InfoHub Logo

Qazaqstanda turǵyn úı qurylysy kórsetkishi men salyný jyldamdyǵy jyl sanap artyp keledi. Sáıkesinshe, jyl saıyn paıdalanýǵa beriletin sharshy metrler de kóbeıip jatyr. Bul ár adamnyń baspanaly bolýǵa múmkindigi bar ekenin kórsetedi. Mysaly, bıylǵy qańtar men tamyz aılary aralyǵynda el boıynsha 8,9 mıllıon sharshy metr úı paıdalanýǵa berildi. 

Turǵyn úı qurylysyna bólinetin qarjy da byltyrǵymen salystyrǵanda edáýir artqan, ıaǵnı 22,7%-ǵa. Bul kórsetkishti joǵary dep ataýǵa múmkindik beretin nárse – pandemıa. Pandemıa kezinde álemdegi, eldegi bıznestiń kóp bóligi turyp qaldy. Inflásıa ósti. Investısıa quıý mólsheri de azaıdy. Osyndaı faktorlarǵa qaramastan, turǵyn úı qurylysyna bólinetin qarjy kólemi ulǵaıǵan. 2021 jyly turǵyn úı qurylysyna bólingen qarjy mólsheri – 1 trıllıon 349,5 mıllıard teńge. 

Bólingen qarjy kóp bolyp, páterler sany artqanymen, qoldanysqa beriletin baspanalardyń 1 sharshy metriniń baǵasy da ósip jatyr. Mysaly, 2020 jyly eldegi 1 sharshy metr úishn ortasha baǵa 297 myń teńge bolǵan. Al bıyl bul baǵa 320 000 teńgege deıin jetti. Qazir Elordadan ortasha sharshy metrdegi (37-47 sharshy metr arasy) 1-bólmeli páterdi jóndeý jumystarynsyz 17-18, keıde tipti 21-22 mıllıon teńgege satyp alýǵa bolady. Buǵan jóndeý jumystaryn qosatyn bolsa, atalǵan baǵaǵa 3-4 mıllıon teńge qosý kerek. Sonda qorytyndy baǵa 21-26 mıllıon teńge arasynda bolady degen sóz. Bul – astana ortalyǵynda, jaqsy jerde ornalasqan turǵyn úıler baǵasy. Alaıda ózge aýdandarda ornalasqan úılerdiń de baǵasy ortasha baǵamen birdeı deýge bolady. 

Byltyrǵy jyly jáne odan buryn páter baǵasy budan arzandaý bolady. Páter baǵasynyń qymbattaýyna baspana alý úshin Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qorynda jınalǵan qarjyny alý da sebepshi. Odan bólek, qurylys materıaldarynyń qymbattaýy da páter baǵasynyń ósýine ákeledi. Turǵyn úı salý kezinde qoldanylatyn qurylys materıaldarynyń 54%-y shetelden ákelinedi, al 46%-y óz elimizde óndiriledi. Sheteldik qurylys materıaldarynyń kóp bolýy da baspana baǵasynyń qymbattaýyna aıtarlyqtaı áser etetinin osy kórsetkish dáleldeıdi. Shetelde, tipti otandyq óndirýshilerde baǵa ósken saıyn, qurylys kompanıalary da 1 sharshy metr úshin baǵany ósirýge májbúr bolady. Al osyndaı májbúrli áreketti jasamas úshin birqatar sharalar qabyldaý kerek. Ońtústik Qazaqstan oblystyq memlekettik sáýlet-qurylys baqylaý basqarmasy burynǵy basshysy Sultanbek Súgirbaev qurylys salasy mınıstrligi bolýy kerek dep esepteıdi. Al qazir eldiń qurylys isterine jaýapty komıtet Qazaqstan Respýblıkasy ındýstrıa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligine qaraıdy. «Eger jeke mınıstrlik bolsa, baǵany turaqtandyrýǵa jáne ózge de túıtkildi máselelerdi sheshýge, zańdar men qujattardy retteýge múmkindik týady», deıdi Sultanbek Súgirbaev. 

Halyq ala alatyn, halyqqa beriletin baspana sanynyń artqany, árıne, jaqsy. Biraq san men sapa bir-birine saı bolsa, odan da jaqsy. 

Qazir ýrbanızasıalaý prosesi elde qarqyndy júrip jatyr. Ýrbanızasıanyń bolǵany, qalalarymyzdyń damyǵany, megapolısterge aınalǵany jaqsy. Alaıda halyqtyń báriniń qalada burýy da bizdiń elimizge, geografıalyq jaǵdaıymyzǵa tıimsiz. Sebebi bizdiń jerimiz keń ári shuraıly. Biz aýyr ónerkásippen qosa, tabıǵı taǵam ónerkásibin de órkendete alamyz. Al ol úshin aýyl men aýyl eńbegi qajet. Azamattardyń bári qalada ómir súretin bolsa, bul ıdeıany júzege asyrý qıynǵa soǵady. Taǵam ónerkásibi damıtyn bolsa, ekonomıkamyz da ártaraptanady. Qazir de ártarapty ekeni belgili. Biraq kóp bóligin munaı men gaz ónerkásibi qurap turǵanyn aıtý kerek. Al eger salalardyń barlyǵy bir deńgeıde bolatyn bolsa, ekonomıkany turaqty etý jáne daǵdarystarǵa tótep bere alatyndaı deńgeıge jetkizý ońaıyraq bolady. 

Sonymen qatar Birikken Ulttar Uıymynyń Ekonomıkalyq jáne áleýmettik departamenti 2050 jylǵa qaraı Qazaqstanda ýrbanızasıa deńgeıi 69,1%-ǵa jetedi dep otyr. Bul aýyldardyń sany edáýir azaıatynyn bildiredi. Sol kezde joǵaryda aıtylǵan jaǵdaılar bolýy múmkin. Sondyqtan tek sanǵa, tek ýrbanızasıaǵa umtyla bermeı, túrli saladaǵy, túrli ómirlik jaǵdaıdaǵy sapaǵa da mán berý kerek. Sonda ǵana órkenıetti el bolýǵa bolady. 

Turǵyn úı qurylysynyń qarqyndy júrgeni jaqsy. Biraq san sapaǵa áser etpese bolǵany. Oǵan qosa, san – sapa – baǵa kórsetkishteri bir-birine saı bolsa – qýanysh. Sondaı-aq turǵyn úı qurylysyn, qalaǵa kóship keletin halyq sanyn eseptegende sanaly kózqaraspen qarap, bolashaqty oılaǵan durys. Sebebi tabıǵat Ana bergen baılyqty saýatty da sanaly qoldanyp, jaqsy nátıjelerge qol jetkizýge bolady. Odan bólek, turǵyn úılerdi tek qaladan emes, aýyldyq jerlerden de salǵan durys dep sanaımyz. Bul tepe-teńdikti saqtaýǵa kómektesedi. 

Ásem TAŃATAR EUÝ jýrnalısıka  fakúlteti stýdenti

---