam ómirindegi dinniń eresheligin - odan oqshaýlana almaıtyn qoǵamdyq ómidiń bir bóligi, ol qoǵam ómirine sonshalyqty sińisip ketkendigin tereń túsine alady. Solaı bola tura, qoǵam men dinniń mundaı baılanysynyń sıpaty men dárejesi onyń damýynyń ár túrli kezeńinde birkelki bolmaıdy.

Áleýmettik jiktelýdiń kúsheıýimen qatar qoǵamdyq ómirdiń ár túrli salalarynyń táýelsizdigi arta túsedi. Qoǵam, mamandaný jáne jiktelý jolymen jyljı otyryp, onda áli onyń ómir salasyn quraıtyn bólikteri bir jerde toptasyp, olardy aıyrý múmkin bolmaıtyn tutastyq jaǵdaıynan kóp beıneliktiń birligin bildiretin jalpylamalyqqa birte-birte ózgeredi. Qoǵam ómirindegi dinniń róli – erekshe.

Qazirgi qoǵamda dinge degen durys, burys  pikirler joq dep aıtýǵa da bolmaıdy. Adamzattyń rýhanı suranystarynyń túrliligine baılanysty dinder de ártúrli ataldy. Dúnıedegi halyqtar, memeleketter óz tarıhyn zerttegende dinı, rýhanı úderisterdi negizge alady.

Alaıda qazir adamzat balasyn ózge jaratylystan ajyratyp, óziniń osy jaratylǵan barsha jaratylystyń qojasy ekenin, biraq sol úshin osy álemniń ıesi aldynda jaýapty ekendigin sezindiretin nárse – din. Kóptegen adamdar júrekke daýa, sanaǵa óris beretin dinniń máńgilik qundylyqtaryna júginýge májbúr bolady. Mine, osyndaı jandar adam ómirindegi, qoǵam ómirindegi dinniń ornyn túsinip, onyń máni men mańyzyn ashýǵa umtylady. Adamdy osyndaı bıik qulshynysqa, rýhanı jetilýge jeteleıtin qasıeti dinniń basty bir mańyzy bolyp tabylady.

Basynda aıtqanymdaı din qoǵam ómirinen óz ornyn alatyny sózsiz. Osyǵan oraı jastarymyzǵa durys baǵdar, jaqsy tárbıe, qoǵamymyzǵa tıgizer paıdasyna baılanysty jeke pikir retinde myna nárselerdi usynǵym keledi. Qazirgi tańda oqımyn, izdenem degen jastarǵa úlken joldar ashylǵan. Sol nárseni durys paıdalana bilgen durys. Dinı saýatyn arttyratyn oryn retinde meshitke baǵyt baǵdar beretin edim. Óıtkeni qazir meshittiń janynda jastardyń dinı saýatyn ashý maqsatynda kýrstar ashylǵan. Sol jerlerden dinı bilim alsa qoǵamǵa da paıdasyn tıgizer jastarymyz ósip- óner edi.

Qazirgi qoǵamda adamdar ýaqyttaryn tekke ótkizbeı, meshitke kelip, din týraly keńester jaqsy ýaqyzdardy súısine tyńdaıtyndaryna qarap ishteı qýanamyn. Men óz aýylymdaǵy meshit shaǵyn bolsa da, keler adamdardyń sany artýda.

Qazirgi qoǵamda, damyǵan zamanda, ınternet, týngi klýbtarda ýaqyttaryn tekke ótkizbeı, namaz oqyp, quran jattaıtyn halyq sany da az emes. Allanyń úıi meshitke baryp, bilmegenin ımamnan surap, bilgenderin bólisip bilimderin jetildiredi. Osy jaǵdaıdy bizde qolǵa alyp, jastarymyzdyń dinı saýatyn arttyrsaq qoǵamda tynyshtyq, bereke bolaryna senimdimin.

Qazirgi kezde jańartylǵan áleýmettik qoǵam damýyndaǵy jeke adamnyń qalyptasýy, rýhanı mádenıettiń artýyndaǵy Qazaqstandaǵy dinniń búgingi jaǵdaıy orasan zor ról atqarady. Rýhanı mádenıet — bul eskiden qalǵan tarıhı mura, ol qazirgi kezdegi qorshaǵan ómirge, adamgershilikke, tárbıelikke, birigip qımyl jasaýǵa Qazaqstandaǵy dinniń sharttaryn úırenýge jáne órkendeýdegi áleýmettik mura retinde qarastyrylady. Rasyndada búgingi kúni dinge degen adamdardyń kózqarasynyń senimderiniń ózindik ereksheligi baıqalady.

Dinniń jaǵdaıy búgingi kúngi árbir adamǵa tanys. Dinı tujyrym barlyq dinı-ǵulamalyq jáne dinı-fılosofıalyq ádebıetterde qarastyrylǵan. Onyń negizgi máni dinniń qudiretti kúshinen týyndap otyrǵandyǵy «Adamnyń boıynda bir kúsh bar. Ol kúshti jaqsyǵa da, jamanǵa da qoldanýǵa bolady. Ony Alla tek qana jaqsylyqqa qoldanýyn qoldaıdy» Bul pikirdiń maǵynasy, barlyq nárse Allanyń taǵdyry men qazasy boıynsha júzege asady. Árıne, adam óz ómirin júıeli túrde retteı alady. Din — adam tarıhynyń úlken taǵylym-tárbıesiniń biri jáne sarqylmas danalyq kózi. Halyqty turmys- tirlikke tán ádet-ǵurypqa, saltqa tárbıeleý — búgingi jaǵdaıdyń mindeti. Tárbıeniń arasynda árbir adamnyń óz talǵamy, oı-tolǵaýy, túıgeni bolýy kerek. Sonda ǵana ol órkenıettik deńgeıde kóteriledi, aldy-artyna úniledi.

