InfoHub Logo

 

Stýdent: Asylbek T.A.

Ǵylymı jetekshi: Zeınebaı G. E    .

«Reanımasıalyq meıirgerlerdiń kásibı emosıonaldyq jaı kúıiniń taralý deńgeıi»

Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasy

Qyzylorda medısınalyq joǵary koleji

 Kilt sózder: Kásibı kúızelis, emosıalyq kúıip ketý sındromy, reanımasıa bólimshesiniń medbıkesi,emosıalyq sarqylý, depersonalızasıa, Maslach Burnout Inventory (MBI) saýalnamasy, anestezıologıa jáne reanımasıa, kásibı kúıý, sharshaý.

  Taqyryptyń ózektiligi: Anestezıologıa jáne reanımasıa kásiptik kúıip ketý sındromynyń damý qaýpiniń joǵary dárejesine ıe medısınalyq mamandyqtar bolyp sanalady. Bul jerde reanımasıa bólimsheleriniń medısınalyq qyzmetkerleri eńbek qyzmeti barysynda joǵary psıhoemosıalyq qysymdy bastan keshiredi. Medbıkeler arasynda emosıalyq kúıip ketý sındromynyń paıda bolý qaýpi dárigerlermen salystyrǵanda orta eseppen 5-9 jylǵa joǵary. Kúıip ketý sındromynyń qaýiptiligi onyń qarqyndylyǵynyń kúnnen kúnge artýymen baılanysty. Bul prosesti toqtatý óte kúrdeli bolady. Sol sebepti ARQTB jáne kardıologıalyq reanımasıa medbıkeleriniń kásibı kúıip ketý sındromynyń qalyptasý erekshelikterin bilý olardyń jumysyn ońtaılandyrý úshin qajet. Alaıda, máseleniń ózektiligine jáne ony sheshý qajettigine qaramastan, qazirgi ýaqytta densaýlyq saqtaý mekemelerinde dıagnostıka júrgizý, personaldyń kásibı kúızelisi men kúıýin azaıtý jáne aldyn alý is júzinde damymaǵan.

Álemde: Eýropa men Latyn Amerıkasyndaǵy terapevt-dárigerlerdiń emosıalyq kúıý deńgeıi, ár túrli zertteýshilerdiń baǵalaýy boıynsha, 20%-dan 45%-ǵa deıin túrlendirilgen. AQSH-taǵy ınternderdiń saýalnamasy boıynsha, bul kórsetkish 75%-dan asady

Qazaqstanda: Inovasıalyq ǵylymı mekemelerdiń gerontologıa jáne gerıatrıa bóliminiń bir top meıirgerleri jáne Almaty qalasyndaǵy S.D.Asfendıarov atyndaǵy Qazaq ulttyq medısına ýnıversıtetiniń ıntern dárigerleriniń arasynda jáne Almaty qalasynyń keıbir medısna mekemeleriniń qyzmetkerleriniń arasynda kásibı kúızeliske túsýi týraly zertteý júrgizildi,zertteý saýalnama túrinde júrgen.Zertteýge 668 adam qatysqan.

Nátıjelerdi taldaǵanda,MSAK qyzmetkerleri ardagerler úıiniń  qyzmetkerlerine qaraǵanda emosıonaldy sharshaýdyń basym ekendigi anyqtalǵan.

Ózderin eshkimge qajetsiz sanaý ıaǵnı depersanalızasıalaný  joǵary deńgeıi emhana qyzmetkerlerinde jáne ekinshi ,besinshi kýrs stýdentterinde baıqaldy.

Ózin-ózi baǵalaý jeke jetistikter redýksıasynyń tómendeýi ekinshi kýrs stýdentteriniń arasynda joǵary deńgeı kórsetti.Muny stýdentterdiń oqý  dep barysynda kezdesetin qıyndyqtardan dep eseptegen.

Sheteldik zertteýlerdi taldaý kezinde emosıalyq kúıip ketýdi qalyptastyratyn faktorlarǵa mynalardy jatqyzýǵa bolady: eńbek ujymyndaǵy psıhologıalyq ahýal, nátıje úshin jaýapkershilik, uzyq jumys aýysymy, jasy (ásirese 20-dan 40 jasqa deıin), kásibı mindetterdi qarqyndy qabyldaýy.

