InfoHub Logo

Saraıshyq qashan salyndy ? Ol qalada kimder turdy ? Qazir qaıda ? Árıne, qazirgi urpaq tarıhqa tereńdegen saıyn aldymen osyndaı suraqtar oralyp, jaýaptar izdeıtini belgili . Múmkindigim kelgenshe osy suraqtarǵa taldaý jasaýdy maqsat ettim . Ókinishke oraı atalǵan qalanyń dál qaı jyldary salynǵandyǵy jóninde qala tarıhyn zerttegen ǵalymdar arasynda áli kúnge deıin tıanaqty derek joq . Bary arabtyń belgili saıahatshy jıhankezi Ibn - Batýtanyń 1334j Saraıshyqta bolǵandyǵy, sonda atalǵan qalanyń shyǵys jáne batysyn jalǵastyratyn kerýen joly boıyndaǵy iri saýda tasymaldaý,ótkizý dinı ortalyq ekendigi jáne osy qala irgesindegi Ulysý ózeninde Baǵdattaǵydaı úlken júzbeli kópirdiń bar ekendigi aıtylady . Bul derek onyń « Deshti Qypshaq boıynsha saıahat atty» eńbeginde « Kishi Saraı qalasyna kelip jettik . Bul Ulysý » dep atalatyn tereń de, aǵysy qatty úlken ózenniń boıynda salynǵan eken . Dúnıe júzindegi Baǵdattan keıingi júzbeli kópir de osynda ornalasqan . Bizge budan bylaıǵy shyǵysqa saparymyzdy túıege minip jalǵastyrýymyzǵa týra keledi -deıdi . Munan basqa qolǵa ustaǵan derek te,alǵa tartar qujatta joqqa tán . Osy sebepten de ǵalymdar arasynda atalǵan qalanyń irge tebýi jóninde joramaldar ǵana bar . Ańyzǵa toly - Saraıshyq XIII – XVI ǵasyrlarda Batys pen Shyǵysty baılanystyrǵan Uly Jibek Jolynyń boıyndaǵy mańyzdy bekettin biri. Han Ordasy bolǵan ortaǵasyrlyq kala. Akademık Á. Marǵulannyn pikirinshe, Saraıshyk kezinde dúnıege aty áıgili bolǵan Altyn Orda salynǵan. Altyn Ordanyń ómirge kelýi XIII-XV ǵasyrlarda bul kerýen jolynyń Soltýstik Kaspıı tarmaǵynyń jandaýyna, seıtip bul baǵyttaǵy kalalar men eldi mekenderdin tez damýyna, solardyń biri-Saraıshyktyń da gúldnenýi ne tikeleı áser etti. Atalǵan kezende Saraıshykta Jibek Jolynyń birneshe tarmaqtary toǵysty: Qytaıdan jibek artkan kerýen joldyń tike batyska shyǵar tarmaǵymen Alakól, Dúńgene, Otyrar arqyly Syr boıyn jaǵalap Saraıshykka kelse,joldyń Qytaıdan shyǵatyn kelesi bir tarmaǵy Pakistan, Úndi, elderin aralap, Úrgenshi arkyly Saraıshykqa.Otyz jylǵa taıaý Altyn Ordany basqarǵan Batý qaıtys bolyp, inisi Berke taqqa otyrdy. Mysr eline kul retinde satylyp baryp, sol eldiń han taǵyna kóteriletin qypshaq ulany Beıbarystyń Berke kaıyn atasy ekendigi okyrmanǵa belgili. Saraıshyq Altyn Ordanyń rýhanı astanasyna aınaldy. Saraıshyktaǵy Akký kóli, altyn qaıyq,kómilgen mol qazyna týraly halyq aýzynda ańyzdar kóp aıtylady.

Toqanova Aıaýjan

---