InfoHub Logo

Beline deıin tógilgen qoıý qara shashyn jaıyp jiberip, teńiz jaǵasynda tur eken deıdi. Órekpip kep qurlyqqa soǵatyn tolqyndy týdyrǵan jel áıeldiń shashyn jelbiretedi. Jelmen oınaǵan tolqyn bir kóterilip, bir basylyp, jaǵaǵa jetip qutylǵan jelge qolyn qarmap qalatyndaı. Sýdyń sylq-sylq kúlgeni. Ekeýiniń oıynyna tóbede kún jymıyp turǵan sekildenedi.

Tobyǵyna jyǵylyp, jylystap bara jatqan sýdy áıel sezbeıtin tárizdi. Aıaǵy da dymqyldanbaǵan. Bul teńizdiń adamǵa nelikten juqpaıtynyn ol túsine almaı, ań-tań. Kók tolqyn qaıta aınalyp, jaǵadaǵy qumdy bir shaıyp ketedi. Qarasa, týra tobyǵynan keletin sý keri sheginip jatyr, biraq aıaǵy qurǵaq. Synaptaı syrǵanap, lypyp barady. Kenet jelke tusynan qustar usha jóneldi, art jaǵynda ný orman eken deıdi, álde jaıqalǵan jasyl baq pa eken, burylyp qaramady. Álgi qustardyń kóptigi sonsha, aspandy búrkemelep alypty. Mıllıondaǵan qanattyń sabalaǵany men shıqyldap, qarqyldap, qıqýlaǵan dybystar qulaǵyn shyńyldatyp áketipti. Kókten túsetin sáýleni qanattylar japqanda kók teńiz de qoıýlana túsip, birte-birte qara túske boıalyp jatyr eken deıdi. Jel men teńizdiń oıyny da birtindep tóbeleske ulasa bastaǵandaı, ekeýi de údeı túsýde. Áıeldiń shashy jalbyrap, birese kózine, birese aýyzyna túsip, áıeldiń mazasyn alyp, shashyn qaıyryp álek. Jel ıektegen qap-qara teńiz tolqyny alas uryp, jaǵaǵa jaqyndaǵan saıyn bıikteı beredi, bıikteı beredi. Baıqasa, ushqan qustarǵa jetip qalypty deıdi. Sýda dúleı bir kúsh... Álgi tolqynnyń arasynda ózi jaqsy bile bermeıtin tisteri aqsıǵan úlken jyrtqysh balyq tektes maqulyqtardy kórip, osy kúnge deıin aspannyń aınasy bolǵan beıbit kók teńizdiń ishinde nebir jyrtqyshtyń tyǵylyp jatqanyna úreılene tańdanady. Qapersiz jatqan sýdyń kenetten alaburtyp, alapat kúshke ıe bolyp ketkeni túsiniksiz. Qara teńiz ben ishindegi jalmańdaǵan jyrtqysh maqulyqtar art jaǵyndaǵy ormandy qıratyp tastamaqshy eken deıdi, oıynsha. Teńiz qara jerge ústemdik etkisi keletindeı. Al bul áıel jer men sý soǵysynyń ortasynda qalyp qoıypty. Shekarada... Daýyldan ný ormandaǵy aǵash ataýly jelmen ilesýge talpynyp, tamyrynan ajyraı almaı, jelbirep, maıysyp jatyr-mys, áıtkenmen ózi burylyp kóz salmady. Dese de, apatty toqtatýǵa qaýqarsyzdyǵy janyn tyrmalaıtyndaı... Jantalasqan qustardyń jan daýysy shyǵýda. Tómende ushqan qustardy tolqyn bir-birlep batyryp áketip, jutyp, qurlyqqa qaraı tóne bergende, aspandy búrkegen qanattylardyń arasy sál ashylady da, kúnniń syǵalaǵan sáýlesi áıeldiń janaryna jylt-jylt etedi eken deıdi. Sońǵy jaryǵy ispetti...

