InfoHub Logo

2003 jyldyń qysy edi. Serikbaı bárimizge syılyq ákelipti. Ákemdi qundyz qulaqshyn, sheshemdi qymbat sharqat, Sáýle ekeýmizdi jańa jyldyq syılyqtarmen jarylqap tastady. Ýnıversıtetti byltyr bitirgen jas jigittiń myna isine ásirese, ákem rıza. Anam da qýanyshty. Biraq bet-júzine anyqtap qarasań Serikbaıǵa áli senbeı otyrǵan kúmánniń tabyn ańǵarýǵa bolatyndaı.

Jáı kúnderi de balasha ańqyldap júretin ákem bul joly tipten qopańdap qaldy. Álsin-álsin ornynan ytqyp kóterilip, as úı jaqqa qarap:

— Gúlsim, sháıińdi ákele beresiń aý, — dep qoıady.

Bir-eki saǵat buryn ǵana beseýmiz etke toıyp alǵanbyz. Endi sonyń shóli shydatpaı barady. Serikbaı asa kóp sóılemeıtin, múlde únsiz de qalmaıtyn, óz ornyn biletin sarabdal adamǵa aınalypty. Ákem áńgimeleı bastasa sózin bólmeı, erinbeı tyńdaıdy. Ózine kezek tıgende tym asyǵyp ta ketpeı, baıaýlap ta qalmaı ár sóılemin baıyptap, qulaq quryshyn qandyrady eken. Qap-qara shashyn jarasymdy etip qıyp, ústine yqsham jempir men qalalyqtarsha djınsy shalbar kıipti.

Kelgeli beri áńgime oqý tarabynda órbigen. Ákem úlken jaqta júrsiń ǵoı dep Serikbaıdan bilim salasy jańalyqtaryn suraǵyshtaıdy. «Mynalar da ósip qaldy», — dep bizdi meńzep, ýnıversıtet talaptaryn da bilgisi keledi. Serikbaı ákemniń meselin qaıtarmaı, barlyq saýalǵa jaýap taýyp otyr. Ári onysy qurǵaq paıymdaý emes, kádimgideı tushymdy, mańyzdy dúnıeler bolyp shyǵady. Bul áńgime qaryndasym Sáýlege asa qyzyq emes. Bıyl tórtinshini bitirgen úıdiń erkesi aragidik ózimen ózi bolyp shyǵyp ketedi de, sosyn ońasha bólmede ishi pysa ma, qaıta bizge keledi. Serikbaıdyń bilim salasy týraly tereń áńgimesin túsinip otyrǵan adamsha etpettep jatqan kúıi eki jaǵyn taıanyp tastap tyńdaıdy. Serikbaıdyń áńgimesin qımaǵan kúıi syrtqa shyǵyp, bir qushaq otyn alyp kelgenmin. Dereý ústi-basymdy qaqqyshtap, qalyń ári ebedeısiz kúrteshemdi sheshpesten ákemniń qasyna jantaıa kettim. Anam syrttan bir shelek kómir alyp kirdi. Onymen birge jalma-jan ashshy aıaz da birge enip, bárimiz bir-bir titirkenip aldyq. Dálizden oshaqtyń temir esiginiń yńyrsyp ashylǵany, shelektegi kómirdiń gúrsildeı qotarylǵany, tús áletinen qalǵan shoqtyń qyzýy áli tarqamaı, jańa salynǵan qarajyrany lapyldatyp ala jónelgeni, bári estilip jatyr. Men ústimdegi jylýdan ajyraǵym kelmedi me, syrt kıimimdi sheshpegen kúıi Serikbaıdy muqıat tyńdaýǵa kiriskenmin:

— Sabaq qıyn, muǵalimder talapshyl eken. Semestr sońynda eń tómengi baǵa aldym. Menen basqasy shyǵandap alǵa ketken. Dekan ózi shaqyrdy. Úlgerimiń nashar, oqýdan shyǵaramyz desin. Sol jerde shyryldaıyn kep, — deıdi Serikbaı ezýine kúlki úıirilip.

