InfoHub Logo

HİH ǵasyrdyń aıaq sheni. Ýáıistiń úıli-barandy bolǵan, jıyrma besterden jalyndy shaǵy eken de, Serikbaıdyń alpystyaýqymdaǵan, aılyq-dáýleti sarqylmaǵyn kezi eken. Serikbaı aqyn — Saranyń Birjan salǵa:

Sadyrbaı, Jamanbala, Arqabaıym,
Tel emgen eki eneni marqadaıyn, —

dep betke ustaǵan Sadyrbaıynyń balasy. Jamanbaladan — Káripjan. Káripjan-Serikbol degen ataqtary jer jarady. Ekeýi de shynjyr balaq, shubar tós. Olar Semiz Naımannyń Orys Medet tabynan. Eki shonjar Balqashqa quıatyn Aıakóz, Baqanas, Qýraıly ózenderiniń saǵalaryn qystap, kúzektep, kedeı «nashar» aýyldardy basa kókteı otyryp, Naryn ózenininiń bastaý alar tusyndaǵy Aqsháýliniń salqyn tósterin, shúıgin óristi jota-silemderin, móldir bulaqty kók-jasyl qoınaýlaryn jaılap qaıtady eken.

Serikbaı Abaımen quda. Abaıdyń Dildádan týǵan Raıhan degen qyzyn Serikbaıdyń Kudaıbergeni alyp otyr. Ol — ári Abaımen zamandas, qurby, odan eki jas úlkendigi bar, asa et jeńdi, kesek, zor deneli qarasur kisi.

Ýáıis pen Serikbaıdy taǵdyrlas etetin bir jaǵdaı bar. Ol — 1898 jyly Aqshataýdaǵy Kóshbıke qonysynda ótken Qońyrkókshe bolysynyń saılaýynda Abaı basyna istelgen soıqandy is. Bul ýaqıǵanyń ótkeninen de birer jyldyń júzi ótipti.

Abaıdyń qasyna erip barǵan Ýáıis Abaıdyń ústine ony shapanymen búrkeı qulap, qaptaǵan kóp taıaqqa syrtyn tósep, Abaıdy qorǵap qalǵan. Serikbaı bolsa — Abaıǵa qastandyq jasaýshylarǵa bılik aıtyp, jaza, qun kesiskenderdiń biri. Biraq ekeýiniń dúnıetanymdary eki basqa. Ýáıis — buqara optımıs te, Serikbaı — eskishil-baıshyl, dindar qajy.

Qarashanyń alǵashqy qary jaýyp, mań dala jaıly uıqyǵa enip, aspan alasara, túnere túskendeı. Aınalany ymyrt jaılaǵan shaqta, Aıakóz ózeniniń Qozy Kórpesh-Baıan sulý zıraty turǵan tusynan joǵary ólkesh órlegi salyp kele jatqan jolaýshy Ýáıis aqyn. Salt atty jolaýshy astyq artqan túıe jetektepti. Bul júrisi alty-jeti úıli kedeı aýyldyń qamy. Solardyń astyǵyn artyp, uzaq júristen ózi de, kólikteri de
qajyp keledi. Ýáıis Quraılynyń Aıakózge quıar saǵasyndaǵy toǵaıly, panaly, shúıgin kúzekte tam úıinde otyrǵan Serikbaı qajynyń aýylyna tezirek jetsem degen oıda otyr. Joldaǵy aýyldarda teńdegi astyqtan úlesi barlar da «qaryzymyz bar edi» dep, jolyna kóldeneń, bóget bolatyndar qajy aýylyna batyp, jolaı almaıdy. İshki esebi osy.

Kesh jamylyp, oı ústinde kele jatqan aqynnyń qulaǵy qajy aýyly ıtteriniń úrgenderi estildi. Ýáıis aýylǵa at basyn tiregende, ıt jasqaýǵa da eshkim shyqpady. Qonaq keledi dep kútpegen qajy jatýǵa yńǵaılanǵan eken. Ústi basyna qylaý jabysyp, tońazyǵyn syrt kıimi qaýdyrlap, saptamasyn syqyrlata basyp ala kóleńke aýyzǵy bólmege Ýáıis:

— Assalaýmaǵaleıkým! — dep sálem berip kirdi.

Tórgi bólmeden:

— Ýaǵaleıkúmassalam! — degen qajynyń jýandaý, jaryqshaqty úni estildi.

— Qaı elsiń?

— Kereımin.

— Kereıdiń kaısy?

— Qojakeldi Kólibaıymyn

— Esimiń kim?

— Ýáıis.

— Ee, álgi aqyn, ánshi Ýáıis ekensiń ǵoı. Shyn aqyn ekenińdi bileıin, tabaldyryqtan attamaı turyp, taban asty bir aýyz lebizińdi shyǵarshy.

Bul sátte Ýáıistiń júregi jalyndap, boıy ysyp, shabyty órledi. Tabaldyryq emes, syn kópirinen attaǵaly turǵandaı sezingen aqyn shabytynyń kıeli qusy qazǵa umtylǵan qarshyǵasha samǵaı jóneldi:

— Óleńdi aıtýshy edim ysylǵannan,
Ter shyqty mańdaıymnan qysylǵannan.
Keldi dep bir kedeıdi kim eleıdi,
Eshkimiń qarsy almady shyǵyp aldan.
Bolyp tur bul saýalyń synnan beter,
Ýáıis bógelmeı-aq budan da óter.
Abaıdyń qasyna aıttyń ádil bılik,
Qajeke bir isiń joq buǵan jeter...

— Jeter, jeter. Ýa, páli! Shyn aqyn ekensiń, qalǵanyn tórge shyǵyp aıt, — degende, Ýáıis:

— Kelemin Alataýdan astyq artyp,
Adamǵa til eken ǵoı basty barlyq.
Sóz jebep, óleń tolǵap, shabyt qoldap,
Tórińe aıaq sheshpeı, shyqtym qarǵyp, —

dep baryp Serikbaıǵa qol bergen eken. Sóıtip, óleń sóz ben dúnıe, baılyqtyń ıeleri tarazyǵa túsip, óleń sózdiń kıesi jeńipti.

---