InfoHub Logo

Kúz edi. Aýyldaǵy baılanys bólimine bastyq bolyp eki balasy bar Baǵıla degen jesir áıel kóship keldi. Talaıdan jabyq turǵan pochta úıiniń esigi sol kúni keshke deıin aıqara ashylyp, shamy tún ortasyna deıin sóngen joq. Gazet taratýshy, ári úı sypyrýshy bolyp isteıtin Polá apaı men Baǵıla sol keshte-aq kishirek-kishirek tórt bólmeni aqtap, jýyp, tazartyp tastaǵan edi. Turǵyn úıge arnalǵan eki bólmesine jańa ıesi úlken aq kereýetin, kótergen kezde aýyrsyna syqyrlaıtyn stolyn kirgizip, basqa da dúnıelikterin jınastyrdy. Aıaqqa oralǵy bolǵan balalaryn sheshindirip, mańdaılaryn kezek súıip jatqyzǵan soń, Baǵıla kóńili jaı tapqandaı, ashańdaý aq quba júzi ótkir janǵan shamnyń jaryǵyna shomyla turyp ezý tartty.

— Osylaısha turamyz da,— dedi ol Polá apaıǵa qarap. Bul sózdi qýanyshtan ba, bolmasa kúıinishten aıtqany ma — aıyrý qıyn edi.

Úı ishiniń tym jupynylyǵyna kúrsine kóz tastaǵan Polá apaı:

— Áli túgel kóship kelmegen bolarsyzdar? — dep suraǵan.

— Árıne,— dedi onyń sóz tórkinin ózinshe túsingen Baǵıla, stolǵa aq dastarqanyn jaýyp jatyp,— endi ol jaqta sıyrymyz qaldy, sony jetkizip alsaq...

Erteńine baılanys bólimi jumys isteı bastady Áýelde kelýshiler sırek edi. Biraq túske jaqyn búkil aýylǵa pochtanyń jańa bastyǵy týraly: «Shirkin, adamnyń kóriktisi sondaı-aq bolar» degen maqtaýly sóz tarady da, kóp uzamaı-aq aýyz bólmege tóselgen eski alashaǵa aıaqtaryn tapyrlata súrtken kelip-ketýshiler kóbeıip ketti. Biren-sarandary bolmasa, kópshiligi-aq bolymsyz nárseni syltaý etip, pochta bastyǵyn kórýge kelgender edi. Áıeldiń oıly qaraıtyn uzyn kirpikti úlken qoı kózi, narttaı qyzyl erni, tik ustaıtyn ásem músini olarǵa qatty unady.

Al keshkilikte Baǵıla baılanys qyzmetkerleriniń formaly kostúmin kıip, eki balasyn ertip, dúken jaqqa qaraı júrgen kezde syrtynan talaı kózder telmire qarap qalǵan edi.

***

Kolhoz predsedateli Daýylbaı úıiniń irgesine oryndyq qoıǵyzyp dem alyp otyrǵan. Álden keıin áıeli Maǵıa elep jatqan unyn tastaı sap, onyń janyna kep tura qaldy. Tuqyrǵan boıda tisin shuqyp otyrǵan Daýylbaı oǵan odyraıa bir qarady, aýzy bos bolmaǵandyqtan sóılegen joq. Mundaıda kúıeýiniń ózin jaqtyrmaıtynyn bile tursa da, Maǵıa kete qoımady. Kúmiljigen qalypta aıqasa ósken qasqa tisterin kórsetip ezý tartty. Shyrt túkirip tastaǵan Daýylbaı áıeline zekip jibermek bolyp endi oqtalǵan, kenet kóshe jaqqa kózi túsip, ańyryp qaldy. Anadaı jerde, predsedateldiń úıiniń tusynan eki balasymen pochtanyń jańa bastyǵy kóldeneńdep ótip bara jatqan. Daýylbaı tisin bir shuqyp, bir túkirinip, janynda turǵan áıelin de umytty. Sulý kelinshektiń árbir aıaq alysyna mólıe qarap, melshıdi de qaldy.