Bolashaqta ósip kele jatqan jastarymyzǵa úlgi bola alatyndaı, ózimizdi kórsete bilýimiz kerek. Din týraly durys uǵym berýimiz kerek. Óıtkeni din sanaǵa áser etetin kúsh. Al sana jastardyń ómirlik ustanymdaryn qalyptastyryp, ynta men kúsh-jigerlerin arttyrýshy. Sanalyq negiz qalaı qalyptassa, úıdiń irgetasy sekildi jastarda solaı qaraı boı túzemek.

Bul týraly danyshpan Abaı atamyz: «Adamnyń jaqsy bolýy teginde emes, tárbıesinde. Tárbıe ata –anasy, ustazy, ortasy arqyly qalyptasady. Jas óse kele qaı ortany jaqsy kórse, sol ortanyń yqpaly jastardyń sanasyna kóp yqpal etedi», degen bolatyn qara sózinde.

Tárbıedegi qamqorlyq mańyzdy qubylys. Sonymen qatar, kóppen birge adaspaı, jalǵyz júrip jol taýyp, sol durys jol arqyly kópti tárbıeleýdiń mańyzdylyǵynyń joǵary ekenin uqqandaımyz.

Zaman talabyna saı memleket tarapynan dástúrli rýhanı qundylyqtardy nasıhattaý jumystary úzdiksiz jalǵasyp keledi. Al, tárbıelik máselelerde memleket tarapynan óner, qoǵamdyq salaly mekemeler arqyly jańasha joldarǵa den qoıyp, qoǵamdyq ınstıtýttar arqyly jastardy tárbıeleý joldary iske asyrylyp keledi.

Tarqatyp aıtsaq, kıno salasyndaǵy tarıhı-rýhanı týyndylar, teatr sahnasyndaǵy qoǵamdyq tárbıege ún qosatyn kórsetilimder, tárbıelik mazmundaǵy eńbekter men gazetter, ınternet pen áleýmettik jelilerde tárbıelik máni zor paraqshalardy tapsyryspen uıymdastyrý, rýhanı tanymdyq keshter men irgeli is-sharalardy júzege asyrý jalǵasyp keledi. Degenmen bul baǵytta ata-analardyń tárbıe salasyna asa mán berý kerektigin úndeıdi. Nege, óıtkeni ár ata-ana óz baldarynyń tárbıesine asa mán berip, otanshyldyq baǵytta tárbıelese, ol balanyń bolashaqta ıgilikti ister ıdeıasymen ómir súretini belgili.

Elbasymyz N. Nazarbaev táýelsizdik alǵan sátten bastap elimizdi órkendetý jolynda irgeli áleýmettik reformalar jasap keledi. «Bizdiń basty maqsatymyz — áleýmettik qaýipsizdik jáne azamattarymyzdyń baıqýattylyǵy.

Bul — qoǵamdaǵy turaqtylyqtyń eń jaqsy kepili. Naǵyz pármendi áleýmettik saıasat — ol halyqty jumyspen turlaýly qamtý saıasaty» delingen Prezıdent Joldaýynda.

Endeshe, memlekettiń jastardy árdaıym áleýmettik ári rýhanı qoldaý jaýapkershiligin senimmen júzege asyryp kele jatqanyna senimimiz mol bolýy tıis.

Árbir qazaqqa oılanatyn ýaqyt jetken sıaqty. Myńjyldaǵan tarıhy bar ata-babalarymyzdyń jolymen júrip, salt-dástúrimizdi syılap, qolǵa alyp, bolashaq jastarǵa nasıhattaýǵa beıimdeý.

Batysqa qarap eliktemeý, óz dinimizdi qadirlep qasterleý. Din de adamnyń barlyq is-áreketteriniń sapalyǵyna yqpal etip, adamnyń «adam» degen ataýǵa laıyqty bolýyna qadaǵalaıdy.

Endi ǵana órkendep kele jatqan dinimizdi ornyqtyra tússek, odan utpasaq, utylmaımyz. Óıtkeni ıslam dini tarıhı damýymyzdyń negizi. Dinimizdi bekem ustap, durys túsiný, jastardy ulttyq rýhpen tárbıeleý búgingi jaǵdaıdyń isi. Islam kez kelgen ýaqytqa, jaǵdaıǵa, tolyqqandy tirshilikke arnalǵan din.

Qazirgi zamanǵy adam jáne qoǵam ómirindegi dinniń mańyzdylyn, ereksheligin durys túsine biletin, urpaqtan-urpaqqa durys jetkizip, tálim-tárbıe beretin, ósip kele jatqan jastarymyzdy da  durys jolǵa salatyn da ózimiz. Sonymen qatar, kóppen birge adaspaı, jalǵyz júrip jol taýyp, sol durys jol arqyly kópti tárbıeleýdiń mańyzdylyǵynyń joǵary ekenin túsine  bileıik.

---