InfoHub Logo

Ár mekenniń maqtanarlyq ańyzy,ata-babasy,naǵyz dara adamdary bolatyny sózsiz belgili. Sol sıaqty menińde týǵan jerimniń aty  ańyzǵa aınalǵan babasy-Qorqyt ata. Qorqyt ata-túrki halyqtaryna ortaq uly oıshyl,jyraý,qobyzshy. Qorqyt ata óz ómirinde erekshe izi menádebı-mýzyka murasy qalǵan tarıhı tulǵa retinde tanymal. Jáne de bir aıta ketetin jaıt,Qorqyttyń ómir súrgen kezeńderi tek boljam retinde saqtalǵan. Kıeli meken Qyzylordanyń ózinde Qorqytqa arnap oqý orny ashylǵan. Ol-Qorqyt ata atyndaǵy memlekettik ýnıversıteti. Qorqyttyń óte uly adam ekeni tarıhta oıyp turyp oryn alǵan. Túrli zertteýlerde Qorqyt ata jaıly túrli tyń pikirler aıtylǵan. Solardyń bireń-sarańyna saıatyn bolsaq,Qorqyt ata  oǵyz-qypshaq taıpalyq birlestiginde Syrdarıa boıynda ǵumyr keshken eken. Endi bir derekterde  Rashıd ád-Dın «Jamıǵ At-Taýarıh» atty tarıhı shejiresinde Qorqyt atany qaıpy taıpasynan shyqqan deıdi,al Ábilǵazynyń «Túrik shejiresinde» onyń tegi baıat ekeni jánede 95 jasqa kelip qaıtys bolǵandyǵy aıtylady. Qorqytyń syr jaǵasynda zıraty bolǵanynda ǵalymdar aıtqan bolatyn. Jalpy aıta ketsek Qorqyt-taıynbas túrkilerdiń ottaı oǵyz ulysynan shyqqan,baıyrǵy baqsy, kúmbirli kúıshilik pen jalyndy jyrshylyq ónerleriniń atasy bolyp tabylady.

