InfoHub Logo

Olar da qalam tartqan edi...

«Qyzyl tý» («Saryarqa samaly»)...  Bul gazet meniń balǵyn shaǵymdy esime salady. Ol kezde  Oblystyq «Qyzyl tý» gazeti dep atalatyn. Qıyr jaılap shet qonǵan shopandar aýylyna gazetti hat tasýshy aıyna bir ret ákeletin.

Hat tanı bastaǵan shaǵym, gazetti qyzyǵa aqtaryp, keıbir maqalalardy shuqshıa oqyp otyrǵanda, úıge kórshi aqsaqaldyń engenin ańǵarmaı qalsam kerek.

Ol janyma kelip:

-Óóı, sálem qaıda?- dep aqyryp qalǵanda baryp:

- Ata, keshirińiz, gazet oqyp otyryp sizdi baıqamaı...- dep mińgirleı berippin. Aqsaqal bolsa:

- Bul gazet oqyp otyrad...

Meni ańdamaı qalaı?.. - dep renishti únmen:

-Sen gazettiń jazatyny shestaı ótirik ekenin bilesiń be?- dep aqyrdy.

Men ataǵa qatty renjidim.

Ásirese gazet ótirik jazady degenine. Ákeme:

-Anada«Qyzyl tý» gazeti ózińizben birge isteıtin shopan Seıfolla týraly «ozat shopan eńbegimen elge úlgi» dep jazyp, sýretin basty. Sonda ótirik pe?-dep suradym.

-Joq, Seıfolla, shynynda da – ozat shopan, aýyl maqtanyshy,- dedi ol . -Al sen kórshi atańa renjime. Ol kisi – saýatsyz adam. Ózi gazet almaıdy. Al saǵan elden estigen birdeńesin aıtqan bolar, renjime,- dedi arqamnan qaǵyp. Meniń gazet oqýǵa degen qumarlyǵym odan ári arta túsken edi. Sol jyldary ǵoı Hasanat Ysqaqov, Qaıyrjan Temirbekovterdiń maqala sýretteme ocherkterin oqyp, esimderin jattap alǵanym.

Ol kezde kúni erteń sol kisilermen gazette qanattas eńbek etemin, aǵalyq qamqorlyqtaryn kóremin dep kim oılaǵan. Aqbettaýdaı asqan armanymdy arqalap, Baıanaýyl aýdandyq «Jeńis» gazetiniń tabaldyryǵyn attaǵan tusta Hasanat Ysqaqov sol gazet redaktorynyń orynbasary edi. Al Qaıyrjan aǵa áldebir sebeptermen dál sol kezde gazette istemeıtin edi. Kóp uzamaı ol óziniń kánigi kásibine qaıtyp oraldy.

Kezinde Hasanattyń oblystyq «Qyzyl tý»  gazetinde jaýapty hatshy, al Qaıyrjan aǵanyń sol gazettiń Baıanaýyl aýdanyndaǵy menshikti tilshisi bolǵanyn estip bildim.

Bul kisilerden basqa gazette Bóken Abylqasov, Shákirat Shalbaev jumys isteıtin. Meniń aýdandyq gazetke kelýime Shákrat Dáýletjanuly sebepker boldy. Gazetti ózi de kezinde «Qyzyl tý» gazetinde qanattanyp, qalamyn ushtaǵan tájirbıeli jýrnalıs Rafaǵat Syzdyqov basqaratyn.

Kóp uzamaı ol kisi basqa qyzmetke aýystyda ujymǵa Shákirat Shalbaev jetekshilik ete bastady.

Osy arada joǵaryda aty atalǵan jýrnalıs aǵalardyń kópshiligi qalam qarymyn tolyq tanytar jastyq atty kezeńnen ótip, qaıyqshyǵa jel qarsy degendeı ol kisiler qoldaryna qalam alǵan tus. Partıalyq baqylaýmen senzýranyń qos óńirden qyspaqqa alyp turǵan shaǵy edi ǵoı.

Sonymen qatar aýdandyq, oblystyq gazetterde til baılyǵyna, oı ózgesheligine jazylmaǵan shekteý qoıylǵan.

Pravdadan úlgi alý kerek degen talap. Birte-birte qarabaıyrlyqqa alyp kelgen. Budan bizdiń aty atalǵan aǵalarymyzda qashyp qutyla almaǵan. Sodanda bolar ózge gazetti bylaı qoıyp, olardyń kópshiligi oblystyq «Qyzyl tý» gazetine qalam tartýdan qalǵan tustary.

Ádilin aıtý kerek, Qaıyrjan Temirbekovtiń qalamyn ótken jyldar jasyta almaǵan eken. «Qyzyl tý» gazetinde basylýmen shektelmeı, eki jýrnalısiń biriniń tisi bata bermeıtin. «Sosıalısik Qazaqstan» gazetinde maqalalarynyń jaryq kórýi – sonyń aıǵaǵy.

Shákirat Dáýletjanuly ár jyldarda Almatydan aqyn jýrnalıs Tólegen Muqaevty aýdandaǵy orta mektepterden Kákim Nógerbaevty, Habdyjalel Maǵzumulyn, Shymkentten Jeńis Mananbaevty, Qaraǵandydan Asqar Lekerovti S.Toraıǵyrovtan Qyryqbaı Aldabergenovti gazetke shaqyrdy. Munyń ózi gazet tiliniń birtindep shuraılanýyna, jattandylyqtan aryla bastaýyna ártúrli janrlardyń gazet betinde oryn alýyna yqpal etti.