Áppaq álem... Oıansa, terezedegijuqa, seldir shymyldyqty batysqa eńkeıgenkúnniń nury tesip ótip, kózine túsip tur eken. Jartylaı ashyq terezeden aýlada saıraǵan qustardyń úni estiledi. Páterdiń ishi jaıma-shýaq túske boıalyp... Kózinen kún sáýlesi ótip ketken be, áıteýir, aınalasynda terek mamyǵyna uqsas móp-móldir áldeneler qalbalaqtap ushyp júr.Áıtse de, áıeldiń boıyn beımálim bir qaýip torlaǵandaı, kózge kórinbeıtin bir zalal osy mańaıda júrgendeı, beımaza kúıden aryla almady.

Dýdyraǵan shashyn býyp, kıinip, vana men qoljýǵysh ornalasqan tar bólmege kirip bara jatyp, as bólmeniń ashyq esiginen balkonda azamattyq nekedegi ózinen jeti jas kishi kúıeýiniń temeki shegip turǵanyn baıqady. Beti-qolyn jýyp turyp,vana men dýshty qorshaı ilingenqalyń qyzyl púlish perdege qarap qaldy. Keshe ilgen edi. Oǵan deıin ol jerdi ýnıtaz ben qol jýǵyshtan ońashalaıtyn,áınekteı polıetılen perde turǵan edi. Biraq, áıel aıaq-asty qyzyl matany jón sanady da, burynǵysyn qoqysqa laqtyrǵan.

Plasık terezen tórt burysh bolyp tógiletin shýaqtyń bir bóligin qyltımaǵa súıene temeki tartyp turǵan erkek kólegeılegenimen, sáýle dastarqandaǵy asjaýlyqqa shaǵylysyp, bólmege taraǵan nur as bólmeni jyly reńkke bóleıdi. Sháýgimniń astyna gaz-plıtadan lap etkizip ot jaǵyp, sháınegine qara túıirshek shaı demdep, muzdatqyshtan sút-maı, qyzanaq-qıar, býfetten nan alyp týrap, dastarqan jaıyp júrgen áıeldiń qımylyn keregedegi saǵat sanap tur. Alaıda, aýladaǵy balalardyń, qustardyń, kólikterdiń, shúmekten sharyldap aqqan sýdyń, ústelge tıgen ydystardyń,ashylyp-jabylǵan muzdatqyshtyń, edenge tıgen tabannyń únderi saǵattyń shyqyldaǵanyn estirtpeıdi. Ýaqyt eshkimge bildirmeı zýyldaıtyn sekildi. Sháınek shúmeginen jańa demdegen shaıdyń býy ysqyryp, qıar men qyzanaqtyń selbesken jupary páterdi sharlap, pasterlengen sút pen bólke nan ańqyǵan as bólmege shylymnyń ıisi múńkigen erkek balkonnan kirip keldi. Páterdegi barlyq ıisti temeki tútini janyshtady.

— Sonsha uıyqtadyń ǵoı?!-dedi, saqal-murtyn jyp-jyltyr qylyp qyrǵanymen, túktiń orny kógerip kórinetin kúıeýi ázildegensip.

— Oı, endi túngi smenge shyqpaımyn, — dedi áıel, ysqyrǵan sháýgimin gaz-plıtadan alyp jatyp.

— Nege? Qartaıyp qalypsyń ba? — deıdi erkek qaljyńdaı túsip. Týra sol sátte barlyq dybystardan tek saǵattyń shyqyldaǵany ǵana qalǵandaı, shyq-shyq-shyq etsin.

— Oı, túngi uıqy jaqsy ǵoı, áıtpese neshe túrli jaman tús kórip júrmin, sońǵy kezi. Onyń ústine, qazir jumysta stýdentter kóbeıip jatyr, kúndiz sabaqta, túnde jumys isteıdi. — Shyny túbine shókken qoıý qyzyl shaıǵa sút qosyp, kúıeýine usyna bere, jubaıy onyń bul sózine senbegenin jasyrǵandaı, jasandy jymıǵanyn ańdady.