— Pa, shirkin! — dedi álden soń tamsanyp.

Maǵıa kúıeýine kúrsine qarap taǵy biraz únsiz turdy da, úıge kirip ketti.

Osy kúnnen bastap Daýylbaı úıine qaıtsa bolǵany, dem alý úshin sol ornyna oryndyq qoıǵyzyp, tisin shuqyp otyryp alatyn ádet shyǵardy. Eki kózi pochta jaqta, sonda kirip-shyqqandardy baqylaıdy. Bul qylyǵy áıelin qatty nazalandyrdy. Kúıeýiniń qatal ámiri boıynsha eshqaıda barmaıtyn, eshkimmen aralaspaıtyn Maǵıa bar azapty úıde otyryp shekti. Birte-birte pochta bastyǵyna degen kúndestik te paıda boldy. Daýylbaıdyń úı irgesinde otyryp pochta jaqqa qadala qarap qalǵan sátterinde ol: «Sorly, túk kórmegendeı tesilýin»,— dep kúıinetin, biraq qoryqqandyqtan tis jaryp eshteńe aıta almady.

Eki-úsh kúnnen keıin Maǵıa, dál bir alysqa qonaqqa baratyn adamdaı, bar asyl kıimderin kıinip, pochtaǵa kirip shyǵýǵa jınalǵan. Ondaǵy oıy pochta bastyǵyn jaqynnan anyqtap kórmek edi.

Dál úıden shyǵar aldynda aınaǵa qaraımyn dep kóńili taǵy buzyldy. Óz keskini ózine unamady. Bet pishini jıyrma jetige endi ǵana jetken áıeldeı emes, áldeqaıda jap-jalpaq kárteń edi. Mezgilinen buryn túsken kóziniń tóńiregindegi, urtyndaǵy torlanǵan usaq ájimder, ótken jylǵy túsiktiń izi bop qalǵan qarala tottar da reńin aıǵyz-aıǵyz etip, sonshalyq súıkimsizdendirip tur. «Áıel baqyty — sulýlyq eken ǵoı»,— dep oılady Maǵıa kózi jasqa tolyp. Sol aına aldynda turǵan boıda óziniń osydan on shaqty jyl buryn qandaı bolǵanyn esine aldy...

Maǵıa qoıshynyń qyzy edi. Bala kezinde besinshi klasty bitirgen soń, áke-sheshesi onan ary oqytpaı ózderimen birge malǵa áketti. Eski saltqa berik qarttar jalǵyz qyzyn alaqandarynda álpeshtep ósirgen. On jetige shyǵyp, «otaý ıesi bolǵanda» sol kezderde áıeli ólip, qyz tańdap júrgen Maǵıadan on alty jas úlken kolhozdyń zootehnıgi Daýylbaıǵa uzatty. Ata-ana úkimine moıynsunýdy óziniń bas tartpas paryzy dep bilgen jas qyz mahabbat, súıispenshilik degenniń ne ekenin bilmesten-aq qaqsal erkekke áıel bolyp kete barǵan. Uıań minezdi, úlbiregen jas kelin áýelgi kúnderden bastap-aq toń moıyn, doıyr kúıeýinen qatty jasqanatyn. Jas áıeliniń ádemi kórkin búkil elden qyzǵanatyn Daýylbaı, Maǵıanyń bireýge qarap sál kúlgenin kórse uryp jyǵýshy edi. Sóıtip qıt etse urýdy ádetke aınaldyrǵan ol on shaqty jyldyń ishinde jas áıelin kekselik qalypqa jetkizgen. Bir tańdanarlyǵy, Maǵıa kúıeýiniń kórsetken jábir-japasyn esh ýaqytta jan adamǵa aıtyp shaǵynbaıtyn. Bar qorlyqty únsiz qabyldap, únsiz shydaıtyn. Osydan tórt jyl buryn Daýylbaı kolhozǵa predsedatel bop saılandy. Kóńili ósip, asyp-tası bastady. Endi ol óziniń jas áıelin qomsynyp, aýyldaǵy jas kelinshek qyzdarǵa kóz tigip, sýyt júriske aýǵan. Qara aǵashtaı qatyp, azap pen soqqyǵa shydap, eti úırengen Maǵıa birte-birte tili shyǵyp, kúıeýiniń izin ańdıtyn.

