InfoHub Logo

Dinmuhamed Ahmetuly Qonaev 1912 jyly 12 qańtarda Almaty qalasynda, qyzmetkerdiń otbasynda ómirge kelgen. Halyq ulyna aınalǵan Dinmuhamedtiń esimin qajylyqqa eki ret jaıaý baryp qaıtqan atasy Jumabaı qoıǵan. Ákesi Meńliahmet Jumabaıuly aýylsharýashylyq, saýda mekemelerinde jumysshy bolyp istegen ári qazaq, orys tilderinde jaza, oqı biletin saýatty bolǵan. Anasy Záýre Baıyrqyzy úı sharýasynda bala tárbıesimen aınalysqan. Dinmuhamed Ahmetuly 50 jyl 6 aı 2 kún otasqan jubaıy Zýhra Sháripqyzyna degen mahabbatyn ómir boıy janyna jalaý etip syılasqan. Kishipeıil de jaıdary Zýhra Sháripqyzy kópshil, qonaqjaı, aǵaıyn-týys pen dos-jarannyń kóńilinen shyǵyp, qolynan óner tamǵan ismerligimen, eńbekqorlyǵymen de daralanǵan. D.A.Qonaev óziniń jeke basynyń daryndylyǵy men jan-jaqty basshylyq qasıetteri, danalyǵy men daralyǵymen erekshelengen azamat.

D.Qonaev tek Qazaqstanǵa emes, búkil Odaq respýblıkalaryna óte syıly adam boldy. Tipti Amerıka Qurama Shtattarynyń Prezıdentteri de D.A.Qonaevty jaqsy tanyp biletin. Onyń kýasy - 1960-shy jyly Dinmuhammed Qonaev pen AQSH-tyń 34-shi Prezıdenti Dýaıt Eızenhaýerdiń kezdesýi boldy. AQSH Prezıdenti D.Eızenhaýer D.Qonaevpen bolǵan kezdesýden tamasha áser alyp, ony Amerıka jurtshylyǵyna laıyqty túrde maqtaǵanyn tarıhtan bilemiz. 1986 jyly D.A.Qonaevtan muhıttyń arǵy jaǵynan AQSH-tyń eń bedeldi ári tanymal basylymdardyń biri «The Washington Post»  jýrnalısteri suhbat alýǵa kelgeni de málim.

Qazirgi Almaty qalasynyń álemdegi eń ádemi ári kórkem qala bolyp qalyptasýyna da D.Qonaevtyń zor eńbegi ekeni sózsiz. Osy oraıda, shırek ǵasyrdan astam ýaqyt Qazaqstandy basqarǵan qaıratkerge myna óleń joldaryn arnaýǵa bolady.

Kesek tulǵa, keń pishilgen nar músin,

Appaq basy sekildi bir qarly shyń.

Qaıtalanbas qaıratkeri qazaqtyń,

Alataýdaı kókem meniń, armysyń!

Dımash aǵa! Dıdaryńyz - jaryq kún,

Uranysyz qazaq degen halyqtyń.

Saıasattyń daýylynda synbaǵan

Ózińizsiz - báıteregi tarıhtyń. 

Ǵumyr keshpeı qara bastyń qamy úshin,

Qorǵadyńyz el men jerdiń namysyn.

Tarıh ózi tarazylar, tanytar,

Uly qazaq - Qonaevtyń san isin!

Qazaqtyń mańdaıyna bitken birtýar ardaqty azamaty Dinmuhammed esimi de dara. San ǵasyrlar ótse de, urpaqtan-urpaqqa máńgi umytylmas óshpes iz qaldyrǵan kórnekti tulǵanyń el esinde halqy úshin jasaǵan ıgi isteri aýyzdan-aýyzǵa tarap darhan dalamyzda árqashan úlgi-ónege bolary haq. Kózi tirisinde-aq eren eńbeginiń arqasynda halyq kósemine aınalyp úlgeren qurmetti basshyny halyq arasynda «Dımekeń», «Dımash aǵa» dep ataýynan-aq oǵan degen zor yqylasyn ańǵarýǵa bolady. D.A.Qonaev Qazaqstan Kompartıasynyń Ortalyq Komıtetiniń birinshi hatshysy, QazKSR Mınıstrler Keńesiniń tóraǵasy qyzmetin atqardy. D. Qonaev el basqarǵan jyldary keń baıtaq qazaq jerinde 68 jumysshylar kenti men 43 qala salyndy. Sonyń ishinde. keıinnen ónerkásip ortalyqtaryna aınalǵan Rýdnyı, Ekibastuz, Aqtaý, Nıkolskıı, Stepnogorsk, Temirtaý, Jańatas, Kentaý, Arqalyq qalalary salyndy. Dinmuhamed Ahmetuly Qonaev respýblıka partıa uıymyn basqarǵan shırek ǵasyrǵa jýyq ýaqytta úlken mádenıettiligimen, ımanjúzdi izettiligimen tanylyp ózin halyq dástúrin jaqsy biletin, taǵylymy tereń, oı-óresi bıik jan retinde tanyta bildi. Memleket isinen qol úzip, zeınetke shyqqan kezde de bilimdar ári bilikti jan elde júrip jatqan reforma baǵyttaryn, qoǵamdy demokratıalandyrý tetikterin tereń túsinip, qoldaı bildi. Óz halqynyń aıaýly azamaty, eliniń damýyna ólsheýsiz  úles qosqan Dinmuhamed Ahmetuly Qonaev 1993 jylǵy tamyzdyń 22-sinde, 82-jasqa qaraǵan shaǵynda dúnıeden ozdy. Er esimi el esinde máńgi qalady!

Ý.M.Djoldybaeva – tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń dosenti,  Ámıt K.M - Shyǵystaný fakúlteti shetel anv mamandyǵynyń 1-kýrs stýdenti

---