— Aılyq aldyń ba? — dedi erkek jymıǵan qalpynan tanbaı, ystyq sháıdi úrlep iship.

— Joǵa, áli eki apta bar ǵoı. — Áıel óz shynysyn toltyryp, aldyna qoıdy da, oryndyqqa jaıǵasa ketti.

— Baıqa, ana salmaǵyńmen oryndyqty syndyrasyń, — dep, kúıeýi aptyǵyp aıtyp úlgerdi. Tipten, sony aıtý úshin ystyq shaıyn da asyǵys urttaǵany.

Taǵy da ázildegeni. Erkektiń álpetindegi ómirge degen dán rızashylyq qaıdan paıda bolǵanyn, álde ózi birdeńeni uqpaı otyr ma, birdeńeden qur qalyp qoıdy ma, túsinbedi. Buryn baıqamaǵan sekildi me?.. Júris-turysy, sózi, máneri burynǵysyna múldem uqsamaı ma?.. Qımyl-qozǵalysy, óz-ózin ustaýy qalybyna syımaıtyn sıaqty. Erneýinen asyp-tasyǵan kúsh tárizdi me?.. Terezeden súńgigen kúnniń qyzarǵan shapaǵy áıeldiń shynysynan kóterilgen býdy qyzǵyltqa boıap alǵan.

— Vanaǵa perde alǵanyńa oılaǵanym ǵoı, — dedi erkek mıyǵynan kúlip.

— Joǵa, úıde jatqan perde ǵoı. — Áıel shynydan joǵary qaraı býdaqtaǵan qyzǵylt býǵa telmire qarap, oıǵa shomyp, samarqaý jaýap qatty.

— Qyp-qyzyl qylyp, ony neǵyp ilip qoıǵansyń? — dep, kúıeýi kúle bastady.

— Joǵa, — dep alyp, nelikten osy bir sózdi beıbereket qoldanyp otyrǵanyn túsinbeı, kidirip qaldy. Aqtalyp jatqan kisi sekildenip, jaıdan-jaı ózin áldenege kináli sezinetindeı... — Jaı, ilgim keldi.

— Jýynǵanda, sý shashyraıdy ǵoı. Mata sý bolmaı ma? — dep, erkekmuqata sóıledi.

— Sý bolsa, keptiremin, kirlese, jýamyn, oda turǵan ne bar? — Jaýabynyń tushshymsyz ekenin ózi bildi, alaıda odan árige basyn qatyrýǵa qulyqsyz edi.

— Bir túrlisiń, negizi. — Kúıeýi bos shynyny berip jatyp, kózine týra qarady da, onyń bar qupıasy ózine málim tárizdi, qýlana kúlimsiredi. — Qyzyńdy shaıǵa shaqyrmaısyń ba?! — «Vanaǵa púlish perde ilip, aqymaq bolǵansha, qyzyńa kóńil bólmeısiń be?» degendeı qyp jetkizdi me, álde ol ózi solaı qabyldap aldy ma, áıteýir, áıel abdyrap qaldy.

— Ol úıde me edi? — Azamattyq nekedegi erkekmunyń ápendiligine bas shaıqaı, kózin taıdyryp áketti. — Búgin podrýgalarymmen qydyram dep jatyr edi ǵoı, — dep, kenet sasqalaqtap shyǵa keldi de, ornynan ebedeısiz turyp, dastarqandy denesimen súrip ótip, shaı ataýlyny shaıqap,qyzynyń bólmesine bettedi.

Perdesi joq áınektiń arǵy shetinde jel taraǵan qyzǵylt bult anyq kórinedi, beıne bir er adamnyń ádemilep artqa jylmıtyp qaıyryp qoıǵan shashyna uqsaıdy eken. Áınektiń bergi jaǵynda jınalmaǵan tóseginiń ústine aıaǵyn aıqastyryp, qulaǵyn naýshnıkpen bitep alyp, shaınań-shaınań etip, shorty kıgen boıjetken basqa álemde shalqasynan jatyr. Anasyn kórip, naýshnıginiń bir qulaǵyn sheshti.

