InfoHub Logo

Taqyryp: Saqtardyń turmysy men sharýashylyǵy (prezentasıasymen)
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý bólimi
A) Oqýshylardy tizim boıynsha tekserý
B) Oqýshylardy sabaqqa daıyndaý

2. Úı tapsyrmasy
Taqyryp: Saqtardyń turmysy men sharýashylyǵy
(Úı tapsyrmasyn oıyn arqyly tekserý)
1. Adasqan áripter oıyny.(áripterdi durys qoı)
L Y Y Q J – jylqy
R S Y I – sıyr
O Q I – qoı
I Ú E T – túıe
Y T R A – tary
A A P R – arpa
Q A L A – alqa
Q A I S A N A R Ǵ Y L S R A – saqına syrǵalar
R Q Ý A R A A Q J – qarý jaraq
E E J B – jebe
I A N A Z – naıza

2. Tómendegi sózderdi kim aıtqan?
1. Kıimi men ómir súrý daǵdysy skıfterge uqsas olar egin ekpeıdi, úı maldary men ózennen aýlaıtyn balyqtardy azyq etedi. Sút ishedi dep jazǵan tarıhshy kim? (Gerodot)
2. Jazyq jerde turǵan men olar eginshilik pen aınalyspaıdy kóshpeliler, skıfter sıaqty malshylyq jáne balyq aýlaý men kún kóredi. (Strabon)
3. Zymyran suraqtar oıyn
1. Saqtardyń ómirinde qaı túlik mańyzdy oryn aldy? (jylqy, qoı)
2. Saqtardyń qosymsha kásibi? (balyq aýlaý)
3. Saqtardyń 3 álemin atańdar? (aspan, jer ústi jer asty)
4. Saqtardyń qysh ydystary qaı qorǵannan tabyldy? (Esik qorǵan)
5. Saqtardyń ómir súrgen baspanasy? (Kıiz úı)
6. Saqtar ólgen adamdy qalaı jerlegen? (dúnıe múlikterin qosa jerlegen)
7. Saqtar nege tabyndy? (ata - baba arýaǵyna)
8. Saq eliniń basty qudaıy ne boldy? (kún qudaıy)
9. Saqtardyń negizgi sharýashylyǵy ne boldy?(mal sharýashylyǵy)

Saqtar óz zamanynda otanyn jerin basqa jat jerlik shapqynshylyqtardan qorǵaýda iri – iri shaıqastardy basynan keshirdi. Búgin biz osy saqtardyń kórshilermen qarym - qatynasy saıası tarıhy týraly maǵlumat alamyz - dep jańa taqyrypqa kóshemiz.

Jańa taqyryp: Saqtardyń táýelsizdik úshin kúresi.
Sabaqtyń maqsaty:
A) Bilimdilik: Basqarý isi, qoǵamdyq qurylysy, táýelsizdik úshin júrgizgen soǵystary tarıhy tulǵalar men olardyń erlikteri týraly bilim berý.
B) Damytýshylyq: Oqýshylardyń saqtar týraly bilimderin odan ári jetildirip, oılaý, kartany qosymsha kómek quraly retinde paıdalana bilý qabiletterin, ańyz - derekteri, tarıhı oqıǵalardyń tarıhı sheńberi men keńistigi týraly bilimderin jetildirý.
V) Tárbıelik: Otanshyldyqqa, memleketti jáne táýelsizdikti súıýge, ult jandylyqqa tarıhı tulǵalardyń erlik isi negizinde tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa bilim berý
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, ózindik jumys, izdenis, suraq - jaýap.
Sabaqtyń kórnekiligi: Karta, ınteraktıvti taqta, Tomırıs sýreti, Shyraq sýreti, keste.
Sabaqtyń epıgrafy: «Batyr jaýda synalady, jýas jaıda synalady»
Kyzyǵýshylyqty oıatý
Toptastyrý betin beremin.
Saqtar týraly ne bilemiz

- Táýelsizdik qandaı kıeli sóz. Osy bir qudiretti sózge kóz jiberip oı eleginen ótkizsek ata babalarymyzdyń ǵasyrlar boıy asyl armany azattyq jolynda qurban bolǵan talaı bozdaqtardyń urpaqtaryna qaldyrǵan amanaty ekeni sózsiz.
- Táýelsizdik jolynda bizdiń aǵa – apalarymyz - da óz ómirlerin qurban etti.
- Olar kimder
- Bilemiz be?
- Olardyń esimi máńgilik tarıhta, bizdiń jadymyzda qalmaq
Osyndaı erjúrek, qaıratker batyl qolbasshylar saq taıpalarynda bolǵan. Olar el táýelsizdigi úshin kúresken. Óz eliniń táýelsizdigin alý úshin elin jerin dushpandarynan alyp qalý úshin erliktermen kórsete otyryp, batyl - da erjúrek atanǵan saq kósemderi - de bolǵan
Saq qoǵamynda áıelderin qurmettep, qasterlegen, syılaǵan. Saq áıelderi taıpa kósemderi bolyp - ta saılanatyn. Mysaly. saqtardy patshaıym Tomırıs basqardy. Ejelgi derekterdiń birinde saqtardyń úılenýi týraly, eger saq jigit qyzǵa úılengisi kelse onymen áýeli kúsh synasýy kerek. Qyz jeńse, jigit onyń tutqyny bolyp eseptelinedi. Tek jeńgen jigit oǵan óz bıligin júrgize alady dep jazylǵan.
- Balalar budan biz neni baıqaımyz
- Saqtardyń qyzdary qaıratty, shymyr, batyl er júrek ekendikterin.
(baǵalaý úshin jetondar úılestiremin)