Qur dalbasa ǵoı. Munan ımenip, tartynyp jatqan Daýylbaı da joq. İshken kúni sileıte uryp salatyn. Biraq syrt el úı ishiniń bul jaǵdaılarynan beıhabar bolýshy edi... «Dúnıe-aı, bar baqytty, bar qyzyqty bermeseń de, sulý etip nege jaratpadyń eken» dep kúrsindi kelinshek. Qaıtadan sheshinip tastaǵysy kep bir turdy da, aqyry odan kelip-keter eshteńe joǵyn bilip, pochtaǵa qaraı júrdi.

Maǵıa esikten kire bergende-aq ishtegilerdiń «predsedateldiń áıeli» degen kúbirleri anyq estilip, barer aldynda kezekte turǵandar yǵysa bastaǵan. Biraq olardyń dabyrlasqanyna pochta bastyǵy basyn kótere qoımady. Áldeqandaı blankilerdi birkelki monshaqtaı ádemi jazýymen asyqpaı toltyryp, eki-úsh jerinen tars-tars etkizip mór basty.

— Káne, sizdiń kezegińiz be? — dep ol endi kelesi turǵan adamǵa burylǵan. Maǵıa óte taıaý kep, oǵan ábden anyqtap qarap aldy. El maqtasa maqtaǵandaı eken. Jazyp otyrǵan sáttegi búlkildegen buǵaǵy, sál sol jaǵyna burǵan appaq moıny kózdi arbap, eriksiz qaratady.

— Meniń sharýam...— dedi álden soń Maǵıa.

— Iá, aıtyńyz,— dep Baǵıla muny endi ǵana kórdi. Qadala qaraǵan sulý keskinnen Maǵıanyń júzi shydamaı taıqyp ketti de, kúrsinip qalǵanyn ózi de baıqamady.

— Gazetterimizdi túgel almaımyz, — dedi. Pochta bastyǵy Maǵıanyń famılıasyn, atyn surap aldy da, kórshi bólmeniń edenin jýyp júrgen Polá apaıdy shaqyrdy.

— Qoı, qaraǵym,— dedi qolyn aljapqyshyna súrte kirgen Polá apaı tiksinip.— Gazetterińizdi men kúnde óz qolymmen aparyp kúıeýińizdiń qolyna tapsyryp júrmin ǵoı.

— Qaıdam, Daýylbaı úıge gazet ákelmeıdi.

— Ondaı bolsa ózińe-aq aparyp turaıyn. Úı arasy jaqyn ǵoı.

Osyny aıtty da Polá apaı óz jaıyna ketti. Sizben jumysym bitken bolar degendeı, pochta bastyǵy Maǵıaǵa iltıpatpen taǵy bir qarady da, kelesi adamǵa buryldy.

***

Sýyta bastaǵan kúzdiń bultty kúnderiniń birinde jıren atqa mingen domalaq shal úlken aı múıizdi qońyr sıyrdy aıdap ákelgen edi. Baǵıla da, balalary da aldynan júgire shyqqan. Sıyrdyń bas jibin qolǵa alǵan sátte-aq sylap-sıpap qatty qýanysty. Al Polá apaı hattar men gazetterdi taratyp bop qaıtyp oralǵanda, bastyǵy kúlim qaǵyp esik aldynda tur edi.

- Bizdiń sıyrdy ákeldi, júrińiz, kóresiz be? – dep qoldy-aıaqqa turǵyzbaı, úı artyna erte jóneldi. Qońyr sıyr pysyldaı dem alyp, aldyna salǵan az ǵana shópti otsha jalańdaǵan uzyn tilimen oraı qarpyp tur eken.