Onyń oqıǵany kúle otyryp baıandaýyna qarap, bári sátti aıaqtalǵanyn sezip otyrmyn. Kerisinshe, ańqaýlaý ákemniń kóz qarashyǵy úlkeıip, álgi dekannan Serikbaıdan beter seskenip qalǵandaı.

— Apyrym-aı, á? Naǵyz sumyraı deshi onda, á? — dedi sary meıizdi asyqpaı shaınap otyryp.

— Qıylyp júrip, oqýda qaldym. Sodan bastap qyzyq qýǵan, syra ishken dostardyń birine de qosylmadym. «Kóz maıyńdy taýysqanda profesor atanasyń ba? Júr bizben», — deıdi olar. Óz-ózimdi áreń tejep qala beremin. Sóıtip, kúresip júrip, búkil kitaptyń syryn bilip aldym. Tipti ustazdarmen erkin pikirlesip, keıde olardyń oıyn teriske shyǵaramyn. Qazir dekan meni qasynan tastamaıdy. «Osynda qal, muǵalim bol, ǵylymı dáreje al!» — dep otyr.

— Apyrym-aı?! Ádil adam eken, á! — deıdi ákem shyntaǵyndaǵy jastyqty qopsyta qaıta salyp, qaıta jantaıyp. Kózin Serikbaıdan aıyrmaıdy.

Ot-oshaǵyn yńǵaılap kelgen sheshem de ara-tura áńgimege kirisedi. Bastapqyda oqý jaıyn, qala jaıyn suraǵan bolady da, sosyn ózin qyzyqtyryp bara jatqan qulqynyndaǵy suraqqa kóshedi.

— Ákeń qalaı? Qalalyq bolyp ketti me, kádimgideı? — dedi kózin oınatyp. Munysy: «Ákeń shynymen adam bolyp ketti me?» — degendeı estildi.

Ákesi týraly suraǵanda Serikbaı az aıaldap, abyrjyp qalǵan. Qaıtkenmen qala kórgen, tóselgen bala emes pe, boıyn tez jıyp, bir jótkirinip aldy. Áıeliniń jymysqy suraǵyn kórkemdemek bolǵan ákem de áńgimege aralasyp:

— E-e, Qurbanáli aýyldy saǵynbady ma? — dep kúlip, qurdasyn esine túsirgenine qýanyp qalǵan.

— Aýyldy saǵynbasa da, seni saǵynǵan shyǵar, — dep sheshem «shashaqty naızasymen» taǵy bir túırep ótti.

Serikbaı sheshemniń sózin elemegendeı, ákesi týraly áńgimeni ile-shala bastap ketken.

— Ol kisi qazir eki jumys isteıdi, — dedi ol ákem men shesheme kezek qarap.

— Kúndiz — bankte kúzetshi. Keshke — kompúter jóndeıdi. «Al buǵan ne aıtasyzdar?» — degendeı Serikbaı ákem men shesheme taǵy da kezek kóz tastady. Ákem jymıysyn jasyrmaı, rıza keıip tanytyp otyr. Al sheshem ań-tań:

— Kúzetshisi túsinikti ǵoı, kompúter jóndeıtinin qalaı túsinemiz? — dedi sheshem bárimizdiń kókeıimizdegi suraqty dóp basyp.

— Ol ózi qyzyq áńgime, — dep Serikbaı ákesiniń Almatyǵa barǵaly qalaı ózgergenin búge-shigesiz baıandaýǵa kirisken. Jańa áńgimeniń tynysy ashylyp, tıegi aǵytylǵan soń dastarhannyń ázir jınalmaıtynyn baǵamdap úlgerdik. Sheshem shaıdy qaıta qaınatyp ákeldi. Ákem moldasyn quryp, yńǵaılanyp otyrdy. Bala bolsam da men de dastarhanǵa suǵyna jaqyndap, qulaǵymdy tostym.