2 Maǵynany ashý
Túrtip alý strategıasy (Taqyryptyń ishinen kezdesken sózder)
Pompeı Trog – Rım tarıhshysy
Tomırıs - saq patshaıymy
Shyrak - saq jaýngeri
1 Darıı – parsy patshasy
Spargapıs – Tomırıstyń uly
Polıen – grek tarıhshysy
A. Makedonskıı - uly grek qolbasshysy
Spıtamen – saq jaýyngeri
Behıstýn jazýy - syna jazýy

3 Keste Tarıhy derekter
Derekterde qalaı atalady
Irandyqtarda ---------- Júırik atty týrlar
Eýropada ----------------- Skıfter
Grekterde ---------------- Daılar, masagetter
Parsylarda ------------- Qudiretti erkekter

Keste «Saqtar»
Qaı jerde mekendegen --------------------------→ Orta Azıa men Qazaqstan, Shyǵys Túrkistan jerinde
Qashan ómir súrdi ----------------------------------→ B. Z. B 1 myńjyldyq
Qaı eldermen qarym qatnas jasady -------→ Assırıa, Indıa, Ahamenıtter

Saqtardyń kókten túsken sıqyrly syıy.

Soqa men qamyt ---------------→ eginshilerge.
Naıza men sadaq-------------- → sarbazdarǵa
Jaıpaq tostaǵan -------------→ abyzdarǵa arnalǵan.

Keste «Saqtardyń taıpalyq quramy»
Saq taıpalarynyń aty -------------------------------------------- Mekenderi
Paradaraıa (Teńizdiń arǵy jaǵyndaǵy saqtar) ------------ Qara teńiziniń soltústigi, Aral jaǵalaýy, ---------------------------------------------------------------------------------Syrdarıa Amýdarıa tómengi aǵysy
Tıgrahaýda (shoshaq bórik qıip júretin saqtar) ------------ Syrdarıanyń orta aǵysy, Jetisý
Haýmavarga(Haoma sýsynyn daıyndaıtyn saqtar ------ Murǵab ańǵarynda(Túrikmenstan)

5 Maǵynany ashý
1. Tomırıstiń erligi
2Shyraqtyń erligi
6 Erlik týraly maqal - mátel
1 «Batyr maıdanda shynyǵady, (bolat qaınaýda shynyǵady)
2 Qas batyr ótkinshi jańbyrdaı (Bilimi mirdiń oǵyndaı)
3 Er jigittiń eki sóılegeni (ólgeni)
4 Batyr el úshin týady (el úshin óledi)
5 Erlik túbi (birlik)

7 Tarıhy synaq hat
1 B. Z. B. 1myń jyldyqta Orta Azıa men Qazaqstan jerinde meken etken ejelgi taıpa................ ne dep atalady? (saqtar)
2Saq qoǵamynda.......................... men...................... dep atalatyn 3 top paıda boldy.
(eginshiler, malshylar, abyzdar, jaýyngerler)
3B. Z. B. 8 ǵasyrdan bastap dalaly aımaqtar óńirinde ańdardy beıneleý.............. paıda boldy. (saqtarda)

8 Test tapsyrmasy
1 B. z. b qaı jyly saq jerine Kır bastaǵan parsy áskerleri basyp kirdi?
A) B z b 530 j Á) B z b 519 B) B z b 540
2. Saqtardyń parsy patshasy Kırge qarsy kúresin basqarǵan bıleýshi?
A) Spıtamen Á) Skýnha B) Tomırıs
3Tomırıs patshaıym ómir súrgen jyldary?
A) B z b 570 - 520 Á) B z b 570 - 530 B) B z b 580 - 530
4 Kır qaı eldiń patshasy?
A) Saq Á) Makedonıa B) Parsy
5 Áıel bolsa - da, jaýdyń shapqynshylyǵynan qoryqqan joq dep jazǵan kim?
A) Pompeı trog Á) Gerodot B) Strabon
6 İ Darıı áskerin shól dalaǵa aparyp adastyrǵan saq malshysy
A) Sharysh Á) Spargapys B) Shyraq

Qorytyndy
Táýelsizdik úshin myń ólip, myń tirilgen qazaq eli, qudaı qalasa, gúldenip máńgi jasaı bermek.
Táýelsizdigimizdi altynymyzdaı ardaqtap, asylymyzdaı baǵalaıyq, qymbatymyzdaı qurmetteı bileıik.
Baǵalaý
Úıge tapsyrma