- Munyń qandaı sıyr ekenin siz bilseńiz, Polá apaı, sıyr emes, aqqan súttiń bulaǵy ǵoı. Buzaýlaýyna on kún qalǵansha saýylady. Kórersiz áli-aq, - dep Baǵıla maqtaı beredi. – Ana jaqtaǵy kórshilerimizdiń barlyǵy da: «Shirkin, bir úıdiń yrysy ǵoı»,— desetin. Tipti maǵan sat dep qansha jabysty olar. Eki balam bar, nege sataıyn.

Polá apaı óz bastyǵynyń baladaı qýanǵan minezi men maqtaýyna sarań ezý tartyp, sıyrdyń jelinin ustap, qylshyq júnin de tartyp kórdi. Tek bar aıtqany:

— Qys jaqyndap qaldy ǵoı, endi bir-eki shana shóp túsirtip alsań,— dedi.

— Iá, ıá,— dep sıyrdyń qystyq qamy esine endi ǵana túskendeı Baǵıla oılanyp qaldy.— Búgin kolhoz bastyǵyna baramyn...

Qystyń alǵashqy kúnderi jaıma-shýaq, adamǵa da, malǵa da jaıly edi. Pochta úıiniń syrtyndaǵy kishirek tóbeniń qary erip, qaraıyp ketti. Ózine degen qystyq azyǵynyń azdyǵyn sezgendeı, qońyr sıyr bir aýyq sol tóbeshiktegi qar sýymen jibigen betege, jýsannan ot qaıtaryp júrdi.

Al Baǵıla men balalary qońyr sıyrdy kózderinen eki eli tasa jibermeıdi. Eshqaıda shyqpaı, jyly úıde terezeniń aldynda ǵana oınaıtyn eki balasy keı kezderi bıylǵy buzaýdyń kimdiki bolatynyna talasyp qalatyn da, anasy ezý tartqan qalypta olarǵa:

— Ekeýińe de jetedi, mingesip júresińder,— dep kúletin.

— Al meniń mingesip júrgim kelmeıdi,— deıtin kishkene, tentek uly bulqynyp.— Odan da eki buzaý týsyn.

Bul sózge Baǵıla bar daýsyn shyǵaryp máz bolyp kúletin. Polá apaıdy shaqyryp alyp, ekeý ara kúlisetin.

Ianvardyń orta sheninde, borandy bir túnde qońyr sıyr buzaýlady. Bir tańqalarlyǵy, kishi balasynyń aıtqanyndaı egiz buzaý týdy. Balalary sheksiz qýanyshty edi. Ekeýi eki buzaýdy ózara ıemdene bólisip, aýyzǵy bólmeden úıge kirmeı qoıdy.

Baǵıla qońyr sıyrdyń aldyna tóbeden mol etip shóp túsirip alǵashqy ýyzyn da saýyp aldy.

Fevral aıynyń bas kezinde túsken qalyń qar kishkene jotany ábden sirestirgen. Qońyr sıyr tek qolǵa qarap qaldy. Bul kezde qoranyń ústindegi shóp te bitýge taıap qalǵan edi.

Gazet-jýrnaldardy, hattardy rettep, jumysyn bir jaıly ǵyp tastaǵan Baǵıla ornyna Polá apaıdy qaldyryp, ózi kolhoz bastyǵyna baryp, taǵy bir shana shóp suramaq boldy.

Dala sýyq edi. Eńkeıgen kúnniń alystan qıalaı túsken sáýlesin qyzyl áınekten ótkizgendeı aıaz tutypty. Soltústikten bet qaryǵan yzǵyryq esip tur. Baǵılanyń júzi sýytqan lezde bal-bul janyp, burynǵysynan da sulýlanyp ketti. Ánsheıinde aıaǵyna qolpyldap júretin aýyr pımasy da kishireıip, shap-shaq bop jeńileıip ketken tárizdi. En dalada oınaq salǵan kıikshe búkil denesi erkin qımyldap julqyna júrip keledi. Qandaı jeńil bultsyz kóńil, qandaı raqat sýyq aýa! «Meıli, jesir bolsam da osyndaı erkindigimniń ózi artyq qoı»,— dep oılady ol keńsege taqaǵanda.