Qurbanáli kókeni aýylda jaqsy kórip, jaqyn tartatyndar tym-tym az edi. Syrtynan kórse sýqany súımeı teris aınalady. Úıine kelse tezirek shyǵaryp jiberýge tyrysady. Araqqa sylqıa toıyp, saly sýǵa ketip júrgen adamdy sirá, kim jaqsy kórýshi edi. Bylaı qarasań, aýyldaǵy erkekterdiń bul kókemnen jerinip, syrtqa tebetindeı esh jóni joq. Ózderiniń de araqpen arazdasqandary keshe ǵana. Onda da ara-tura meıram-toılarda bir-eki bótelke syra iship, konák qaqpaǵyn kertip ashyp qoıady. Bylaıǵy mezette ózderin araq qoıǵan, adal eńbek etýshi jandardyń qataryna qosady. Tek Qurbanáli ǵana ashshy sýdy silteý merzimin birshama uzartyp júrip aldy. Erterek qoıǵandar ózderinshe kergip qaraıdy. Quddy ómiri tatyp almaǵan adamsha. Quddy meshitpen kindigi baılanyp týǵan adamsha. Keshegi kúnge deıin kósheniń anaý basynan: «Kók óriktiń degende-e-e-e kók órikti-i-i-i-ń», — dep óńeshin jyrta aıǵaılap, búkil aýyldyń shyrqyn buzatyn Sálimgereı molda bolǵan soń, ne dersiz. Bastaýysh synyp oqyp júrgende Sálimgereıdiń masaıraǵan dáýreniniń shet jaǵasyn men de kórip qalǵam. Sodan ba juma saıyn meshitte ýaǵyz aıtqan, ne qudaıy tamaq ústinde eldi ımanǵa shaqyrǵanyn estisem, qaradaı uıalyp, óne boıymdy arsyz kúlki qysyp áreń shydaımyn. Men ǵana emes, búkil aýyl sondaı sezimdi bastan ótkeretin shyǵar, sirá.

Qatarlary adam bolyp ketse de, Qurbanáli kókem qımas dosynan ajyraı almaı biraz dýmandatty. Áıeli Aısara qyńq demeıdi. İshkishtigine eti, aıǵaıyna qulaǵy úırengen. Qurbanálini anadan araq iship alaqaılap týǵan adamdaı qabyldap júre bergen. Ásheıinde, mas kisiniń otbasynan bereke qashyp, balalary jylap-syqtap, áıeli shań-shuń etip jatpaýshy ma edi. Ondaı úıdiń jaryǵy erte sónip, qazany kóterilmeı, oty jaǵylmaı qalmaýshy ma edi. Joq, bul shańyraqtan ondaıdy kórmeısiz.

Kók traktorymen tańerteńnen túske deıin eldiń otyn-shóbin tasyǵan Qurekeń tús aýa kók konteınerdiń ishinde traktorshylarmen birge tústenedi. Túski as sońy mindetti túrde «móldir sýmen» tuzdyqtalady. Ortalaryndaǵy kishisi dúkennen bir banki qıar ákeledi. Bitti. Osydan soń dúnıeniń rahaty bastalady. Basqalardan kósh ilgeri ishken Qurekeń birden masaıyp, mynaý jer beti kókoraı shalǵynǵa oranyp, sán-saltanaty kelisken ıran baǵynda júrgendeı kúı keship sala beredi. Ándetip ana úıdiń esigin bir qaǵady. Myna úıdiń tórine kirip barady. Kirgen úıine: «Quı!» — deıdi. Syılaǵandary quıady. Bul qaǵyp salady. Endi qısalańdap aýyldyń myna basyna shyǵady. «Taǵy da quı!» — deıdi. Qys bolsa taıap qaldy, bir qajetke jarar dep oılaǵan úı ıesi meldektete quıady. Osylaı úı aralap júrip-aq Qurbanáli búkil aýyldy adaqtap úlgeredi. Keshke qaraı án salyp otynyń basyna áreń jetedi. Bul iship keldi aý dep eleńdep, túrleri úrpıisken ne bala joq, qabaǵy túksıgen ne áıel joq, bári jaımashýaq. Quddy Qurbanáli araqqa toıyp alyp emes, aýyl sharýashylyǵy mınıstriniń qolynan gramota alyp kep turǵandaı qarsy alysady. Qurekeń de qý:

— Búgin bes telejka otyn tasydym! — deıdi áıeline masattana qarap. Eki aıaǵy táltirektep, býynynan ál ketip teńselip turyp.