 

Zertteý maqsaty:  Reanımasıa jáne anestezıologıa bólimshesinde  meıirgerlerdiń pasıenttermen  kásibı emosıonaldyq jaı kúıiniń taralý deńgeıin zertteý

 

Tásilder men materıaldar:  Zertteý jumysynda 38 respondent qamtyldy. 

ARQTB jáne kardıologıalyq reanımasıa bólimshelerinde medbıkelerdiń emosıonaldyq kúıip ketý deńgeıin zertteý úshin kelesi ádisteme qoldanyldy: N.Vodopánovamen beıimdelgen K.Maslach pen S.Djeksonnyń saýalnamasy. MaslachInventon (MBI) saýalnamasy L.Maslach pen S.Djeksonnyń úsh faktorly modeli negizinde ázirlendi. Bul ádisteme emosıonaldy qýatsyzdanýdy, depersonalızasıany jáne kásibı jetistikterdi anyqtaýǵa múmkindik beredi.

Zertteý dızaıny: : Sapalyq zertteý, fenomenaldy, randomızırlengen maqsatty, popýlásıaǵa negizdelgen

Zertteý obektisi: 2020 jyly jeltoqsan aıynda Qyzylorda  qalasynyń kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń  jan saqtaý bólimshesi jáne kardıo-reanımasıanyń  38 meıirgerleri arasynda saýalnama  júrgizildi.

Zertteý quraly: Kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń jan saqtaý bólimshesi jáne kardıo-reanımasıanyń bólimshelerinde   meıirgerlerdiń pasıenttermen  kásibı emosıonaldyq jaı kúıiniń taralý deńgeıin anyqtaýda  saýalnama júrgizildi.

Zertteý úsh kezeńde júrgizildi. Birinshi kezeńde ǵylymı – psıhologıalyq ádebıetterdi, monografıalar men merzimdi basylymdardy zertteý jáne taldaý júrgizildi, onda emosıalyq kúıip ketý sındromynyń damýyna yqpal etetin negizgi uǵymdar, sıptomdar men faktorlar sıpattalǵan. Zertteýdiń ekinshi kezeńi úshin EKS anyqtaý úshin qoldanylatyn negizgi ádisteme alyndy:.Maslach pen .Djeksonnyń «kúıip ketý» boıynsha (MBI) saýalnamasy (N.E. Vodopánovamen beıimdelgen).Emosıonaldyq sarqylý, depersonalızasıa jáne jeke jetistikterdiń redýksıasy boıynsha shkalalardy qamtıdy . «Adam-adam» tıpti kásipterde kúıip ketý dárejesin ólsheý úshin qoldanylady. Úshinshi kezeńde alynǵan nátıjelerge taldaý jasalyp, zertteý nátıjelerine statısıkalyq zertteý júrgizildi.

Zertteý  júrgizý arqyly kóp beıindi oblystyq aýrýhanasynyń jan saqtaý bólimshesi jáne kardıo-reanımasıanyń bólimshelerinde   meıirgerlerdiń pasıenttermen  kásibı emosıonaldyq jaı kúıiniń taralý deńgeıin anyqtaýda ,  22 suraqtan turatyn saýalnama alyndy. Saýalnama  anonımdi túrde ótkizildi. Zertteýge qatysýshylardan jazbasha túrde zertteýge ruqsat beretindigi týraly kelisim alyndy.

      QORYTYNDY

«Emosıalyq kúıip ketý» sındromynyń damý taqyryby boıynsha ǵylymı eńbekterdi taldaý kezinde osy taqyryptyń ózektiligi jáne bizdiń elimizde zerttelýiniń az ekeni anyqtaldy.

Emosıalyq kúıip ketý dep fızıkalyq, emosıalyq jáne aqyl-oıdyń sarqylý jaǵdaıy túsiniledi. Bul sındrom úsh quramdas bólikten turady: emosıalyq sarqylý, depersonalızasıa jáne kásibı jetistikterdiń redýksıasy.

Zertteý nátıjesinde kelesi mindetter qoıylyp, sheshildi:

1. Ádebıetter, ınternet – resýrstary, sheteldik zertteýler saralandy;
2. Medbıkelerdiń psıhoemosıonaldyq kúızeliske ushyraý sebepteri anyqtaldy;
3. Medbıkelerdiń psıhoemosıonaldyq kúızelisiniń qanshalyqty deńgeıde ekenin anyqtaý úshin olardyń arasynda saýalnama júrgizilip, alynǵan nátıjeler taldanyp, zertteý nátıjelerine statısıkalyq óńdeýden ótkizildi;
4. Emosıalyq kúıip ketý sındromynyń paıda bolýynyń aldyn alý boıynsha praktıkalyq usynymdar berildi.