— Tósegińdi nege jınamaǵansyń? — degen suraǵy kómeıinen urystyń notasymen shyqqanyn ózi de ańdamady, ári nelikten sonshama ashshy ekenin de baǵamdaı almaı...

— Oı, jınaımyn, mam! Ne boldy, sonsha aıqaılap? — dedi boıjetken shatynap.

— Joǵa, urysqanym emes, jaı aıtqanym ǵoı. Sen qydyram dep ediń ǵoı? — dedi anasy asaý únin jýasytyp baryp.

— Aldymen kesh bolsyn da! — Qyz ornynan sekirip turyp, kórpesin silkip qap, julqynyp, tósegin jınaı bastady.

— Men seni ketip qalǵan shyǵar dep oılappyn. Shaı ishesiń be? — dedi áıel daýysyn maıdalaı túsip.

— Joq!

— Bir shyny ishseńshi bizben?!

— Oı mam, ishpeımin, aıta bermeshi, — dep, jastyǵyn jınalǵan tósektiń bas jaǵyna laqtyryp, boıjetken shalqalaı qulady.

— Jaraıdy, jaraıdy, — dep, sheshesi jeńilgen keıipte mysyqtabandap taıyp turǵanymen, oıynyń bir bólshegi sol bólmede qalyp qoıǵan edi.

Kókjıekte órtengen kún qalanyń bıik ǵımarattaryn ǵana tańdap alyp, sarǵysh-qyzǵylt túske boıaıdy. Sýyp qalǵan sútti shaıyna qarap, ózin áldenege kináli sezinip, birdeńelerden maqurym qalǵan tárizdenip, áldenege qolyn barynsha sozyp, jetkize almaǵandaı, qýsyrap áıel otyr. Kúıeýi munyń ápendiliginen sharshaǵandaı, dastarqan basynan betin sıpap turyp ketken. Shańyraqtyń jaıma-shýaq aýa-raıyn óz qolymen bylǵaǵan sıaqty, bos keńistikke batyp, qansha ýaqyt óltirgeni beımálim, oılary páterge oralǵanda baıqasa, ish kıimin ǵana qalqalaǵan qysqa kóılekten appaq baltyry jarqyraǵan qyzy bet-álpetin opa-dalappen óńdep alyp,átirdi burqyrata seýip, kire beriste tesik-tesik jazdyq týflıin kıip, qydyrýǵa shyǵyp barady eken.

— Áı, áı, andaǵy túrińmen shyqqanyń ne? — degen áıeldiń daýysy taǵy da jaǵymsyz áýezben estildi. — Jaz emes, kúz keldi ǵoı, aıaǵyńdaǵy ne?

— Oı, mama, qoıshy, tegi! — dedi qyzy qyrsyǵa. Anasynyń qurǵaq aqyly mıyn keptirip jibergendeı ashynyp.

— Eń bolmasa, tizeńdi jabatyn kóılek kıseńshi!

— Ózim bilem! — Qyz syrt álemge shyǵardan buryn sulýlyǵyn bir teksergisi kelgendeı kire beristegi aınaǵa qarady. Áldekimdi kúttirip qoıǵandaı, shalt qımyldaıdy.

— Qoıshy-eı, osy, — desin erkek jatyn bólmeden jetip kep. Endi bir sózden, bolmasa, artyq qımyldan tózimi sarqylardaı... Munysy — boıjetkenniń kózinshe sypaıy ashýlanǵany sıaqty, biraq áıel dál qazir aýzyn jappasa, ekeýi ońasha qalǵanda, oń men solyn tanymaıtyn dúleı kúsh atyp shyǵatynyn eskertkeni sekildi. Tipten, erkektiń tutyǵýynyń sebebi de basqaǵa uqsaıdy. — Turǵaly beri, mazany alyp bittiń ǵoı! Neń bar?! — Tabaldyryqqa taıaý turǵan qyzǵa nazaryn aýdardy da, úni jumsara tústi. — Ózine jarasyp tur. Áp-ádemi!