— Jarapsyń, — deıdi Aısara jymıyp. — Bes telejka otyn tasyp, úsh telejka araq iship keldiń be?

— Tý-ý-ý-ýh, sende, — dep Qurbanáli kózderin tars jumyp, áldene aıtýǵa oqtala qıralańdap ortańǵy bólmege kiredi. Aldynan kishi qyzy shyǵa kelgende ne aıtqysy kelgenin tars umytyp, óbekteı beredi. Sosyn qyzyn qushaqtap birge omaqasa qulaıdy. Ondaıda eski tamnyń kári edeni syqyr etip, syr berip qoıady. Bóbek Gúlaısha ákem meni erkeletip oınatyp jatyr deı me, syqylyqtap kúledi.

— Serikbaı, sen otyndy taǵy bir salyp jibershi, Tańatqan sen kórpe jaı, ákeńe sháı bereıik, — dep Aısara tıisti tapsyrmasyn úlestirgen soń-aq úı ishi yrdý-dyrdý iske kirisip, árkim óz sharýasymen álektenip kete barady. Birazdan soń mynadaı tatý-dúrmekten uıala ma, álde shynymen saýyǵa ma, shashyn qaıta-qaıta sıpalap, jan-jaǵyna salmaqtana kóz tastap Qurbanáli otyrady.

— Oıpyrym-aı, jańa men ne aıttym? Senderge aıǵaılamadym ba, áıteýir? Men qashan keldim úıge? — dep abdyrap sasyp sóılep, áıeli usynǵan tamaqty ashqaraqtana ishýge kirisedi.

Kúnde solaı. Bul qalyptan aınyp kórgen emes. Úlken uly Serikbaı jaqsy oqyp, oblystyq jarystardan júlde alyp kele bastaǵanda da Qurbanáli araǵyn qoımaǵan. Ulynyń jetistigin aıtyp, maqtanyp, úı-úıdi aralap ketetin. «Ulym jeńdi», — dep otyrǵan soń aýyldastar rıza bolyp, quttyqtap, jýyp bergen bolysady. Biraq mynadaı asta-tók dastarhan qashanǵy jalǵasa bersin. Jurttyń Qurbanáliden de basqa qonaǵy bar, kelim-ketim jumysy bar. Bara-bara birazy «aınalaıyn aryraq júr» dep qattyraq aıtypty. Biri sypaıylap túsindiripti. Biri kóre kózge mensinbepti. Kóshede kezdesse til qatyspaıdy. Áıeliniń de namysyna tıe sóılep: «Baıyń qashan adam bolady?» — dep kósemsıdi. Mektepte muǵalim bolyp isteıtin Aısara bireýge pálen dep jaýap aıtýǵa tipti de qulyqty emes. Bank muny áýrelemeı-aq jalaqysyn ózi-aq nesıege ustap qalady. Sosyn Qurbanáliniń araqqa jumsaǵan shyǵynynan artylǵan qarjyǵa bet-álpetin jutyndyryp boıap, sándi kóılegin kıinip, átirin sebinip, kerbezdene basyp júredi de qoıady.

Mekteptegi muǵalim áıelder, berirektegi kórshiler, orta joldaǵy dúkenshiler Qurbanálini syrtynan jamandap, teris qylyqtaryn tizbeleı jónelgende de bir ashýlanbaıdy aý.

