Revmatoıdtyq artrıt

Etıologıasy

Revmatoıdtyq artrıttiń damý sebepteri belgisiz, degenmen onyń damýynda kelesi faktorlarǵa mán berilýde.

1. Gen erekshelikteri. Revmatoıdtyq artrıtke shaldyqqandardyń qandas týystarynda osy dert 4 ese jıi kezdesedi. Bul NİA júıesiniń antıgendik kurylymynyń ereksheliginen bolýy múmkin, naýqastardyń HLA júıesinde DR1, DR4, DRW4, DW14 — antıgenderi jıi anyqtalady.

2. Infeksıalyq agentter. Sońǵy kezde ımýndyq jasýshalardyń (V-lımfosıtterdiń) zaqymdanýyna alyp keletin keıbir vırýstarǵa -retrovırýsqa, gerpes, qyzamyq vırýsyna, sıtomegalovırýsqa, ásirese Epstaın-Barr vırýsyna jáne mıkoplazmaǵa, streptokoktarǵa kóp mán beriledi. Epstaın-Barr vırýsynyń revmatoıdtyq artrıttiń damýyna qatysý múmkindigin dáleldeıtin málimetter anyqtalǵan:

a) revmatoıdtyq artrıtpen aýyratyndardyń 80%-da Epstaın-Barr vırýsyna antıdeneler tıtriniń bıiktigi;
b) atalmysh vırýstyń revmatoıdtyq faktordyń túzilýine septigin tıgizý múmkindigi;
v) osy vırýstyń revmatoıdtyq artrıtpen aýyratyn naýqastardyń V-lımfosıtterinde jıi tabylýy;
g) vırýstyń keıbir komponentteriniń DW4, DW14, DR molekýlasyndaǵy b- tizbektiń bir bólshegine uqsastyǵy.

Belgisiz bir gen kemistigi Epstaın-Bar vırýsynyń organızmde uzaq saqtalýyna septigin tıgizedi-mis. Vırýstyń organızmde uzaq tirshilik etýinen T-jasýshalardyń sýpressorlyq qasıeti tómendeıdi jáne V-lımfosıtterde ımmýnoglobýlınderdiń túzilýi buzylady. Biraq bul málimetterge qaramastan, vırýstardyń revmatoıdtyq artrıti tikeleı damytýy dáleldenbegen. Degenmen, ınfeksıa kóp jaǵdaılarda, revmatoıdtyq artrıttiń damýyna túrtki bolady. Revmatoıdtyq artrıttiń damýy ımýndyq júıeniń týa kemistiginen, ásirese T-sýpressorlar fýnksıasynyń tapshylyǵynan bolýy yqtımal.

Patogenezi

Patogenezi tolyq anyqtalmaǵan, boljaýlar boıynsha joǵaryda atalǵan áserler kelesi jobamen tinderdi zaqymdaýy múmkin. Býyn tinine tropty belgisiz bir agent sınovıı qabatyn mekendep, ımýndyq reaksıany qozdyrady. Osydan agregasıalanǵan IgG jáne IgA, IgM (antıgen rólin atqaratyn) túziledi. Sınovııdegi plazmalyq jasýshalar men lımfosıtter bul IgG Fs1 fragmentine qarsy IgM jáne A,G klastaryna jatatyn antıantıdenelerdi (revmatoıdtyq faktordy) túze bastaıdy. Qurylymy burys, ıaǵnı ımýndyq júıege bógde bop tanylatyn ımmýnglobýlınderge qarsy túzilgen antıdenelerdiń qosyndysy revmatoıdtyq faktor (RF) dep atalady. Osy antıantıdenelerdiń (RF), antıgenniń jáne komplementterdiń qatysýymen sınovıalyq qabyq pen sınovıalyq suıyqtyqta ımýndyq komplekster túziledi. Imýndyq kompleksterdi joıý maqsatymen sınovıı qabyǵyna neıtrofılder, makrofagtar jınalady. Imýndyq kompleksterdi joıý nátıjesinde bulardan túrli qabyný medıatorlary — lımfokınder, lızosomalyk fermentter, leıkotrıender, prostaglandınder, bos ottegi radıkaldary t.b. bólinedi. Atalmysh zattar, ásirese, bos radıkaldar sińir men súıekti zaqymdaıdy.

Imýndyq júıenin belgisiz bir kemistiginen, organızm ımýndyq kompleksterden jóndi tazartylmaıdy, sondyqtan býyn qýysynda bir bastalǵan qabyný prosesi sozylmalyǵa aınalyp, toqtaýsyz óristeıdi. Revmatoıdtyq artrıtke býyndardyn qabynýymen qatar ımmýnkomplekstik vaskýlıttiń damýy tán. Sondyqtan bul aýrýda býynnan tys júıeli zaqymdanýlar da bolady.

Patomarfologıasy

Revmatoıdtyq artrıtte sınovıalyq qabyqta qabyný jáne prolıferasıa prosesteri qatar júredi. Eń aldymen, sınovıı qabyǵy lımfosıttermen jáne mononýklearlarmen ınfıltrasıalanady. Keıinnen sınovıalyk jasýshalar ırolıferasıalanady, sodan sınovıı qabynyń búrtikteri gıpertrofıalanady jáne býynnyń shet aımaǵynan bastap «pannýs» atalatyn isik tárizdi agresıaly granýlásıalyq tin óse bastaıdy. Pannýstyń quramy prolıferasıllanyp jatqan fıbroblasttardan jáne lımfosıtter men makrofagtardan turady. Toqtaýsyz ósetin pannýs shemirshekke enip, kúıretip joıady, býynnyń kýysyn toltyryp biteıdi, osylaısha júre bara býynnyń fıbrozyna, kontraktýrasyna alyp keledi. Shemirshegi joıylǵan súıektiń epıfızi de buzylady, beti tyshqan kemirgendeı ketiktenedi. Úılesimdiliktiń joıylýynan keıbir súıektiń basy uıasynan taıady, osydan býyndar qısaıyp deformasıalanady. Keı býyndarda súıektiń bastary bir-birimen bitisip, súıektik ankılozǵa ákeledi. Revmatoıdtyq artrıtte qabyný jáne fıbroz prosesi búkil býyn qabyn, sińirlerin qamtıdy, zaqymdanǵan tinder júre kele búrisip, qysqarady. Osylardyń barlyǵy býyn qozǵalysynyń shektelýine jáne aýyr deformasıalarǵa ákeledi.

