InfoHub Logo

Jazıraly Jarkent topyraǵy -talaı daryndardy dúnıege ákelgen qutty meken. Jaýgershilik zamanda qolyna naıza alyp jer qorǵaǵan batyr da,oraq tildi ot aýyzdy sheshen de,kúmis kómeı ánshi men sóz marjanyn tizgen aqyn da,tórtkúl dúnıeni ónerimen  tánti etken talanttar da shyqqan- bul ólkeden. Sol ulylardyń biri ári biregeıi, qazaq beıneleý óneriniń negizin salýshy,Qazaqstannyń halyq sýretshisi ,kórkem sýret sheberi- Ábilhan Qasteev. Ábilhan Qasteev1904 jyly Almaty oblysy ,Jarkent qalasy,Shejin aýylynda qarapaıym otbasynda dúnıege kelgen. Segiz jasynda ákesinen jetip qalyp,baıdyń malyn baǵady. Keń dalanyń tósinde qıalyna qanat bitire júrip, jan saraıyn terbegen ásem kórinisti qumǵa,tasqa beıneleıdi. Ol kezderi qarapaıym aýyl balasynyń qylqalammen qaǵazǵa sýret salýynyń ózi arman edi. . . Ábilhan  jastaıynan eshbir óner mektebinen tálim almasa da,týǵan jeri onyń óneriniń bastaýy boldy. Eń keremeti sol,Ábilhan Qasteev buryn sońdy eshkim kóterilmegen bıikke,óner bıigine shyqty. Qazaqstannyń halyq jazýshysy Ǵ. Músirepovtiń: «Qazaqtyń kim ekenin bilgiń kelse ,Shámshiniń ánderin,Ábilhannyń sýretin zertte» degeni beker emes -ti. Sebebi,Ábilhan shyǵarmalarynda ómir bar. Ol ómir- týǵan jeriniń, qazaq eliniń tarıhy. Shyndyǵynda, Ábilhan Qasteevteı Otanǵa degen sheksiz mahabbatyn  qylqalammen kórkem beıneleı alǵan sýretshi kemde -kem. Amerıkalyq sýretshi Rokýel Kent : «Ábilhan Qasteevtiń shyǵarmalaryn kórip ,keń baıtaq Qazaqstandy aralap shyqqandaı áser aldym» degen sózi sonyń dáleli. Ábilhan Qasteev ǵumyrynda tórt myńǵa jýyq sýret salǵan eken. Ol shyǵarmalarynyń basym bóliginde,tipti barlyǵynda derlik týǵan jer taǵdyryn ózek etken.  Onyń «Túrksib» , «Bıe saýý» , «Amangeldi sarbazdary» , «Kıiz úıdiń ishki kórinisi», «Qos qurby», «Qyz uzatý» syndy týyndylary sonyń aıǵaǵy. Marapattary men álem áıgilileriniń Ábilhan ónerine bergen baǵasynyń ózi bir tóbe.

2004 jyly Ábilhan Qasteevtiń 100 jyldyq mereıtoıy IýNESKO kóleminde atap ótildi. Parıj qalasynda kórmesi ótkizildi. Sýretshiniń týǵan jerinde saıabaq ashyldy. Memlekettik óner mýzeıine jáne birneshe bilim ordalary men qala kóshelerine esimi berildi. Árıne ,er esiminiń eskerilgendigi qýantady. Biraq, bul azdyq etedi. Osy maqalany jazý barysynda biraz oıǵa shomdym. Nege bizdiń elimizdiń saf ónerin álemge áıgili etken aıshyqty tulǵalarymyz  áli kúnge deıin kúngeıde qalyp keledi?. . Nege bizder arda azamattarymyzdy óz deńgeıinde qurmetteı almaı kelemiz?. . .  Shynynda, uly tulǵalarymyzdy tek týǵan kúninde eske alynýy jandy jabyrqatady. Tipti , tarıhta oıyp turyp oryn alǵan sańlaqtardyń shyǵarmashylyǵynan beımálim zamandastarymdy kórgende surqym qashady. Bul degenimiz bizdiń óz asylymyzdy ,ulttyq rýhanı qazynamyzdy tanı almaǵandyǵymyzdan dep bilemin. Al tarıhyn tanı almaǵannyń bolashaǵy buldyr. Elbasy N. Á. Nazarbaev «Uly dalanyń jeti qyry» atty maqalasynda  «Uly dalanyń uly esimderin»  jańǵyrtý qajet ekendigin basa aıtqan bolatyn. Aıtyp qana qoıǵan joq,naqty qadamdardy da kórsetip berdi. Endi tek áreket qajet.

Men Ábilhan Qasteevteı daryndar shyqqan jerde dúnıege kelgenimdi oılasam keýdemdi erekshe qýanysh sezimi bıleıdi. Osyndaı keremet tulǵalardyń ómir jolyn óskeleń urpaq bilse,taǵylymdy taǵdyr jolyn úlgi etse deımin. Arda azamattardyń ónerin taný úshin olardyń týǵan jerine  tek ózimizden  ǵana emes, shet elden týrıser aǵyl -tegil kelip ,kózaıym bolsa deımin. Ábilhan Qasteevtiń týǵanyna bıyl 117 jyl tolady. Osy mereıtoı aıasynda ıgi ister atqarylsa nur ústine nur . Tanymal sýretshi Nıkolaı Hlýdov boıyndaǵy jan sezimin jasyra almaı: «Osynshama jasqa kelgende qazaqtan shyqqan mundaı  talantty sýretshini kórgenim úshin baqyttymyn» degen eken. Al men Ábilhan Qasteevteı arda azamattyń urpaǵy jáne jerlesi bolǵanym úshin sheksiz baqyttymyn.

Asqar Alýa Ál -Farabı atyndaǵy qazaq ulttyq ýnıversıteti Fılologıa jáne álem tilderi fakúltetiniń 1- kýrs stýdenti   F.A.Qozybaqova Ǵylymı joba jetekshisi Ál -Farabı atyndaǵy qazaq ulttyq ýnıversıteti

---