Kákeń bastaǵan aty atalǵan jýrnalıser sol kezdegi «Qyzyl tý» munan ári «Saryarqa samaly» gazetinde jarysa jarıalanyp jatty. «Saryarqa samaly» gazetinde jarıalanǵan Tólegen Muqaevtyń óleńderi men balladalary, Kákim Nógerbaevtyń óleńderimen áńgimeleri, maqala sýrettemeleri, Habdyjalel Maǵzumulynyń qysqa habarlary, Qyryqbaı Aldabergenovtiń sýretteme korrespendensıalary týraly gazet oqyrmandary jyly pikir bildirip, oblystaǵy baıyrǵy aýdan, Qazaqstannyń Shvesarıasy atanǵan Baıan jeri, Baıan eli «Saryarqa samaly» gazetten, mine, osylaı óziniń laıyqty ornyn alý kerek qoı. Qudaıǵa shúkir, eńbek ozattary da kóńil qýantatyn kórsetkeshteri bar ǵoı desetin.

Tólegende, Kákimde, Habdyjalelmende syılastyǵymyz qımastyqqa aınala bastaǵan tusta árqaısysy ár jylda jer ana betindegi jaryq kúnderi taýsylyp, máńgilik kemesine minip, qaıtpas saparǵa attandy. Al olardyń aǵalaǵan únderi qulaǵymda, izgilikti isteri esimde qaldy. Tólegen ózimshil emes, kópshil edi. Birde oblystyq radıoǵa birge bardyq. Sol kezdegi redaktorlardyń biri birden-aq Tólegendi stýdıaǵa óleńderin jazýǵa erte jónelmek edi. Tólegen aǵa: «Myna kiside munda qur qol kelgen joq»,- dep otyrǵandardy dý kúlkige bólep, meni jeteleı jóneldi. Adamgershilik emes pe?!

Al, Kákim úıge kelgende sheshinip tastap, dombyrany qolǵa alyp, qazaq ánderin áýelete shyrqaıtyn. Ázildi jaqsy túsinetin. Birde ol sol kezdegi Josaly sovhozynyń ozat shopany Tóleýǵazy týraly«Tóleýǵazyǵa el yrza» atty sýretteme jazdy.

Osyǵan oraı men:

Tóleýǵazyǵa el yrza,

Bas mújigen sen yrza.

Túk tatpaǵan mende yrza,-

degende Kákeńniń degenin kórseńiz. Tólegenniń artynda jınaqtary Habdyjaleldiń kitap bolyp basylǵan aýdarmalary qaldy. Átteń, dúnıe Kákim baýyrymnyń jazǵandary tym qurysa ujymdyq jınaqqa engen emes, ókinishti.

Al Asqar Lekerov, Jeńis Mananbaev orys tildi jýrnalıs edi. Ekeýi de bizdiń aramyzdan shyqqan alǵashqy sheneýnikter.  Asqar Lekeruly aýdandyq partıa komıtetinde bólim meńgerýshisi, onan keıingi jerde aýdandyq oqý mádenıet bólimderinde meńgerýshi bolǵanda «Saryarqa samaly» gazetiniń aýdanda keńinen taralýyna ıgilikti yqpal etti.

Al onyń tamasha ádebıetshi,  japon úlgisimen orys tilinde jyr jazatynyn men kezinde Astanada shyǵyp turǵan «Nıva» jýrnalynyń bas redaktory  KSRO-ǵa belgili aqyn V.R.Gýndarevten estigende qaıran qalǵan em.

Sol kisi maǵan Asqarǵa shyǵarmalarymdy orys tiline aýdartýdy usynǵan edi. Jeńis inimniń istegen qyzmetterin sanamalap jatpadym. Qatty syrqattanyp qalǵanyna qaramastan ǵylym kandıdaty atanýy oblysymyzdaǵy bedeldi belgili oqý orny S.Toraıǵyrov atyndaǵy ýnıversıtette bolashaq jýrnalıserge sabaq berýi súısinerlik is emes pe.  Al Qyryqbaı – bizdiń aramyzdan shyqqan tuńǵysh tarıh ǵylymynyń doktory, ol týraly jazǵan «Áı...Qyryqbaı-aı» atty toptamasymen tirshilik bolsa erteli-kesh tanysa jatarsyńdar.

Al «Saryarqa samaly» gazeti sol jigitter jazǵan maqalalardy jarysa basatyn. Berdalına Sveta bul kúnde Pavlodarda, Qorlan Raıymbekqyzy Baıanaýylda. Aıtpaqshy Qorlan apaı 80-ge toldy. Ony mereıli merekesimen óz atymnan jánede «Saryarqa samalynyń» sandaǵan oqyrmandarynyń atynan quttyqtaımyn. Kóp jasańyz. Al ómir jolynda kóbimizge rýhanı ustaz bolǵan «Saryarqa samaly» gazetiniń ár sanyn asyǵa kútetin oqyrmany retinde tabys tileımin.

 

Súleımen Baıazıtov jazýshy, KSRO jáne

Qazaqstan jýrnalıser odaǵynyń múshesi,

Baıanaýyl aýdanynyń qurmetti azamaty.

Pavlodar oblysyna sińirgen eńbegi úshin tós belgisiniń ıegeri.

---