InfoHub Logo

Aýdanymyzdyń Taldyózek, qazirgi Qylyshbaı aýylynda týyp-ósken Qylyshbaı Erjanuly týraly el aýzynda áli de estelik áńgimeler aıtylyp júr. Ómir degen bir ornynda turǵan ba? Biraz kóneniń kózindeı qarıalar bul dúnıeden ótip ketse de, qalǵan birli-jarymdary Qylyshbaıdy aýyzdarynan tastamaı, bas qosqan jerde áńgimelerin tilge tıek etip otyrady. Jasy seksennen asqan aqsakalymyz Áliqul Abdanbaıulynyń Qylyshbaı atasy jaıly aıtqan myna bir áńgimesin aıtyp bereıin.

Birde tóste turatyn belgili bıdiń aýylynda áldeqandaı bir jıyn ótedi. Mundaı jıyndarda ádette eldiń aqyndary men sheshenderi kóptep júretini belgili. Jaqsylar men jaısańdar bas qosqan bul úlken jıynda ár tusta dýman, oıyn-kúlki, ázil-ájýa aıtylyp jatady. Úlken toıǵa oıdaǵy eldiń jaqsylarymen Qylyshbaı da kelipti. Aıaýly aqynǵa mundaǵy eldiń syıly jaqsylary etene jaqyndap, aman-saýlyq surasyp jatady. Onyń osy tusta ýytty sózderimen ataǵy shyǵyp, el-jurtqa jarıa bolyp qalǵan kezi edi. Qylyshbaıdyń ár qadamyn ańdyp, ózimen qaǵysyp aýyz ashtyrmaı tastaıyn dep bilek sybanyp degbir tappaǵan sol aýyldyń bir jigiti ózeýrep bolmaıdy.

Aýyldyń izgi jaqsylary:

— Tynysh otyr, ol naǵyz pále, tıisseń, uıatqa qalasyń, — dep betin qaıtaryp tastaıdy. Sonda da bolmaı ol julqynyp baryp aqynǵa taıap keledi de:

— Assalaýmaǵaleıkým, Ashanyń eli, shybyn-shirkeı men masanyń eli, butasy qalyń tasanyń eli, — deıdi

Mundaıda qarap qalatyn Qylyshbaı ma? Ol tosylyp turmaı birden julyp alǵandaı sol jerde álgi jigitke bylaı dep jaýap beredi:

— Áleksalam, keriniń eli,
Jyn-shaıtan jaılaǵan periniń eli.
Jaz jaılaýyń edi, qys qystaýyń edi
Qumdy nege dattaısyń.
Aýzyńa kelgendi ottaısyń,
Qudaıym-aý, tentegińe nege aıtpaısyń?

Qylyshbaıdyń sózi asyp ketkenin bilgen jurt qyran-topan kúlkige batyp, kópke deıin ezýlerin tyıa almaı jatady. Igi jaqsylardyń biri:

— Áı, aıttyq qoı, endi munda turatyn ne betiń bar? — dep ony toptan qýyp shyǵypty.

Iá, Qylyshbaıdyń eshkimniń betine, bedeline qaramaıtyn, jaqtyrmaǵan adamnyń aıybyn aıtyp tastaıtyn aýzy batyr kisi ekeni jurttyń bárine málim bolǵany qashan. Birde ol jolaýshylap bir top jigitpen qum ishinde kele jatady. Baǵyty aýyly jaq bolsa kerek. Olar Baıbolat baıdyń aýylyna jaqyndap keledi. Aýyl áli biraz jer, oǵan túndeletip jetý múmkin emestigin sezgen jigitterdiń biri:

— Ata, kún kesh bolyp barady, qaıda qonamyz? — deıdi.

Qonalqynyń jaıyn oılap kele jatqan Qylyshbaı da birden sóılep ketedi.

— Áı, sender menen ozyńqyrap baryp ana qudyq basyna jetip alyńdarshy. Qalǵanyn ózim aıtamyn, — deıdi.

Jigitter Qylyshekeńniń aıtqanyn oryndap, qudyq basyna tez kelip ár nárseni bir aıtyp turady. Jaılap aıańdap Qylyshbaı jetkende jigitterdiń biri:

— Ata, kesh boldy, qaıda barsaq eken? — deıdi.

— Ana tóbeniń astynda tóbet bar,
Tóbetke barsań, kóp et bar.
Eki qonyp bir tústensek,
Endi barar ne bet bar? —
dep Qylyshbaı teris aınalady. Bul sózdi túsingen aýyl jigiti qysylyńqyrap turyp:

— Ata, aýylǵa júrińiz, — dep izet jasaıdy.

— E, onyń durys, balam, — dep bári de aýylǵa bet burady.

Aýyldyń ataqty adamy Baıbolat kelgenderge jyly shyraı baıqatpaı, jýyq arada qazanyn da kótertpeı qoıady. Esikten kirgen jigitke ıyq qaqqany sol-aq eken, soıysqa laq jetkiziledi. Burynǵynyń daǵdysy boıynsha ákelingen malǵa bata suraıdy. Qylyshbaı basyn kótere berip:

— Áýmın dedik laqqa,
Daýsy ketti jyraqqa.
Tapsań qozy soı,
Tappasań, qoıa ber jylatpaı, —

degende Baıbolat baı sasyp-aq qalady da, soıysqa qozy aldyrady. Ony jetektep esik aldyna kelgen jigit:

— Al kóter basty, Qylysheke, nıet bildirińiz, — deıdi.

— Kóterdim basty,
Báleket qashty,
Qol jýǵyzbaı bata surap,
Baıbolat, seni ne qara basty, —

deıdi Qylyshbaı jan-jaǵyna qyransha kóz tastap qyryn tastap. Úıdegiler únsiz otyryp qaldy.

---