Keńsede kisi kóp eken. Barlyq brıgadırler, ferma bastyqtary, aktıvter tegis jınalyp, bir máseleniń shegine shyǵa almaı otyr. Bastyqtyń bólmesin temekiniń kók tútini tumandatyp jiberipti. Baǵıla kirgen boıda esik jaqta turyp qaldy. Qabaǵy túıýli predsedateldiń kilt jadyrańqyrap basyn ızep amandyq bildirgeni bolmasa, eshkim buǵan kóńil aýdarǵan joq, daýly áńgimelerin jalǵastyra berdi. Az turǵannan keıin-aq Baǵıla áńgimeniń mán-jaıyna tolyq túsindi. Kolhozdyń qysqa daıyndaǵan shóbi jetimsiz bop jatyr eken. Endi keıbir alys ýchastkelerge jol salyp, sondaǵy shópterdi jetkizip alýdy oılastyryp otyrǵan kezderi kórinedi.

Ári-beri dýdan keıin ekiden-úshten, birinen soń biri, predsedatelden tapsyrmalaryn alǵan jurt kete bastady.

— Iá, sharýańyzdy aıtyńyz,— dedi bir kezde predsedatel Baǵılaǵa qarap. «Surasam ba, suramaı-aq qoısam ba eken» dep eki oıda turǵan Baǵıla sál qysylyp qaldy.

— Men... men jaısha... Jańa jylǵa jazylǵan gazet-jýrnaldaryńyzdy ýaqytymen alyp turasyzdar ma? Sony bilgeli kelip edim.

— Raqmet, ol jóninde kelgenińiz durys qoı,— dedi predsedatel jaýapqa kóńili tolmaǵandaı.— Túgel alyp turamyz. Anaý kezde jeńgeıińiz baryp aıtqannan beri,— dep Baǵılanyń sońyn ala megzep qoıdy,— gazetterdi úıge aparyp beretin boldy.

Baǵıla burylǵanda óziniń art jaǵynda shyrttaı kıinip alǵan, plúsh paltoly predsedateldiń áıelin kórdi.

— Basqa sharýańyz joq pa edi?

— Jo-joq,— dedi áli eki ushty oıda turǵan Baǵıla. Predsedatel ezý tartqandaı boldy da, burynǵydan da beter qysylǵan Baǵıla shyǵyp ketti. «Túý, uıat boldy-aý,— dedi syrtqa shyqqan soń.— Beti ashylmaǵan qyzdan da ári bolmaǵym ne? Uıat-aı...»

Predsedateldiń áıeli Baǵılany oqty kózimen atyp jibererdeı qarap, shyǵaryp salǵan. «Qara zándemini,— dedi jarylyp keterdeı bop, «jáısha»,— deıdi, jaman qatty jáısha júrgen shyǵarsyń» Kúıeýiniń janyna baryp, sybyrlap qana úıge qashan qaıtatynyn surady.

— I-ı, qaıtamyn ǵoı,— dedi qabaǵy qaıta túıilip tyrjıǵan Daýylbaı jaqtyrmaı.— Adamnyń esi shyǵyp júrgende sen de osy...

***

Kesheden beri ash qońyr sıyr búgin erteńgisin móńirep, tipti tura almady. Alasuryp qazyqty shyrq aınaldy. Sıyrynyń árbir meńiregeni janyna qatty batqan Baǵıla jip alyp, predsedateldiń úıine qaraı júrdi. Bul kezde predsedateldiń úıine ekinshi shana shóp túsirilip jatyr edi. Daýylbaı esiginiń aldynda paltosyn jelbegeı jamylyp júrgen. Tósekten turǵany osy edi, beti-qolyn da jýmaǵan.