Ras, Qurekeń ashy sýdan siltep alǵan soń bireýge sózi qattyraq tıedi, bireýge qoly qattyraq batady. Áıteýir, ózin jamandatýǵa sebep taýyp alatyn da júretin. Birde traktoryn qutyrta aıdap Altynbaıdyń ovcharka ıtin basyp ketipti. Birde araq bermediń dep Shámildiń dúkeniniń terezesin qıratyp salǵan. Endi birde sózdiń sánin keltirip turyp balaǵattaıdy. Ásirese, uıatty sózderge erekshe ekpin túsirip qulaqqa asa áserli jetkizgende: «Áı, boqtasań Qurban qusap boqtashy», — deı jazdaısyń. Osynshama jaman qasıeti bolsa da, bir jaqsy qylyǵy bar. Ony kóbine ózi aıtyp, ózi dáriptep otyrady.

— Men qansha ishsem de quspaımyn, — deıdi ol tórt sózdiń basyn áreń qurap sóılep. Bul: «Men tyndym. Úıge aparyńdar» degeni. Sodan qasynda kim otyrsa da, «quspaımyn» degenin estise Qurekeńdi qoltyqtap, úıine jetkizip salýǵa asyǵady.

Osylaı-osylaı Qurbanáliden búkil aýyl teris aınalǵanda, janashyrlyq tanytqan, alqashsyń dep aryna tımegen, úıiniń tórin usynǵan bir adam bolsa, ol meniń ákem edi. Anaý jerden kórse «O, Qurbash»* dep shaqyryp alatyn. Ákemniń túk te jek kórmeıtinin, kerisinshe qashan kórse de qolqalap ózi shaqyryp alatynyn biletin Qurekeń, bizge qaraı qısań-qısań etip qustaı ushady.

Kóbine Qurbanáli ákemnen aqsha suraıdy. Onysyn «Serikbaı aýdanǵa jarysqa barǵaly jatyr», «Aısaranyń qysqy etigi jyrtylyp tur edi» degen syltaýlarmen órnektep, áspetteıdi. Ákem qaltasynan aqsha shyǵara bastaǵannan-aq sheshemniń kózi alaryp, túri buzylyp sala beredi. Biraq ózine ǵana jarasymdy áppaq kóńili bar ákem, qurdasynyń ótinishin jerge tastamaı, qolyna azdy-kópti aqsha ustatatyn. Úıde qonaqqa dep alyp qoıǵan bótelkeni de jelkesinen kóterip ákelip Qurekeńniń aldyna qoıady.

— Qurbanáliniń jolynda qurban bolatyn boldyń ǵoı, túge, — dep sheshem kúbirlep sóılep jaqtyrmaı otyratyn. Ákem shesheme táıt dep daýys kótergen adam emes. Jymıyp otyra beredi. Qurekeńniń áńgimesin meıirlene tyńdaıdy.

— Qurbanáli qur iship júrgen joq, qurdas! — deıdi qudaıy qonaǵymyz dúńk etkizip. — Baldarymnan birnárse shyǵady-eı... Erteń solar asyraıdy ǵoı. Anaý Serikbaı... ıttiń balasy... baryp birdeńe utyp kelip júr. Oqım deıdi... ıttiń balasy, — deıdi rıza bolyp. Sóıtedi de judyryqtaı stakandaǵy móldir sýdy qushyrlana tartyp salady. İle taba nannyń bir bóligin murnyna aparady. Tushshynyp, kózin jumyp biraz otyrady da, shetinen syndyryp tistep, áńgimesin qaıta jalǵaıtyn.

Ákemniń kózin ala bere Qurbanálini sheshem talaı qýyp shyqpaq bolǵan. Biraq onysynan túk te ónbedi.

— Saılaaaaý, myna qatynyń ket dep jatyr, — dep aıǵaıǵa basady aıaǵyn báteńkesiniń bir syńaryna suǵyp turyp.

Ákem tórgi bólmede bir sharýaǵa aınalyp qalsa kerek. Myna sózdi estip tura júgiredi. Quddy basyna qonǵaly turǵan baq qusyn sheshem kópe-kórneý úrkitip jatqan adamsha alańdap, Qurbanálini alyp qalý úshin jantalasady.