— Rahmet, — dep, qyz jyly sózdi qabyl alyp, páterdiń tabaldyryǵynan ary attaǵan sátte áıel ózin músápir keıýana keıipte elestetip qala berdi. Tiri pendege qadiri joq, pátýásiz sózderdi byljyraıtyn... Ne kúıeýine, ne qyzyna jolatpaıtyn arada bir seldir perde bardaı... Kóredi, biraq ustatpaıdy, jaqyn, biraq qol jetpes...

Dastarhan basynda sonyń sebebin izdep, tún qoıýlanǵansha qımylsyz sereıip otyrǵanymen, naqty túsine almady. Jeti jyl buryn birinshi kúıeýimen ajyrasqanda bul qyz ákesiniń qasynda qalǵan-tyn. Endi bıyl mektep bitirip, Almatyǵa ýnıversıtetke túsken soń, osynda kóship kelgen edi. Ana men balany alshaqtatatyn jeti jyl bólek turý ǵana emes, tamyry tym tereńde jatqan bir renishter me, tarqatylmaǵan sher me, ne taram-taram taǵdyr ortalaryn bógeı me, belgisiz. Boıjetkenniń ótpeli kezeńdegi ótkinshi nazy ma?.. Balasynyń Almatyǵa kelgenineeki aıǵa jýyq merzim ótse de, áli de tilin tappaı júr. Ne bul ózin ana retinde kórsete almaı júr me, álde balasy «sheshe» dep qabyldamaı ma, bulyńǵyr baılanys...

— Sen qashan uıyqtaısyń? — dedi áıelsheshinip jatyp. Artynsha,terezeni qalyń perdemen qymtady.

— Uıqym kelgende.

— Qashan sonda? — Erkek janaryn teledıdardan julyp alyp, jyn urǵan adamdy kórgendeı, júıkesi juqara, jalt qarady. Áıel seskenip, ózin kúshtep kúlip kep jibersin. — Joǵa, — dedi jón-josyqsyz. — Men erteń kúndizgi smendemin ǵoı. Soǵan erte jataıyn degenmin. Sol sen televızordy qashanǵa deıin kóresiń degenim ǵoı. — «Sandyraqtaı bermeshi» degendeı, kúıeýi kózin kók ekranǵa qaıta qadady. — Saǵan erteń jumys pa?

— Joq, erteń demalamyn.

— Nege? — dedi úrke. Daýysyn ıgere almaı...

— Sen esińnen aljasaıyn degensiń be? Negesi nesi? Erteń demalamyn. Búrsigúni jumys, — desin erkek tutyǵyp.

— Joǵa, jaı suradym. Qoıa qoıshy endi, ashýlanbaı, — dedi áıel kiriptar únmen. Ótinishpen...Eriniń buqa sekildi kújireıip qalǵan moınyn ýqalap...

— Búgin emes, — deıdi azamattyq nekedegi erkek sál jumsaryp.

— Joq, búgin bolsynshy...

Óz esebi túgel sekildi qımylsyz jata bergen erkekpen bolǵan uzaq alysýdan soń, páter ishin tek saǵattyń shyqyldaǵany ǵana terbep turdy. Áıel dýshqa bet alǵanda, as bólmeniń janynan ótip bara jatyp, balkonda túrsısheń temeki tartyp turǵan kúıeýin kórdi. Úıkelis bitken saıyn, qyzǵan denesin shylymmen sýytatyn ádetine basyp, kók tútindi býdaqtatyp tur. Áıeldiń sanasyna syımaıtyn, aqyl-esten tys bir kúsh, ony jan-jaǵynan qysatyndaı. Dýshqa kire bergende kózine qyzyl perde jarq etti. Qydyryp ketken qyzynyń keshikkeni de oıyna oratyla... Biraq, nege ekeni, onyń oralatynyna kúmáni bolǵan joq, tipten habarlassa, ursysyp qalatyndaı.