         Kópbeıindi oblystyq aýrýhana bazasynda júrgizilgen zertteýler, medbıkelerdiń emosıalyq kúıip ketýiniń damýynyń kásibı qaýip-qaterli toby bolyp tabylatynyn kórsetti. Bul zertteýde qalyptastyrylǵan EKS 61% medbıkelerdiń boıynan tabyldy. Zerttelgen eńbekter men empırıkalyq zertteýdiń alynǵan nátıjelerine súıene otyryp, kúızelis pen jumys qysymyn azaıtýǵa, kásibı ýájdemeni arttyrýǵa, jumsalǵan kúsh pen alynatyn syıaqy arasyndaǵy tepe-teńdikti teńestirýge baǵyttalýy tıis aldyn alý sharalaryn damytý qajet.

Praktıkalyq usynys: Zerttelgen eńbekter men empırıkalyq zertteýdiń alynǵan nátıjelerine súıene otyryp, kúızelis pen jumys qysymyn azaıtýǵa, kásibı ýájdemeni arttyrýǵa, jumsalǵan kúsh pen alynatyn syıaqy arasyndaǵy tepe-teńdikti teńestirýge baǵyttalýy tıis. Aldyn alý sharalaryn damytý qajet.

Kásibı stresstiń aldyn-alý jáne joıý úshin-ujym ishinde qolaıly klımat, áriptester men ákimshilikten emosıonaldy qoldaý kerek.

Meıirbıkelerdiń eńbek jagdaıyn jaqsartý kerek. Barlyq jansaqtaý bólimshelerinde avtomattandyrylǵan kerýetter bolýy kerek. Jýmyska  jas meıirgerler jane er medbrattar tartylýy kerek.

Qoldanylǵan ádebıetter tizimi      

1. Bergner T. Lebensaufgabe statt Lebens-Aufgabe // Deutsches Arzteblatt. 2004. B. 101 (33). S. 1797– 1799.
2. Schumacher A. Working to create a healthy culture in medicine // Creating a healthy culture in medicine /  104 JýrnaldlánepreryvnogomedısınskogoobrazovanıaNABOLELO Ed. by D. Puddester. Ottawa : Canadian Medical Association, 2005. P. 2.
3. Shanafelt T.D. et al. Burnout and self reported patient care in an internal medicine residency program // Ann. Intern. Med. 2002. Vol. 136 (5). P. 358–367.
4. Mion G, Libert N, Journois D. Burnout-associated factors in anesthesia and intensive care medicine 2009 survey of the French Society of anesthesiology and intensive care. Ann Fr Anesth Reanim 2013;32(3):175–88.
5. Vicentic S., Gasic M. J., Milovanovic A., Tosevski DL, Nenadovic M, Damjanovic A, et al. Burnout, quality of life and emotional profile in general practitioners and psychiatrists. Work 2013;45(1):129–138.
6. de Oliveira GS Jr., Chang R., Fitzgerald PC, Almeida MD, Castro-Alves LS, Ahmad S, et al. The prevalence of burnout and depression and their association with adherence to safety and practice standards: a survey of united states anesthesiology trainees. Anesthesia & Analgesia. 2013;117(1):182–193
7. Chen KY, Yang CM, Lien CH, Chiou HY, Lin MR, Chang HR, et al. Burnout, Job Satisfaction, and Medical Malpractice among Physicians. International Journal of Medical Sciences 2013;10(11):1471-1478.
8. Tıgranán, R.A7 Stress ı ego znachenıe dlá organızma/ R.A.Tıgranán.- M.: Naýka,1988.- 176 s](Kýprıanov).
9. Kýlıkov L. V. Stress ı stressoýstoıchıvostlıchnostı // Teoretıcheskıe ı prıkladnye voprosy psıhologıı. Vyp. 1 /Red. A. A. Krylov. SPb., 1995. Ch. 1. S. 123–132.
10. Bodrov V. A. Informasıonnyı stress. M., 2000. Geht K. Psıhogıgıena. M., 1979. Koks T. Stress. M., 1981.
11. Vodopánova N. E. Sındrom vygoranıa: dıagnostıka ı profılaktıka. 2-e ızd: Pıter; Spb.; 2008 ISBN 978-5-91180-891-4

 

---