Klınıkalyq kórinisi

Klınıkalyq kórinisinen revmatoıdtyq artrıt ekige bólip qaralady. Birinshisi — býyndyq túri, revmatoıdtyq artrıtpen aýyrǵandardyń 80%-da kezdesetin. Onyń basty belgisi — býyndardyń qabynýy men deformasıasy. Ekinshisi — býyn — vıseraldi túri. Bul túrinde býynmen birge túrli aǵzalar zaqymdanady. Kóbine revmatoıdtyq artrıt baıaý bastalady. Biraq, keıde onyń bastamasy bıik qyzbadan, býyndardyń birden qatań siresýinen, isinip aýyrsynýynan jiti bastalady. Revmatoıdtyq artrıt bastalǵan shaǵynda eń aldymen ózinin «súıikti» býyndaryn zaqymdaıdy: alaqan-saýsaq, proksımaldi falangaaralyq, keıindeý — taban-baqaı jáne tilersek býyndaryn. Bul aýrýǵa býyndardyń sımmetrıaly zaqymdanýy tán. Júre bara patologıalyk proses meńdep, kóptegen býyndarǵa taralady. Biraq revmatoıdtyq artrıt tıispeıtin býyndar da bar: omyrtqa jotasynyń bel jáne keýde bóliginiń, dıstaldi saýsaqaralyq, V-shi proksımaldi falangaaralyq (shynashaqtyq). Bul erekshelik revmatoıdtyq artrıtti ózge artrıtterden aıyrýǵa kómektesedi. Revmatoıdtyq artrıttiń baıaý óristeıtin túri eń aldymen býyndardyń uıqydan oıanǵan kezde siresýinen bastalady. Siresýdiń qatańdyǵy men sozylý ýaqyty qabyný prosesiniń deńgeıine táýeldi. Mınımaldi aktıvtilikte — 30-60 mınýt, aýyrlaý jaǵdaıda — túske, tipti keshke deıin sozylady. Bastapqy shaqta siresý býyńdy biraz jazyp búkken soń, birtińdep joıylady, biraq júre-bara kúsheıip, adamnyń qımylyn shekteıdi. Naýqastar siresýdi ártúrli sýretteıdi: «tar perchatka» (judyryqty juma almaý), «korset» belgisi (deneniń siresýinen uıqydan keıin tósekten tura almaý, t.b.) Siresýdiń sebebi — endogendik gıdrokortızon bólinýinin sırkadıandyq yrǵaǵynyń buzylysy. Qalyptyda gıdrokortızon bólinýiniń bıik shyńy saǵat 7-8 shamasynda. Revmatoıdtyq artrıtge bul kezeń keshteý ýaqytqa yǵysady. Júre kele ekssýdasıa prosesi kúsheıip, siresýmen birge býyndardyń aýyrsynýy, isinýi, terisiniń qyzarýy paıda bolady. İsingen usaq býyńdar urshyq tárizdenedi. Egerde býynnyń qýysyna suıyqtyq mol jınalsa, onda flúktýasıa baıqalady. Revmatoıdtyq artrıtte býyndardyń aýyrsynýy qabyný tıpti, ıaǵnı býyndardyń aýyrsynýy tún aýa, tań ata kúsheıedi. Býyn qabynyń isinýinen, bulshyq ettiń reflekstik túıilýinen jáne aýyrsynýdan býyndardyń qozǵalysy edáýir shekteledi. Býynnyń jazylyp, búgilýi qıyndap, azapqa aınalady. Keıde dert bir býyndy zaqymdaýy múmkin (monoartrıt). Bul jaǵdaıda osy býynnyń ertede jaraqattanǵany anyqtalady.

Revmatoıdtyq artrıttiń, joǵaryda sýrettegen erte ekssýdatty satysy, shamamen bir jyldaı ýaqyt alady. Osy ýaqytta naýqastardyń 15-20%-da remısıa bolady, keıbireýlerinde artrıttiń belgileri birshama basylady, biraq kóbinde kesel órbip, kelesi ekssýdattyq-prolıferasıalyq satysyna aýysady. Bul satyda keseldiń belgileri «jaıylyp» shyǵady. Jalpy belgiler paıda bolady: álsizdik, dene qyzýynyń shamaly kóterilýi, astenıa, tábettiń nasharlaýy. Býyndar qaıtymsyz zaqymdanady. Prolıferasıanyń kúsheıýinen býyn jýandaıdy, býyn qabynyń tini qalyndaıdy. Bul ózgeristerden býyndardyń pasıvti qozǵalysanda «serippelilik» qasıet paıda bolady. Fıbrozdyń kúsheıýinen býyndardyń qaby, sińirleri búrisip qysqarady, shemirshekteri joıylady, súıekterdiń basy uıasynan shyǵýynan býyndar qısaıady, aqyrynda ankıloz qalyptasady. Sonymen qatar býyn mańy tininde, teride trofıkalyq ózgerister bolady.