— Oıbaı, qurdas úıge kir, qazir sháı ishemiz.

— Iá, qurdasyń sháı iship qaryq qylar, — deıdi sheshem de kúńk etip.

— Oıbaı-aý, Gúlsimjan, Qurbash ózi kópten beri kelip tur emes pe, — dep ákem shesheme jaltaq-jaltaq qaraıdy.

— Eki kún kórispeı qalsańdar — shekeleriń tyrysady ǵoı, — dep sheshem endi birtindep qabaǵyn jazyp, dastarhannyń qamyna kirisetin.

Bul kóriniske de ábden úırenip alǵanbyz. Qonaq basynda túzý sóılep, aýylǵa, sharýashylyqqa qatysty sharýalardy aıtyp otyrady. Keıin qyza-qyza kedir-budyr jolmen júrgen kólikteı sózderin shatyp-butyp, áńgimesiniń berekesi qashatyn. Ákem sonda da: «Boldy endi, úıińe qaıt», — demeıtin. Sirá, qurdasynyń kóńilin qaldyrǵysy kelmeıdi. Keı-keıde sheshem:

— Saılaý, erteń jumys qoı. Erte turasyń, — dep «myna alqashtan qutylaıyq» degendi emeýrinmen ańǵartatyn.

Sonda baryp ákem esin jıyp, jastyǵyn eki qaptalyna kezek aýystyryp, ábigerge túsedi. Shynymen, ol tań azanmen erte turyp ákimdikke asyǵatyn. Ózi býhgalter, ózi orynbasar. Ákim — bir shydamsyz, kúıgelek adam. Sondaı berekesiz adammen til tabysyp jumys istep júrgeni de jaıly minezinen bolsa kerek.

Sóıtip, kúlli aýyldy álekke salǵan Qurbanáli eki jyldyń aldynda barsha adamdy aıran-asyr qylyp, Almatyǵa tartyp otyrǵan. «Serikbaıymnan birdeńe shyǵady... ıttiń balasy», — dep otyratyn sózi aınymaı kelgen. Qatarynan oza shapqan Serikbaı ekinshi kýrsty bitirgen kezde ǵylymı jobamen respýblıkalyq baıqaýdyń grantyn ıelenip, mıllıon aqshaǵa kenelgen ǵoı. Ári osynshama qarjyny bir jyl boıy aı saıyn berip turady eken. Osyny eskergen pysyq jigit, Almatynyń shet jaǵynan arzandaý jer alyp, stıpendıasy men jumysynyń aqshasyn quıyp, oǵan álgi granttyń mıllıonyn qosyp, úıdiń irgetasyn kóterip, birer jylda bitirip alypty. Keıin oılanbastan otbasyn kóshirgen. Júk tıep jatqanda búkil aýyl jıylyp, shyǵaryp saldy. Sonda Qurbanáli ózin qushaqtaǵan adamdardy baýyryna qattyraq qysyp, kózine irkilgen jasty baıqatpaýǵa tyrysyp júrgen edi.

Sálimgereıdiń kempiri Aınashtyń:

— Ár aýyldyń bir tentegi bolýshy edi. Bizdiń tentek te aramyzdan ketti aý, — dep kemseńdegeni. Molda kúıeýiniń:

— Sabyr qatyn, sabyr. Ár nárseniń qaıyry bar, — dep jubatqany esimde qalypty.

Serikbaı qalaǵa barysymen: «Áke, lajy bolsa endi ishpeı-aq qoıyńyz. Almaty aýyldaǵydaı erkelikti kótermeıdi», — dep týrasyn aıtypty. Osynsha jasqa kelip balasynan sóz estigeni aýyrlaý tıdi me, álde shynymen-aq mıyna birdeńe jetti me, Qurekeń bir-aq kúnde ashshy sýmen qoshtasypty.