— Kórshi, sıyrym ash tur,— dedi amandyqtan keıin Baǵıla.

— E, alyńyz, alyńyz. Kótergenińizshe alyńyz.— Bul joly da predsedatel keńsesindegideı qýaqylana ezý tartty. Onan soń túsirip jatqan jigitke shanadaǵy shópti pochtaǵa aparyp túsirýdi buıyrdy.

Úı sharýasymen kirip-shyǵyp júrgen Maǵıa:

— Ózimizge de jetpeıdi,— dep aralaspaq bolyp edi, Daýylbaı oǵan alara bir qarap, tyıyp tastady. Baǵıla alǵysyn aıtyp, shana sońynan kete bergende:

— Bul shóp neshe kúnge jetedi? — dedi predsedatel, ózi mólsherlep bile tursa da, qamqorlyq bildirgen únmen.

— Biraz kúnge...

Daýylbaı basyn shaıqaǵan kúıde oılanyp biraz turdy.— Siz bylaı isteńiz. Myna shópti óıtip-búıtip on shaqty kúnge jetkizińiz. Kúndiz sıyryńyzdy bosatyp, bizdiń úıge qaraı aıdap jiberseńizshi. Myna bizdiń qoranyń tóńiregindegi shashylǵan shópti onsyz da osy aýyldyń bir qora maly toryp júredi. Siz qaıta kórshi emessiz be. Kórshi qaqysynan qutylý paryz ǵoı.

Bylshyqtary jýylmaǵan kózinde taǵy da kúlki oınady. Sońǵy sózderin ázil retinde aıtsa da, Baǵılaǵa bir oıdyń ushyn sezdirgendeı edi. Predsedateldiń kúlkisi de, sózi de unaǵan joq.

Sodan eki kún ótken soń, túnde Baǵıla balalaryn jatqyzyp, ózi kitap oqyp otyrǵan, aqyryn ǵana syrtqy esik qaǵyldy. Bul eleń etip, shyǵa qoımady. Esik taǵy qaǵyldy.

— Kórshi, áı, kórshi,— degen predsedateldiń sybyrly daýsy estildi. Qoryqqandyqtan bolý kerek, Baǵılanyń býyndary dirildep, qozǵala almaı qaldy. «Qoı, uıat bolar, bir sharýamen kelgen shyǵar» dep te oılady. Biraq urlana shyqqan daýys ondaı eshteńeni ańǵartpaıdy. Baǵıla tyrs etken joq. Predsedatel úıdiń ekinshi jaǵyndaǵy qalyń qardy ombylap terezege keldi. Terezeni qaqty.

— Kórshi, áı kórshi, tońyp kettim,— deıdi jalynyshty únmen, Baǵılanyń qatty-qatty sózder aıtyp, aıqaılap jibergisi keldi de, balalardy shoshytarmyn dep, ustanyp qaldy. Tek, turyp baryp shamdy sóndire salýǵa ǵana shamasy keldi. Óne boıy burynǵydan da qatty dirildep ketti. Qorlaǵan sezim býlyqtyryp barady. Sońǵy aılarda múldem umyt bola bastaǵan, áıel ataýlyǵa qyzyqqysh, mýzykant kúıeýi esine tústi: Aýdandaǵy beti jaltyraǵan qyz-qyrqynnyń sońyna túsip áýeıilenip júrýshi edi. Sonda sonyń sol qylyǵyna erik beretin áıelderdi atýǵa Baǵılanyń atarǵa oǵy joq edi. Kúıeýin de, áıelderdi de ólerdeı jek kóretin, jırenetin. Ol árbir jańa ándi bir estigennen-aq qandaı tez, jeńil úırense, Baǵılamen de sondaı tez, jeńil aıyrylysqan... «Dap-dardaı adam, myna predsedateldiń myna qylyǵyna ne dersiń? Apyrmaı, erkek ataýlynyń báriniń bileri osy ǵana ma eken?»— dedi kózi jasqa tolyp.