Qorqyt jaıly halyq arasynda  mynadaı ańyz bar. Ańyza súıener bolsaq,Qorqyt anasynyń qursaǵynda úsh jyl jatady. Jáne ol dúnıege keler shaǵynda álemdi úsh kún,úsh tún boıy kórgisiz kózge qarańǵylyq basady. Ol týylarda jeldi kún qaharyn shashyp,halyqtyń záresin ushyrǵan. Anasy ony jaryq dúnıege alyp kelgende,onyń esimin dúıim jurt Qorqyt dep qoıady. Onyń esimin ǵalymdar túrli boljamǵa salyp zertteıdi. Sonda keıbiri qut bereke ákelýshi retinde qarasa,endi biri ómirdiń sońy dep topshylaǵan. Árıne bul jáı ǵana esimin zertteı túsken jaıt edi. Qorqyt ata Qobyzdy janyna serik etken naǵyz dara tulǵa bolatyn. Onyń kúıleri adam boıyndaǵy jáne de árbir tulǵanyń janyn tebirenter erekshe kúıge bóleıtin bolǵan. Qorqyt  ata bir kúni uıyqtap ketedi,sonymen ol túsinde eger o dúnıeni  esińe almasań máńgi ómir súresiń degen aıan estıdi. Kóp ýaqyt ótken soń ol en dalada bir baspaqty qýyp ketedi. Aqyry oǵan jete almaıdy,biraq ol oǵan ólsemde jetemin deıdi. Sonda oǵan Ázireıil kelip,Sen ólimdi eske aldyń,endi sen o dúnıege attanasyń deıdi. Sonda ol halqyna jany ashyp,baqytty ómir súrer jerdi izdep jelmaıasyna minip,halyqtyń óte qıyn kezeńge túskenin kórgen Qorqyt dúnıeniń bar jerin sharlap Máńgilik ómir izdeıdi. Ol sóıtip júrip aldynan bir top kór qazǵan pendelerdi kóredi. Tipti qaıda barsada dál solaı. Ol Kimniń kóri degen suraqqa Qorqyttyń kóri degen jaýap alady. Sodan beri Qorqyttyń kóri degen sóz osydan qalsa kerek. Sóıtip bir kúni ol mynadaı aıan estıdi. Eger óz jerińdi tapsań aman qalasyń degen. Sony estigen Qorqyt kindik qany tamǵan jer-Syr óńirine oralady. Sodan ol máńgi ómir ónerde degen tujyrymǵa bas urady. Sonymen ol-qobyz aspabyn oılap shyǵarady. Bir kúni ol qasıetti qobyzymen  bir jaǵaǵa kelip otyryp kúı atrtyp otyrady. Sol sátte uıyqtap ketedi. Sol kezde ony sýdan kishkentaı qaıraq jylan shyǵyp,oni ushtasýyy shaǵyp óltiripti deıdi. Sol kezden halyq arasynda ajal aıtyp kelmeıdi degen pikir qalyptasady eken. Iaǵnı bul Qorqyt týraly ańyzdyń negizgi ushtasqan máselesi ýaqyt pen keńistik,ómirmen ólim jaıly desekte qatelespeımiz. Onyń bul erliginen biz tirshilikti baǵalaı bilýdi uǵynýymyz qajet. Sebebi ańyzdyń túp tórkini adamzattyń ómir súrgisi keletin myna jalǵannyń osynshama qamshynyń sabyndaı qysqalyǵy. Munymen biz keleshek urpaqqa óz dúnıetanymyn durys qalyptastyra bilý dep bilemin. Endi Qorqyt babamyzdyń ańyzynan soń kúılerine keler bolsaq onyń-Qorqyt, Jelmaıa,Tarǵyl tana,Elimaı,Ushardyń ulýy» degen kúılerin kezdestire alamyz. Jáne bular onyń artynda qalǵan óshpes úlken izi. Tyń derekterge toly Qorqyt ata kitaby da halyqtyń kóńilinen shyqqan bolatyn. Onyń eskertkishi sonymen qatar Qyzylorda oblysyna qarasty Qarmaqshy aýdany Josaly kentinen 18 km jerde ornalasqan. Bul eskertkish túrki halyqtarynyń  ortaq qasıetti de kıeli oryndarynyń  biri bolyp sanalǵan. Al endi Qorqyt ata mazaryna keletin bolsaq  ol 9-10 ǵasyrlarda Qyzylorda oblysy Qarmaqshy aýdany Qorqyt stansıasynan 3 km jerde Qorqyt áýlıege turǵyzylǵan. Biraq ony ókinishke oraı1925 jyldan qulaı bastaǵan,sóıtip 1952 jyly Syrdarıa ózeni shaıyp ketken. Onyń orny qazir belgisiz. Qazir mazardyń ornyna zamanaýı memorıaldyq eskertkish ornatylǵan,ıaǵnı ol qazirgi Qorqyt ata eskertkishi. Mine sonymen meniń týǵan jerimdegi eń bir-maqtanarlyqtaı,artyna óshpes iz qaldyrǵan alyp tulǵa,máńgilik ómir izdeýshi Qorqyt ata. Biz bolashaq jastarǵa osyndaı ata-babalarymyzdy osy bastan dáripteýimiz qajet. Sonda ǵana halyqtyń oı-órisi jandana túspek. Óz eline degen rýhanı qundylyq sonda ǵana damı túsedi. Biz uly dala urpaqtary osynaý ulań ǵaıyr dalamyzdyń kıeli de qasıetti babalaryn budan ármen jańartyp,atyn shyǵara bilsek ol bizdiń ǵana emes,búkil Qazaq jurtynyń mártebesi bolmaq!

Jazǵan:Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti Fılologıa jáne álem tilderi fakúltetiniń 1 kýrs stýdenti Badaý Sabına Asylbekqyzy

Jetekshisi:Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti Tarıh jáne etnologıa fakúltetiniń  Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń profesory,Tarıh ǵylymdarynyń doktory Qozybaqova Fatıma Aqynbaıqyzy

---