InfoHub Logo

Qoryl aınalamyzdaǵy týystardyń mazasyn alady, biraq negizgi másele bul emes. Qoryl ınfarkt pen ınsýlt qaterin arttyrady.

Qoryl — keń taraǵan másele. Eresekterdiń 45%-y ara-tura qoryldaıdy, al 25%-y  — únemi.

Aýa muryn jutqynshaǵy men aýyz jutqynshaǵynyń artqy bóligi arqyly qıyndyqpen ótken jaǵdaıda qoryl paıda bolady. Bul aımaqta tynys alý joldarynyń jumsaq tinderi, til, tańdaı, kishkene til kezdesedi. Olar (túrli sebepten) qabysyp, aýanyń áserinen terbele bastaıdy, al biz sol dybystardy túrli deńgeıde estımiz.

Qoryldaýdyń edáýir kóp sebebi bar, sondyqtan odan qutylýdyń joldary da az emes.

Qoryldyń sebebi nede jáne ony qalaı emdeıdi?

1. Murynnyń bitelýi

Durys tynys alý muryn arqyly júzege asady. Murynnyń negizgi qyzmeti de sol. Túrli sebeptermen(alergıa, tumaý t.b) muryn tolyp nemese bitelip qalsa, aýa “qosymsha” joldar arqyly óte bastaıdy, al bul qorylǵa sebep bolady.

Sheshimi

Bitelgen muryndy ashýǵa dáriler kómektese alady, tumaýdyń túrine qaraı olardyń san túri kezdesedi. Biraq murynǵa tamyzatyn dárilerdi kóp qoldanýǵa bolmaıtynyn este saqtańyz. Eger bir aptadan keıin de murynnyń bitkeni qaıtpaı, dárilersiz de tynys alýyńyz qıyn bolsa, dárigerge kóringenińiz jón.

2. Muryn qalqasynyń qısaıýy

Eki tanaý arasyndaǵy jińishke qalqa tanaýdyń biri ekinshisinen aıtarlyqtaı jińishkerek bolatyndaı qalyptasýy múmkin jáne bul murynnyń tynys alýyna kedergi jasaıdy.

Sheshimi

Qoryldyń mundaı túrin xırýrgıalyq jolmen, ıaǵnı rınoplastıka jasaý arqyly ǵana emdeýge bolady. Keıde qalqanyń formasy jaraqat sebebinen ózgerýi múmkin. Onyń da emi sol — xırýrgıa.

3. Badamsha (kómekeı) bezderiniń qabynýy

Úlkeıgen badamsha bezderi (sonyń ishinde adenoıdtar) — kóbine balalarda týyndaıtyn másele. Sondyqtan bala qoryldasa, mindetti túrde otolarıngologqa baryp, badamsha bezderin teksertý qajet.

Sheshimi

Lor beretin nusqaýlyqtardy oryndaý. Jaǵdaıǵa baılanysty qabyný túrli sebepten týyndaýy múmkin, sáıkesinshe júrgiziletin em-shara da túrli bolady.

4. Shalqasynan jatyp uıyqtaý

Tipti saý adamnyń ózi shalqasynan jatqanda qoryldaıdy, bul osy jatysqa baılanysty.

Sheshimi

Eń qarapaıym joly — shalqasynan jatyp uıyqtamaý. Ony qalaı iske asyrýǵa bolady? Jastyqtar kómegimen barynsha yńǵaıyn keltirip jaǵdaı jasaý, yńǵaıly matras tańdaý. Jáne eń tıimdi tásil — jatar kıimniń artqy jaǵyna qaltasha jasap, ishine tenıs dobyn (nemese ózge kishirek kelgen tyǵyz domalaq zat) salyp qoıý. Mundaı zat yńǵaısyzdyq týdyratyndyqtan, shalqasynan jata almaısyz.

5. Dáriler

Dárilerdiń kútpegen janama áserleri bolady. Solardyń biri — qoryl. Uıyqtatatyn, tynyshtandyratyn, bulshyq ettiń bosańsýyn týdyratyn (mıorelaksant) jáne depressıaǵa qarsy dáriler jutqynshaq jáne til bulshyq etiniń álsireýine ákeledi de qorylǵa sebep bolady.

Sheshimi

Qabyldap jatqan dári men qoryldyń arasynda baılanys bar ekenin baıqasańyz, dárigermen aqyldasyp, basqa dári-dármek tańdaǵanyńyz durys bolady.

6. Álsiz bulshyq et tonýsy jáne anatomıalyq erekshelikter

Bulshyq etter tym álsiz bolǵan jaǵdaıda, til tamaqqa qaraı azdap túsip ketip, aýaǵa qajetti keńistikti qysyp turýy múmkin. Keıde bul máselege adam óse kele tap bolady, keıde genetıka sebebinen, al keıde adamdardyń ózderi kináli bolady ( mysaly bulshyq etti qatty álsiretetin ishimdik nemese esirtki qabyldaý).