Eptep ulynyń sý jańa kóligimen taksıst bolyp jumys isteı bastaǵan. Bir kúni týra aýyldaǵydaı qutyrta aıdap, Almatynyń qaq ortasynda jol apatyna túspeı me Qurekeń. Es-tússiz, qan-sólsiz aýrýhanaǵa jetkizilgen. Mynany kórip Serikbaıdan es ketken. Aısaradan túr qashqan. Kúıeýge tıgeli dál bulaı sary ýaıymǵa salynyp, odan aıyrylyp qalamyn aý dep ómiri oılamaǵan da eken. Qurekeń sol jatqannan týra on kún es-tússiz jatypty. Dárigerler jasandy tynys aldyrý apparatyna qosqan. Kún saıyn Serikbaı, odan keıin kezekpen inisi Tańatqan, qaryndasy Gúlaısha, sosyn Aısara kelip kúzetedi. Qatty kúızelgen Aısara tún balasy kóz ilmeı, qaqıyp otyrady da qoıady. «Búkil ómiriń araq iship, árkimniń esigin qaǵýmen ótkeni me sonda», — dep qamyǵady. Joq, tipti de olaı emes eken. Onynshy táýlik támam degen túni tań qylań bere Qurbanáli jarq etkizip kózin ashqan.

— Jestkıı dısk istemeı tur ǵoı! — degen daýys sańq ete qalǵan kezde endi kózi iline bergen kelinshek oqys selk etip, daýys ıesin esik jaqtan izdep ábden sasqalaqtaǵan. Esik tars jabyq. Artqa burylsa tesireıe qarap Qurbanáli jatyr deıdi.

— Oıbaı-aý, janym aý, oıandyń ba, — dep óbektep jatsa Qurekeń tipti de selt etpeıtin kórinedi.

— Ár noýtbýkqa arnalǵan bólek draıver bolady, ýstanovkasyn sol arqyly isteý kerek. Eger noýtbýk jestkıı dıskti tanymaı qalsa, onda vınchester zaqymdanǵan degen sóz, — dep túsiniksiz tilde sóıleıdi aı kelip.

Kúıeýiniń aýzynan osynshama beıtanys sózderdi buǵan deıin estimegen Aısara shyrqyrap jylap, dáriger shaqyrypty. Sirá, Qurekeńniń esi aýysyp ketti dep oılaǵan. Tún ortasy ekenine qaramaı Serikbaıǵa habarlasqan. Bári ań-tań. Ómir boıy traktor aıdap, qalǵan ómirin qalaǵanynsha iship ótkizgen Qurbanáliniń kompúter tilinde saırap qoıa bergenin eshkim túsine almaǵan. Kompúterdiń tehnıkalyq jabdyqtalýy, oǵan ornatylatyn baǵdarlamalar, IT jańalyqtar, aǵylshynsha termınder — Qurekeń bárin saırap aıta beripti. «Kembrıdj» bitirgen programmıst Kemelbektiń ózi mundaı bilimdi emes qoı» dep Serikbaı oıǵa batady. Ózin eshkimniń túsinbeı qoıǵanyna Qurekeń jatyp kep renjıdi. Keıin psıholog maman kelgen soń ǵana jumbaqtyń sheshimi tabylǵandaı boldy.

Aıtýynsha, keı adamdar aýyr jol apatyna túskennen keıin, osyndaı ǵajaıyp qasıetke ıe bolady eken. Keıbireýler birneshe til bilip oıanady. Endi bireýler aqyn-jazýshy bolyp ketedi. Qurbanálige buıyrǵan qasıet — kompúterdiń tilin biletin mamannyń talanty. Áıtpese, kompúter jóndemek turmaq ómirinde bir ret bolsyn ondaı tehnıkanyń janyna jaqyndap kórgen adam emes. Aýrýhanadan shyqqannan bastap Serikbaıdyń ákesi tapsyrys qabyldap, tehnıka jóndeı bastaǵan. Noýtbýk, kompúterdiń ishin ashpaı, aýdaryp-tóńkerip kórgennen keıin-aq dıagnozyn dál aıtatyn. Qansha ishse de asty-ústine túsetin Aısara, myna qudiretke tánti bolyp tipti qoldy-aıaqqa turmaıtyn, Qurbanáli dese quldyq ete jóneletin janǵa aınalǵan. Kúıeýi de ózgergen. Baıaǵydaı saldyr-salaq, ne bolsa sony aıtyp qarap otyra beretin jelókpe emes. Salmaqty. Kózqarasy batyl. Klıentpen muqıat sóılesip, kompúterdiń ishki-syrtqy qurylysyn túgel aqtaryp, qansha ýaqytta jóndeıtinin, qansha aqshaǵa jóndeıtinin túgel baıan etedi. Aıtqan ýaqytynan aınymaıdy. Keıde ashqursaq stýdentterden aqsha almaı, kerisinshe jeńgelerińniń tamaǵyn iship ketińder dep myrzasynady. Mundaı kezde Serikbaıdyń esine meniń ákem túsip, kóńili eljirep aýyldy saǵynady eken. Qazirgi kelisi de sol saǵynyshtan týǵan.