Tóbeden sý saryldap aqqanda oıyna kórgen túsi qaıta aınalyp soqty. Kórgen túsin bireýmen bóliskisi kelgenimen, sezingenin aıtyp jetkize alatynyna kúmáni bar. Onyń ústine, ózine sonsha áserli bolǵan tústiń ózge adamǵa eshqandaı sezim syılamaıtyny, tipten, qyzyq bolmaıtyny — raıynan qaıtardy. Eshkimmen ortaqtasa almaıtyn jalǵyz izilik túsin ne jaqsylyqqa, ne jamandyqqa jorıtynyn bilmeı, dese de, tústiń asa bir quny bolmaǵan soń, erteń-aq sanadan óshetinin eskerip, jýynyp bitti de, dýshtyń esigin aıqara ashqanda, qarsy aldynda turǵan kúıeýinen selk ete shoshynyp qaldy. Dál osy sát, dál osy kórinis qaıtalanǵan sıaqtanyp... Birneshe kún buryn, ydys jýyp bolyp, jatyn bólmege ótip bara jatyp, dýshtyń jartylaı ashylǵan esiginen moıny kújireıgen erkek syǵalap turǵanyn kózi shalǵan edi. Áınekteı polıetılen shymyldyqtyń arǵy shetinde qyzynyń jalańash buldyr sulbasyna telmirgen erkekti syrtynan kórdi. Sol kórinistiń sanasyndaǵy izi joǵalǵan sekildi edi, qazir qaıta jańǵyrdy.

— Týaletke kireıin degenmin, — dedi erkek týra sol kezdegideı.

Áıel ún-túnsiz tósegine kep jantaıǵanymen, erkek kóz ilmeıinshe, uıyqtaı almady. Ol qoryldaǵanda baryp, kózi ilinip ketip edi, túsinde appaq perdeden sorǵalap aqqan qandy kórdi. Aq shymyldyq qyzylǵa malynyp...Qan aǵyp jatyr eken deıdi. Soǵan júregi aýyrady eken deıdi, nege ekeni... Qannyń ıisi sondaı jaqyn, tanys...

Esiktiń syrtyldap ashylǵanynan selk etip oıanyp edi, kúıeýi de turyp barady eken.

— Qaıda barasyń?! Jat, jat, — dedi áıel uıqyly-oıaý.

— Jyndy bolyp qalǵansyń ba? Týaletke baram, — deıdi erkek kúıinip.

— Joǵa, jaı suraǵanym ǵoı.

Kúıeýiniń artynan erip, serýennen oralǵan qyzynyń bólmesine kirse, ol sheshinip jatyr eken. Perdesi joq plasık terezeniń ar jaǵynan qarsydaǵy kópqabatty úılerdiń oıaý jaryqtary jyltyldaıdy.

— Sen uıyqta, erteń erte myna terezege perde ilemiz, — dedi áıel balasyna. — Men jumysqa barmaı-aq qoıamyn.

— Perde ile beretin bolǵansyń ba, mam? — dep kúldi qyz.

— Joǵa, jalpy, ilý kerek qoı endi, — dedi áıel abdyrap. — Al endi jatyp, uıyqta!

— Uıyqtaımyn ǵoı endi.

— Joǵa, uıyqtaıtynyńdy bilem ǵoı, jalpy deımin de. Al...

Túni boıy kúıeýi ary-beri aýnaǵan saıyn, birdeńe tyrs etken saıyn, áıel shyrt uıqydan saq oıanyp, «qaıda barasyń? Jat, jat!» deı berdi. Áldebir qaýipti ańdamaı qalatyndaı, qulaǵyn túrip jatqany...

---