InfoHub Logo

Satylaı keshendi taldaý - qazaq tiliniń tól tehnologıasy

Ǵalym N. Orazahynova óziniń « Satylaı keshendi taldaý tehnologıasynyń ǵylymı - ádistemelik negizderi» atty eńbeginde satylaı keshendi taldaý tehnologıasymen jumys júrgizýdiń joldaryn aıqyn kórsetedi. Ǵylymı eńbekte muǵalimderge sabaq úrdisine qajetti baǵdarlama úlgisi, túrli sabaqtar, aýyzsha komandalyq olımpıada tapsyrmalary, test túrleri de berilgen. Qysqasy, bul kitap - izdenimpaz mamandarǵa arnalǵan ádistemelik kómekshi qural.

İzdenimpaz maman retinde atalǵan tehnologıany 2005 - 2006 oqý jylynan bastap, ǵalym eńbegin basshylyqqa alyp, sabaq úrdisinde paıdalana bastadym. Eń áýeli 5 - synyptarǵa til biliminiń fonetıka salasy boıynsha dybystarǵa matematıkalyq tásilmen minezdeme berýdi jáne fonologıalyq taldaý jasaı bilýdiń joldaryn úırettim. 2007 - 2008 oqý jylynda jaratylystaný jáne qoǵamdyq - gýmanıtarlyq baǵytta bilim alyp jatqan 10 - 11 synyp oqýshylarynyń tańdaý, qoldanbaly kýrstarynda qosymsha bilim berý pedagogy retinde til biliminiń kúrdeli kategorıalaryn keshendi taldaý arqyly úıretýdi qolǵa aldym. Satylaı keshendi taldaý tehnologıasynyń ózindik 10 deńgeıi (Birinshi deńgeı - tildik birlikterdi tolyq jazylym boıynsha s. k. t., ekinshi deńgeı - tildik birlikterdi qysqasha jazylym boıynsha s. k. t., - tildik birlikterdi jazylym boıynsha yqshamdaý prınsıpimen órnekteý úshinshi deńgeı, aıtylym boıynsha aýyzsha tolyq taldaý, tórtinshi deńgeı - tildik birlikterdi jazylym boıynsha sımvoldar arqyly yqshamdaý prınsıpimen órnekteý, besinshi deńgeı - dıalog arqyly taldaý, altynshy deńgeı - jat jazý, jetinshi deńgeı - ýaqytqa taldaý: óte jyldam - 3 mınýtta, jyldam - 5 mınýtta, baıaý - 7 mınýtta, segizinshi deńgeı - kompúterlik taldaý, toǵyzynshy deńgeı - ashyq test, onynshy deńgeı - shyǵarmashylyq jumys) arqyly oqýshy saýattylyǵyn arttyrý, zertteý jumysyn júrgize alatyn tulǵa qalyptastyrý baǵytyndaǵy jumystar sabaq úderisinde júıeli paıdalanyp otyryldy. Deńgeılik ustanymdar oqýshy jaýapkershiligin arttyrýda zor rol atqarady. Deńgeılik ustanymdardy júıeli júrgizýdiń nátıjesinde shyǵarmashylyqpen jumys jasaıtyn qabileti joǵaryoqýshylar olımpıada men ǵylymı jumystarda İ, İİ, İİİ oryndarǵa ıe bolyp, 2009 - 2010 oqý jylynda Ulttyq biryńǵaı testileýde qazaq tili páninen qatysqan 20 balanyń 10 - y 22, 23 bal, 6 - y 25 bal jınady. 2008 - 2009 oqý jylynda qabyldap alynǵan bıylǵy 2012 - 2013 jyly toǵyzynshy deńgeıge jetip otyr. Tájirıbe barysynda bul tehnologıanyń muǵalimnen de, shákirtten de tereń saýattylyqty talap etetindigi baıqaldy.
Dástúrli oqytý júıesinde til bilimi salalaryn oqytý - tildiń eń kishi bóligi fonetıkadan bastalatyny belgili. Satylaı keshendi taldaý tehnologıasy da bul dástúrdi saqtaıdy. Sondyqtan da satylaı keshendi taldaý qazaq tiliniń tól tehnologıasy ekendigin aıta kelip, jas mamandarǵa kómek retinde til biliminiń fonetıka salasy boıynsha 5 - synyptarǵa ótilgen sabaq úlgisin usynyp otyrmyn.

Sabaqtyń taqyryby: Fonetıkadan ótkendi qaıtalaý.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik. Qazaq tiliniń tól tehnologıasy satylaı keshendi taldaý arqyly fonetıkadan alǵan teorıalyq bilimderin qaıtalaý. Sózderge aýyzsha, jazbasha taldaý jumysyn júrgizip, teorıalyq bilimdi bekitý, tıanaqtaý.
2. Damytýshylyq. Til baılyǵyn aýyzsha, jazbasha arqyly damytý. Oılaý qabileti men sóıleý mádenıetin qalyptastyrý.
3. Tárbıelik. Jınaqylyqqa, uqyptylyqqa baýlý. Ana tilin qurmetteýge, uly tulǵalardyń ósıetterin boıyna sińire otyryp adamgershilikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Qaıtalaý, jınaqtaý sabaǵy.
Ádisi: Tildik taldaý, test jumystary, oıyn elementterin paıdalaný.
Kórnekilikter: Interaktıvti taqta materıaldary, úlestirmeli qaǵazdar, uıaly telefondar.
Pánaralyq baılanys: Matematıka, ádebıet.

Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi. Sálemdesý, sabaq jabdyqtaryn baqylap, nazarlaryn aýdartý.
2. Sabaqtyń negizgi bólimi: 1 - tapsyrma. Dıalogti taldaý «Telefon» oıyny arqyly júrgiziledi.
Júrgizýshi: Qojabekova Aınur.
«Otqa kúıgennen de, uıatqa kúıgen jaman» maqalyndaǵy «Otqa» sózine fonologıalyq taldaý jasaý.
- Eldar, sálemetsiń be? Men úı tapsyrmasyn oryndap otyr edim. Kómek beresiń be?
- Iá, kómektesemin.
- Otqa sózi qandaı býyndy sóz?
- Bul sóz aıtylý, jazylý, jasalý joldaryna qaraı jýan býyndy sóz.
- Nege?
- Sebebi sózdiń quramyndaǵy daýysty dybystar jýan daýystylar.
- Bul sózde qansha býyn bar?
- Bul sóz ot - qa bolyp eki býynǵa bólinedi.
- Nege?
- Sebebi sóz quramynda eki daýysty dybys bar.- ot býyny tuıyq býyn.
- Nege?
- Sebebi býyn daýysty dybystan bastalyp, daýyssyz dybysqa aıaqtalyp tur.
- Qa býyny ashyq býyn.
- Nege?
- Sebebi býyn daýyssyz dybystan bastalyp, daýysty dybysqa aıaqtalyp tur.
- Bul sóz qalaı tasymaldanady?
- Bul sóz ot - bolyp 1 jaǵdaıda tasymaldanady.
qa
- Nege?
- Sebebi sóz eki býynnan tur nemese sóz býyn jigine sáıkes tasymaldanǵan.
- Ekpin sózdiń qaı dybysyna túsip tur?
- Qazaq tilinde sóz ekpininiń orny birshama turaqty. Sózge qosymsha jalǵanǵan saıyn ekpin sózdiń sońǵy býynyndaǵy daýysty dybysyna qaraı yǵysyp otyrady. Sondyqtan ekpin qa býynyndaǵy a daýysty dybysyna túsip tur.
- Bul sózde býyn úndestigi bar.
- Nege?
- Sebebi túbiri ot jýan bolǵandyqtan oǵan jalǵanatyn qosymshanyń qa jýan nusqasy kelip tur. Sondyqtan biz onyń ke jińishke nusqasyn almaımyz.
- Bul sózde túbir men qosymshanyń arasynda dybys úndestigi ilgerindi yqpal bar.
- Nege?
- Sebebi túbirdiń sońǵy dybysy t qatań bolǵandyqtan ózine jalǵanatyn qosymshanyń alǵashqy dybysynyń q qatańnan bastalýyn talap etip tur. Sondyqtan biz onyń ǵa uıańnan bastalatyn nusqasyn almaımyz.
- Rahmet, saý bol.
- Saý bol.
2 - tapsyrma. Sulý, gúlder sózderine qysqasha jazylym boıynsha fonologıalyq taldaý jasańyzdar.
1. Jýan. b. s.
2. Su - lý
a. b a. b
3. Su - lý
4. Su - lý/
5. + ---
6. S + l --- 0
3 - tapsyrma. Sh. Qudaıberdiuly «Adamdyq boryshyń» - oı tolǵaý
Sergitý sáti. Kim jyldam? Dúnıejúzilik sózinen birneshe leksıkalyq maǵynasy bar sózder shyǵarý.
4 - tapsyrma. Dybystarǵa matematıkalyq tásilmen minezdeme berińizder.
Astana sózindegi dybystarǵa matematıkalyq tásilmen dybystyq minezdeme berý.
5 - tapsyrma Test jumysy.
Sabaqty bekitý: Neni úırendim?
Baǵalaý
Úıge tapsyrma: Ónege sózine matematıkalyq tásilmen dybystyq minezdeme berý.
Qoryta aıtqanda, satylaı keshendi taldaý tehnologıasymen sabaq ótkizý barysynda oqýshylar kóptegen jetistikterge jetedi. Iaǵnı, bir sabaq úrdisinde búkil taraý boıynsha berilgen bilim túgelimen qaıtalanyp, qorytylady; sabaq barysynda búkil synyp oqýshylarynyń belsendi jumys isteýi qamtamasyz etiledi; oqýshylardyń izdenisi artady, túrli ádebıetter men sózdikter, anyqtamalar jáne merzimdi basylymdarmen óz betinshe jumys isteý daǵdysyn ıgerýge kómektesedi; oqýshylar suraqtarǵa qysqa jáne naqty jaýap berý daǵdysyn ıgeredi; kóp sózdilikten aýlaq bolady; oqýshylardyń yntymaqtasa jumys isteý daǵdysy damıdy; shyǵarmashylyq qabileti artyp, oqýshy shyǵarmashylyqpen jumys isteýge daǵdylanady.