Keıbir jaǵdaıda tańdaı aýanyń erkin ótýine kedergi jasaıtyndaı pishinde bolýy múmkin, bul da qoryldaýdyń bir sebebi. Tilshiktiń de tym uzyn bolýy qorylǵa sebep bolýy múmkin. Mundaı anatomıalyq erekshelikter adamda týǵannan nemese jas kele jáne artyq salmaqtyń qosylýymen paıda bolady.

Sheshimi

Keıde tynys alýdy jónge keltirý úshin qalypty salmaqty qaıtarýdyń ózi jetkilikti bolady. Sebebi basqada bolsa, olardy anyqtap, joıý kerek.

İshimdik pen esirtkiden bas tartý kerektigin aıtpasa da túsinikti. Al eger sebep basqada bolsa, bulshyq etterdi tynys alý jattyǵýlaryn jasaý jáne án aıtý arqyly kúsheıtýge bolady eken. Án aıtý mindetti túrde kómektesedi degenniń senim artatyndaı dálelderi joq, biraq bul ádistiń eń bolmaǵanda zararly tusy da joq.

Eger másele túsip turatyn tilde bolsa, ortodontıkalyq apparattardy qoldanýǵa bolady. Olar tis protezderine uqsastaý keledi jáne uıqy kezinde aýanyń erkin ótýine jol berý úshin aýyz jutqynshaǵyndaǵy múshelerdi durys ornalastyrýǵa kómektesedi.

Tańdaıǵa ota jasaý — qoryl jáne apnoe jónindegi Brıtanıalyq asosıasıanyń bergen keńesine sáıkes, bolmaı bara jatqan jaǵdaıda ǵana júginýge bolatyn emdik shara. Eń aldymen emdeýdiń barlyq ózge tásilin istep kórip, qoryldyń sebebi tańdaı qurylymyna baılanysty ekenine naqty kóz jetkizý kerek. Ókinishke oraı, bul jaraqattaıtyn ári qoryldy birjolata ketirýge kepildik bermeıtin senimsiz ádis bolyp tabylady.

Qoryl nesimen qaýipti?

Aınaladaǵy bar adamnyń mazasyn alyp, qoryldaýshyny jeke bólmege kóshirýge májbúrleýmen qatar, qoryl densaýlyqqa qaýip tónip turǵannyń belgisi bolyp tabylady.

Uıqydaǵy apnoe — bul aınaladaǵylardyń uıqysyn buzatyn jaı ǵana qoryl emes. Apnoe — bul tynys alýdaǵy irkilis. Joǵary tynys alý joldaryndaǵy bulshyq etterdiń tonýsy uıqy kezinde tómendeıdi de, adam 10 sekýndtan kóp ýaqytqa tynys alýyn toqtatady.

Mundaı aýrýmen uıqyny qandyrý qıyn, óıtkeni mı otteginiń jetispeýshiligi týraly belgi alyp, adamdy oıatýǵa tyrysady. Aýrý adam túnine birneshe ret oıanýy múmkin, ol tereń uıqyǵa batpaıdy, nátıjesinde demalý úshin tún jetkiliksiz bolyp, turaqty sharshaǵandyq sezimi paıda bolady. Ertesine aýyz qurǵap, bas aýyrady.

Uıqydaǵy apnoe júrek-qan tamyr aýrýlarynyń (ınfarkt, ınsýlt) damý qaýpin arttyrady. Densaýlyqtyń mundaı kúıi qaýipti, biraq ony emdeýge bolady. Mysaly, aýrýlar úshin uıqy kezinde tolyqqandy tynys alýǵa múmkindik beretin arnaıy qurylǵylar bar (olardy CPAP(Constant Positive Airway Pressure) - qurylǵylar dep ataıdy).

Sondyqtan, eger qoryldaıtynyńyzdy bilip, uıqyńyz qanbaı, álsiz jáne sharshaǵan kúıde júrseńiz, dárigerge qorylǵa baılanysty kóringenińiz durys.

Qoryldaıtynyńyzdy qalaı bilýge bolady?

Ádette tún ortasyndaǵy jaǵymsyz dybystardy estip mazasy ketken otbasy músheleri xabardar etedi. Jalǵyz turatyn adamdarǵa óz qorylyn baıqaý qıynyraq, alaıda ol da múmkin.

Uıqysy sergek dosyńyzdy úıge qonýǵa shaqyryńyz (birneshe túnge bolsa tipti jaqsy) nemese ózińizdi dıktofonǵa jazyp alýǵa tyrysyp kórińiz.

Túıin: qoryldy qalaı ketirýge bolady?

1 - Qyrynan jatyp uıyqtaýǵa ádettený.

2 - Uıyqtar aldynda ishimdik ishpeý (eń durysy — múldem ishpeý!) jáne aýyz jutqynshaǵyn titirkendirmeý úshin temeki tartýdy tastaý.

3 - Salmaqty qalypty kúıde saqtaý.

4 - Sýyq tıý jáne tynys alý joldarynyń aýrýlarynan tolyqtaı emdelý.

5 - Jattyǵýlar jasaý nemese án aıtý.

6 - Qorylǵa qarsy apparat tańdaý nemese ota jasaý qajettigin anyqtaý úshin tis dárigerine, lorǵa jáne terapevtke qaralý.

---