***

Kúıeýiniń ashýly ekenin Maǵıa onyń aıaǵyn qatty-qatty qaǵyp, esikti julqa ashqanynan bildi. Eki kózi ot shashyp úıge kirgen Daýylbaı oryndyqqa sylq otyra ketti de, ymdap aıaǵyn sheshýdi buıyrdy. Maǵıa onyń ústiniń qaryn qaǵyp, pımasyn sheshti. «Qudaı-aý, osynsha qaıda ombylady eken?» dep oılady. Daýylbaı sol tomyraıǵan qalpynda, lám dep aýzyn ashpastan, teris qarap jatyp qaldy.

Erteńine túste ol keńseden ózimen birge kolhoz býhgalterin erte kelgen. Tamaq aldynan tábet ashý úshin dep, ekeýi qyrly stakandy sál ǵana toltyrmaı araq iship aldy. Ár nárseni áńgime ete otyryp, azdan keıin-aq ekeýiniń de júzderi qyzara bórtip, terleı bastady. Osyndaıda maqtanýdy jany súıetin Daýylbaı áıeline:

— Áı, sen tyńdaıtyn sóz emes, bara tur,— dep aqyryp qoıdy da býhgalterge óziniń jańa pochta bastyǵymen «jaqyndyǵyn», túnde sol úıde bolǵanyn aıtyp, jelpinip aldy.

Maǵıa aýyz bólmede turyp-aq kúıeýiniń: «Baıǵus, esiginiń aldyna baryp jótelýim muń eken, asha qoıǵany. İshke ózi kirgizip aldy. Men de kirgennen, kóp otyrar ýaqytym joq dep, birden...» degenin esitti. Ekeýi de qarqyldap kúlisti.

***

Baǵıla alǵashqy bir-eki kúnde sıyryn jibere qoımaǵan. Biraq predsedatel ýáde etken kúnge deıin shóptiń jetpeıtinin anyq sezgennen keıin, sıyryn bosatyp jiberdi. Bul jaıdy qońyr sıyr da jaqsy túsingendeı, mol shópke kóz súze aınalshaqtaı sabylǵan ózindeı maldarǵa qosylyp, predsedateldiń úıiniń mańaıynan shyqpaıtyn bolyp aldy.

Birde keshkilikte, Baǵıla sıyryn qaıyrýǵa barǵanda esikteriniń aldynda Maǵıamen betpe-bet kezdesip qalǵan. Yzbaryn shashqan zárli kózqarastan yńǵaısyzdanǵan. Baǵıla jaı amandasyp qana ótip ketpek edi, biraq Maǵıa ony eriksiz toqtatty.

— Mynaý qańǵyp júrgen sıyr sizdiki me edi? — dep surady predsedateldiń áıeli bile tursa da qasaqana.— Qarasan kelgir mal eken. Keshke deıin qýa-qýa ala ókpe boldym.

Qysylǵan Baǵıla:

- Osy úıdegi aǵaı bosatyp jiber degen soń,— deı bergen edi, Maǵıa onyń sózin bólip tastady.

- Osy úıdegi aǵaıyń nemene,— dedi kekesin únmen ekilene sóılep, kim kóringenniń maly úshin shóp túsirte me. Jeti saıyn eki shanadan túsirte beretin predsedateldiń ákesiniń shóbi me eken? Kolhozdyń shóbi. Onsyz da ósekke shyǵyp júrgende.

