InfoHub Logo

Ekonomıka negizderi jáne qarjylyq saýattylyq

7 synyp
Sabaqtyń taqyryby: «Salyq. Salyq júıesi»
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik. Oqýshylarǵa «Salyq» týraly uǵym berip, onyń túrleri týraly naqty mysaldar keltire túsindirý.
Ár túrli esepterdi shyǵartýǵa úıretý. Salyqtyń áleýmettik mańyzy nede, oǵan qatysty jaǵdaılar týraly keńirek tanystyrý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylardy qarjy pániniń negizgi salasy bolyp damýdyń tabylatyn salyq taraýy boıynsha túsinýge, sóıleýge, qujattarmen jumys isteýge tóseldirý.
Tárbıelik: Oqýshylarǵa ekonomıkalyq tárbıe berý, qazirgi negizi qarjyǵa, kásipkerlikke, bızneske baılanysty ekenin túsindirip, osy salada bilimdi bolýǵa baýlý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, baıandaý, birlesken ujymdyq áreket.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, esepter, úı, kólik, jer qoınaýy sýretteri.
Pánaralyq baılanys: Tarıh, matematıka.

Sabaq barysy:
Uıymdastyrý bólimi.
Úı tapsyrmasyn suraý.
1. Memleket degenimiz ne?
Memlekettik búdjet degenimiz ne?
Memlekettik qarjy degenimiz ne?
Memlekettik búdjettiń tabys kózderin ne quraıdy?
Memlekettik búdjettiń shyǵyn kózderin ata.
Memlekettik búdjettiń neshe túrin bilesińder túrlerin ata?
Artyqshylyǵy bar búdjet degenimiz ne?
Tapshylyǵy bar búdjet degenimiz ne?
Teńgerimdi búdjet degenimiz ne?
2010 jyly Qazaqstan Respýblıkasynda búdjet tabysy 2, 369 mlrd. teńge, al búdjet shyǵyny 3. 319 mlrd. teńgeni quraǵan.
2011 jyly búdjet tabysy 1, 500 mlrd. teńgeni qurap, al búdjet 1. 200 mlrd. teńgeni qurady.
2012 jyly búdjet tabysy 1100 mlrd. teńgeni qurap, al búdjet 1100 mlrd. teńgeni qurady

Jańa taqyrypty túsindirý:
Jańa sabaqty túsindirý úshin suraq qoıýdan bastaımyz.
Memleket jumsaý úshin aqshany qaıdan alady?
Salyq degenimiz ne?
Salyq degenimiz – bul azamattar nemese fırmanyń jalaqy nemese paıdadan memleket paıdasyna tóleıtin mindetti tólemder.

Salyqtyń túrleri:
1. Jeke tabys salyǵy
2. Jer qoınaýyn paıdalanǵany úshin salyq
3. Aksızder
4. Eksporttalatyn shıki munaı, gaz kondensatyna renta salyǵy
5. Jer salyǵy
6. Kólik quraldary salyǵy
7. Múlik salyǵy
Menshik quqyǵynda salyq salý obektisi bar jeke jáne zańdy tulǵalar salyq tóleýshiler bolyp tabylady.

Burynǵy kezdegi salyqtardyń túrleri.
1. Baj salyǵy – óńdeletin jerge salynatyn salyq
2. Zeket – ǵarip - kemtar adamdarǵa úlestirý úshin meshit jınaıtyn salyq
3. Qalan – monǵoldar bılegen kezde eginshilerge salynǵan salyq
4. Taǵar – áskerdi qamtamasyz etý úshin zattaı alynǵan salyq.
Salyqtar qarjynyń bastapqy kategorıasy bolyp tabylady, olar memleketpen birge paıda boldy jáne memlekettiń ómir súrip, damýynyń negizi bolyp tabylady. Salyqtar barlyq elderde olardyń qoǵamdyq - ekonomıkalyq qurlysy men saıası is - baǵytyna qaramastan, ulttyq tabysty qaıta bólýdiń basty quraly, memlekettiń kiristerin jáne búdjettiń kiristerin qalyptastyrýdyń sheshýshi kózi bolyp tabylady. Qazaqstan Respýblıkasynyń búdjetiniń 90% salyqtar quraıdy.

1 tapsyrma:
Oqý quralynyń 28 - betimen jumys. «300 jyl burynǵy salyq» Oqýshylar mátindi oqyp, 300 jyl burynǵy salyqpen qazirgi kezdesetin salyqtardyń túrlerin salystyrý.

Burynǵy kezdegi salyqtardyń túrleri.
 Baj salyǵy – óńdeletin jerge salynatyn salyq
 Zeket – ǵarip - kemtar adamdarǵa úlestirý úshin meshit jınaıtyn salyq
 Qalan – monǵoldar bılegen kezde eginshilerge salynǵan salyq
 Taǵar – áskerdi qamtamasyz etý úshin zattaı alynǵan salyq.