InfoHub Logo

— Babalarymnyń tarıhyna kóz júgirtsem, Beknazardyń balasy Qoılybaıdan taraıtyn az úıli elde Qonyspaıdan basqa aqyndyǵymen aty shyqqan basqa eshkim bolmaǵan kórinedi. Qonyspaı — meniń tórtinshi atam. Qonyspaıdan Hanjan. Hanjan men onyń báıbishesi Bolǵannan Boqash, Bákesh, Jaqyp — úsheýi týǵan eken. Úsh aǵaıyndynyń kishisi Jaqyp óleńshi, áńgimeshi atanyp, bı atanbasa da, el ishindegi daýǵa jıi aralasatyn sóz sheberi bolypty. Men Jaqyptyń báıbishesi Yǵaısha Jeńisbaıqyzynyń, ıaǵnı ájemniń tárbıesinde óstim. Yǵaısha — ata-teginen daryǵan kıeli emshiligi bar, aqquba óńdi, qyr muryndy, qaıratty qara shashty, jumsaq, bıazy, júzdi, meıirimi mol, asyl týǵan adam edi. Ol 1968 jyly 77 jasynda Naryn topyraǵyna jerlenip, máńgi de tynysh uıqysyn jalǵastyryp jatyr. Odan týǵan Qamza da óleń jazǵan. Ol marqumdy men «áke» dep atap kórmedim.

Bala kezimde ájem Yǵaıshadan, Isa Estemesovten t.b.úlkenderden Qonyspaı jóninde emis-emis áńgimeler estıtinmin. Olardyń aıtýynsha, Qonyspaı jalǵyz attynyń serisi atanyp, jıyn-toılarǵa el kezekpen shaqyrysyp, úıge toqtamaıtyn, júrgish, ánshilik pen aqyndyqty, taza júrýdi ǵana qasıet tutqan. Qonyspaıdyń kirpıaz tazalyǵy sondaı —  kúnde qyrynyp-jýynyp, tyrnaǵyn úıden alys jerdegi tóbeniń basyna baryp alady eken. Ydys-aıaǵy kir úıden as tatpaı attanyp júre beripti. Segiz aǵaıyndynyń ishindegi tentek, erke óskeni de sol — Qonyspaı. Ol úıge toqtamaı qyzyq qýyp ketken soń aǵaıyn-týystary aqyldasyp:

— Muny jyn qýyp ketti, endi toqtamaıdy, — desip, balasynyń úlkeni Múrálige:

— Sen áke ornyna áke boldyń. Shańyraqqa ıe sensiń, — dep sheshedi. Ónerdi jyn dep uqqan, óz janynyń syryn túsinbegen toǵyshar týystaryna ishteı narazy bolǵan Qonyspaıdyń úıge toqtamaýynyń basty sebebi — onyń Qytaıdaǵy Qyzaı elinde Erkesh atty ǵashyǵy bolǵanǵa uqsaıdy. Qonyspaı Qyzaı elindegi úlken bir jıyn-toıda aıtysyp, otyz qyzdyń bárin jeńip otyrǵanda, aıtys ústinde Qonyspaıdyń júrek lúpili men tamyr soǵysy sezimtaldyqpen tanyp, baıqap úlgergen
Meıir, Baıan degen eki qyz:

— Qonyspaı aqyn jigit kereıdegi,
Endi joq otyz qyzdyń kóbeımegi.
Bireýin otyz qyzdyń shyn unatsań,
Sóziń aıt, kelip turǵan kómeıdegi, —

dep eki ǵashyqtyń júrek syrlarynyń kiltin taýyp, júrek syryn aqtaryp, ǵashyǵynyń júregine jetkizýge sebepshi bolady. Meıir men Baıanǵa Qonyspaı bylaı dep jaýap qaıyrǵan eken:

— Qyzaıdyń qos sulýy Meıir, Baıan,
Qaǵazdyń aq júzindeı elińe aıan.
Aıtylmaı qalmas degen júrek syry,
Shyn súıgen osynda otyr meniń saıam.
İshinde otyz qyzdyń atyń Erkesh,
Qolyńda jetelegen bórte serkesh.
Tabynan tańdap alǵan torytóbeldeı,
Syrtyńnan shólkemdeýshi em erteli-kesh.
Erkeshtiń erke aqqýdaı erkeligi,
Boıynan tabylmaıdy-aý eshbir mini.
Máńgilik jar eterlik jan ekensiń,
Dúnıede jan teń kelmes saǵan tiri, —

dep dombyrasyn kúmbirlete, shyrqata ándetip ǵashyǵyna degen mahabbatyn óleń-jyrmen, áserli ánmen jetkizipti.

Qonyspaı 38 jasynda Qyzaı elinde qaıtys bolǵan. Qonyspaı Toqpaıulynyń ómir súrgen ýaqyty shamamen XVIII ǵasyrdyń aıaǵy men XIX ǵasyrdyń bas kezi.

---