Baǵıla lám dep aýzyn ashpastan, sıyryn aıdap kete bardy. Predsedateldiń áıeline degen renishi qatty edi. «Kim bilsin,— dep oılady úıine kelgen soń,— kúıeýine shóp surap qaıta-qaıta barǵyshtaı bergenimdi ol jamandyqqa jorıtyn bolar». Osy oı kelgende, Baǵıla ózin qatty qorlanǵandaı sezindi. Qońyr sıyrdy kúndiz-túni baılap, taǵy da jibermeı qoıdy. Az ǵana shóp az kúnde taǵy da bitti. Qys bolsa áli kósilip jatyr. Baǵılanyń endi shóp surap birden keńsege barýǵa dáti jetpedi. Al qońyr sıyrdyń tumsyǵyn soza móńiregeni barǵan saıyn jıilep, janyna batty. Jan-jaqtaǵy kórshi-qolańdarynan surap kórdi. Biraq bul halmen de eki-úsh kúnnen ary asa almady. «Osy men arym taza bola tura nemenege qysylamyn? — dedi ol ábden amaly taýsylǵanda. - Eger predsedateldiń áıeli shynymen jaman oıda bolsa, anyqtap aıtýym kerek. Al maǵan shóp túsirip berýge kolhoz mindetti». Ol osylaısha ózine ózi demeý berip keńsege qaraı júrdi.

***

Baǵılanyń keńsege bara jatqanyn Maǵıa esiginiń aldynda turyp kórdi. «Qaıqańdap júrisin zándeminiń», dedi órtenerdeı bolyp. Dereý istep júrgen sharýasyn tastaı salyp, ústine paltosyn ilgen qalpynda, súrine-qabyna úıden bul da shyqty. Dál osy kezde eki buzaýyn ertip, bas jibin súıretken qalpy, esiginiń aldyna kep, kese-kóldeneń tura qalǵan qońyr sıyr kózine tikenekteı qadaldy.

- Ó-ók! O, ádira qalǵyrdyń maly,— dep bajyldaı umtyldy. Qapelimde qolyna bosaǵa jaqta turǵan balta ilingen. Sıyrǵa qaraı siltep qaldy. Ótkir balta kúnge shaǵylysa jalt etip baryp, júzi sıyrdyń bóksesin oryp ótti.

Maǵıa bógelmesten keńsege qaraı alqyna júgirdi. Kózi qantalap, pochta bastyǵyn bas salyp julýǵa ázir edi.

Keńsege kire bere Baǵılanyń salmaqty, qatań daýsyn estip ol turyp qaldy.

- Qalaı deseńiz de, shóp túsirtip beresiz. Ol sizdiń mindetińiz...

- Iapyr-aı kórshi-aı, men ne isteıin, ne iste deısiz maǵan? Kolhozdyń malyna da shóp jetpeı jatyr. Qınadyńyz-aý meni...- dedi lajsyzdanǵan Daýylbaı. Onan soń aldyndaǵy tyq-tyq etken stol saǵatyna qarap biraz otyrdy.

— Jaqsy, qazir anaý bizdiń qoranyń tóbesindegi shóptiń jartysyn sizge túsirtip beremin.

— Joq, o ne degenińiz,— dedi Baǵıla shoshynǵandaı.

— Ne isteıin, basqa amalym joq.

— Ne degen adamsyń óziń! — dedi osy tusta Maǵıa esikten kirgen boıda Baǵılaǵa tap bere shańqyldap.— Saǵan adamsha aıtyp tur ǵoı. Jartysyn emes, al, anaý shóptiń bárin!..

— Já, sen kıligetin jumys emes,— dep tyrjıǵan Daýylbaı ony bólip tastamaq bolǵan, biraq Maǵıa burynǵydan da ári órshelene túsip:

— Bárin alsyn, bárin,— dep yzalana jylap jiberdi. Dál osy kezde syrttan shyrqyrap jylaǵan balanyń daýsy estilgen. Baǵıla atyp shyqty.

— Apa, bizdiń sıyr óldi... İshi jaryldy...— dedi óksı jylaǵan kishi balasy.

Baǵıla úıine kelgende qońyr sıyr esik aldynda ishek-qarny súıretilgen kúıi aýyr qınalyp, yńyranyp jatyr eken. Eki buzaýy eneleriniń bul jatysyna túsinbeı ıiskelep júr. Aqqan qan qyzǵanyshtyń izindeı predsedateldiń úıinen beri qaraı sozylypty.

Fevral, 1958 j.

---