Sol kúni Serikbaı túnge deıin qonaq bolyp, tolysqan aı týra úıdiń qaq aldyna qonaqtap, juldyzdar jamyraǵan shaqta syrtqa bir-aq shyqtyq. Qonaǵymyz eki qolyn eki jaqqa jaıyp jiberip, tereń tynys aldy.

— Shirkin, aýyldyń tútini aı, qandaı keremet, — dep tamsandy sosyn.

— Qurekeńdi, shesheńdi, baýyrlaryńdy alyp aýylǵa kel. Jata-jastana áńgimeleseıik, — dedi ákem Serikbaıdyń arqasynan qaǵyp.

Otbasyńdy dep bir-aq aıta salmaı, «Qurekeńdi, shesheńdi, baýyrlaryńdy», — dep aıtqanyna qarap, ákem de olardy ábden saǵynǵan aý dep oıladym.

— Banktegi jumysynan jaqynda demalys alady. Sol kezde kelemiz, — dedi ol jyly jymıyp.

Men de ózgergen Qurbanálini kórgim kelip, yntyǵa túskendeımin. Serikbaı osydan soń kóp aıaldamaı, taǵy kirip shyǵatyn úılerim bar edi dep, bárimizben jeke-jeke qoshtasyp, darbazaǵa bettedi. Keterde ákem ekeýi janasa sóılesip, bir-birin taǵy qushaqtady. Kóp ótpeı kósheniń anaý basynan qarlyǵa aıqaılaǵan daýys estildi. Qur daýys emes aıǵaı eken.

— Qoı, mynaýyń aıǵaı emes, án ǵoı, — dep tyń-tyńdady ákem. Bárimiz qulaq túrip, tym-tyrys tura qaldyq. Iá, shynynda da án eken.

— Kók óriktiń degende-e-e-e, kók órikti-i-i-i-i-ń, — dep shyrqaıdy álgi daýys. Azdap qarlyqqan daýys qara túndi tilgilep, jańǵyryp estiledi.

Kómir shelegin kótere shyqqan sheshem de myna daýysqa eleńdep qalt tura qaldy.

— Ibaı, mynaý Sálimgereıdiń daýysy ǵoı, — dedi sosyn betin shymshyp. Bárimiz tańyrqap, únsiz qaldyq.

— Molda Sálimgereı me? — dedim shydaı almaı. Basynda appaq sáldesi, ústinde aq shapany bar Sálim kókeniń aıaǵyn annan-sannan bir basyp án aıtyp kele jatqanyn elestettim.

— Jaryqtyq shydamapty aý, — dep kúldi ákem.

Anadaı jerde úıilip jatqan kómirdi qalaqpen kósip alyp, shelekke toltyra salyp jatqan sheshem:

— Ol da bir jol apatyna túsý kerek shyǵar. Jurttar sóıtip adam bolyp ketip jatyr ǵoı, — dep myrs etti.

Qarqyldap kúle almadyq. Biraq kókirekti tyrnalaǵan jymysqy, shymshyma kúlki óńeshke tyǵyldy aı kelip.

---